Rehber ansiklopediSİ 1

ABDÜLHAKİM HÜSEYNİ

Son devir din adamlarından. Peygamber efendimizin soyundan olup, seyyiddir. Siirt'in Baykan ilçesine bağlı Kermat köyünde 1902 (H.1320) senesinde doğdu. Babasının hem imamlık yapması hem de medresede talebe okutması için davet edildiği komşu Siyanis köyüne taşındılar. Babası vazifesinin altıncı ayında vefat edince dedesi yanına aldı. Dedesi onu okutmak için alim ve tasavvuf ehli olan Muhammed Ziyaüddin Nurşini Efendinin ders halkasına gönderdi. Bu sırada sekiz yaşında bulunan Abdülhakim Hüseyni 14 yaşına kadar bu zattan ilim öğrendi. Hocası Nurşin'e taşınınca başka medreselerde ilim tahsiline devam etti. Daha ilmini tamamlayıp icazet almadan medreseler ve tekkeler kapatılınca Siyanis'e döndü. Komşu Taruni köyüne hem imamlık hem de talebe okutmak üzere davet edildi. Burada pekçok talebe yetiştirdi. Bu sırada hocası Muhammed Ziyaüddin Nurşini vefat etti. Abdülhakim Efendi hem ilmini tamamlamak, hem de tasavvufda ilerlemek için Muhammed Ziyaüddin Nurşini'nin talebelerinden Suriye'nin Hazne köyünde bulunan Şeyh Ahmed Haznevi'ye intisab etti. Onun sohbetlerinde bulundu. Daha sonra tekrar memleketine döndü. Fakat 14 sene müddetle gidip gelerek ilmini ve tasavvufdaki derecesini artırdı. Hocasından 34 yaşındayken ilim öğretmek üzere, 36 yaşındayken irşad için icazet aldı. Memleketine dönerek köyünde ve çevresindeki diğer kasabalarda İslam dininin emir ve yasaklarını anlatmaya başladı. Hep aynı yerde kalmayıp, ikametgahını devamlı olarak değiştirdi. Taruni ve Bilvanis köylerinden sonra Bitlis'in Narlıdere nahiyesine, oradan da Siirt'in Kozluk kazasına bağlı Gadiri köyüne yerleşti. Oradan da Şehiri'ye gelen Abdülhakim Hüseyni Efendi son olarak Adıyaman ilinin Kahta kazasına bağlı Menzil köyüne geldi. Bir yıl kadar kaldığı Menzil'de hastalandı. Tedavi için önce Diyarbakır'a, oradan da Ankara'ya gitti. Ankara'da yapılan ameliyattan sonra 25 Mayıs 1972 (H.1392)de vefat etti. Cenazesi Adıyaman'ın Kahta ilçesine bağlı Menzil köyüne götürülerek defnedildi.

Ömrü boyunca ilim öğrenmek ve öğretmekle meşgul olan Abdülhakim Hüseyni Efendi insanların imanlarını kurtarmaları için çalıştı. "Eskiden insanlar yıllarca gezer, kendilerine mürşid ararlardı. Şimdiki mürşidler kapı kapı dolaşıp Müslümanları imanlarının kurtulması için çağırıyor." sözüyle bunu ifade etmiştir.

Abdülhakim Hüseyni Efendi kendisine sorulan bazı suallere şöyle cevap vermişti:

İhlas nedir? sualine; "İhlas, illet ve gaye olmaksızın yalnız Allah için günahı terk etmek ve emirleri yerine getirmektir. Yani var gücünü Allah'ın emrine safr etmektir."

Teveccüh nedir? sualine; "Teveccüh, insanın kalben Allahü tealaya yönelmesidir."

Zahiri ve batıni darbelere nasıl dikkat ederiz? sualine; "Açık ve gizli edebleri, Allah'ın emirlerini yerine getirmek, abdestli olmak, hasbelbeşer (insanlık icabı) bir günah olursa, hemen tövbeyi geciktirmemek, Selef-i Salihin'in eserlerini okumak, öğrendiğimiz İslami bilgileri bilfiil tatbik etmekle gözetiriz. Batıni edepleri gözetmek ise bu zamanda çok zordur. Kalbi masivadan temizlemekle mümkün olur."

Abdülhakim Hüseyni Efendi vefat ettikten sonra oğlu Muhammed Raşid Efendi yolunu devam ettirmektedir.

ABDÜLHAKİM SİYALKUTİ

Hindistan'da yetişen fıkıh ve kelam alimi. Babası Şemseddin Muhammed'dir. İmam-ı Rabbani hazretlerinin sınıf arkadaşı idi. 1657 (H. 1067) senesinde Siyalkut şehrinde vefat etti.

Zamanın alimlerinden akli ve nakli ilimleri öğrendi. Fıkıh ve kelam yanında birçok ilimlerde yüksek dereceye ulaştı. Çok kitap yazdı. Zamanının sultanlarına, devlet ileri gelenlerine, emirlere ve insanlara İslamiyetin emir ve yasaklarını çekinmeden söyledi. İlimdeki ince meseleleri hemen hallederdi. İmam-ı Rabbani hazretlerine çok hürmet ederdi. İmam-ı Rabbani hazretleri de Abdülhakim Siyalkuti için; "Bir çok kıymetli kitaplar yazan, akli ve nakli ilimlerde (din ve fen ilimlerinde) Hindistan'da bir eşi bulunmayan Abdülhakim Siyalkuti" diye medh ederdi. Gençliğinde ve yaşlılığında ilim öğrenmeye, öğretmeye ve fetva vermeye devam eden Abdülhakim Siyalkuti, ilmin her şubesinde derin bilgi sahibiydi. Pekçok alim onun ilmindeki üstünlüğünü medh etmiştir.

Buyurdu ki: "Çok kimse vefat eden alimlerden istifade edildiğine inanmıyor. Kabir ziyareti; ölülerin ruhuna okumak, onlara dua etmek için yapılır diyor. Tasavvuf büyükleri ve fıkıh alimlerinden çoğu, kabir ehlinden yardım görüldüğünü kitaplarında ve sözleri ile haber verdiler. Hatta bunlardan çoğu, vefat etmiş alimin ruhundan istifade ederek yetiştiklerini, olgunlaştıklarını söylediler. Böylece olgunlaşanlara "üveysi" dendi. Dua eden, Allahü tealadan istemektedir. Duasının kabul olması için Allahü tealanın sevdiği bir kulunu vasıta yapmaktadır. Dileği veren, kendisinden istenilen Allahü tealadır. Kabirdeki veli ise, bir sebep bir vasıtadır. Bir cahil, bir ahmak, dileğini Allahü tealanın kudretinden beklemeyip, veli yapar, yaratır derse, bu düşünce ile ondan isterse bunu elbette yasak etmelidir. Peygamberlerin (aleyhimüsselam) kabirlerinde diri olduklarını herkes bilir ve inanır."

Eserleri:

Abdülhakim Siyalkuti'nin eserlerinden bazıları şunlardır: 1) Beydavi Haşiyesi, 2) Sa’düddin Teftazani'nin Şerh-ul- Akaid'ine haşiyesi, 3) Mevakıf Şerhi'ne haşiyesi, 4) Mutavvel Haşiyesi, 5- Ed-Dürret-üs-Semine fi İsbat-il-Vacib Teala.

ABDÜLHALIK GONCDÜVANİ

İslam alimlerinin büyüklerinden ve evliyanın önderlerinden. Allahü tealanın emir ve yasaklarını insanlara anlatan ve kendilerine Silsile-i aliyye adı verilen alimlerin dokuzuncusudur. Babası Abdülcemil Efendi alim bir zat olup, Malatyalıydı. İmam-ı Malik'in soyundandır. Kitaplarda doğum tarihine rastlanmamıştır. Buhara yakınlarındaki Goncdüvan kasabasında doğdu. 1180 (H. 575) senesinde aynı yerde vefat etti.

Babaları Abdülcemil, Hızır aleyhisselam ile arkadaşlık ederdi. Aralarında muhabbet olduğundan, Hızır aleyhisselam babasına; "Senin bir salih evladın dünyaya gelecektir. İsmini Abdülhalık koyarsın." buyurmuştu.

Abdülhalık Goncdüvani henüz beş yaşındayken Buhara'nın büyük alimlerinden olan Şeyh Üstad Sadreddin'den Kur'an-ı kerim öğreniyordu. Okuma esnasında mealen; "Rabbinize tazarru ile gizli dua ediniz." ayet-i kerimesine gelince, hocasına; "Bu gizli'nin hakikati ve kalp ile yapılan zikrin aslı nedir? Eğer zikir ve dua aşikar açık ve dil ile olursa riyadan korkulur. Araya riya girerse, hakkı ile zikredilmemiş olur. Kalb ile zikredersem; "Şeytan insanın damarlarında kan gibi dolaşır." hadis-i şerifi gereğince şeytan bu zikri duyar. Bu müşkülümü halledin." dedi.

Hocası, büyük alim, alimlerin sultanı, kalblere dokunan bu sözlere hayran oldu. "Oğlum, bu, kalb ilimlerinin konusudur. Allahü teala dilerse seni bu ilimleri öğretecek bir üstada ulaştırır. Kalb ile zikri ondan öğrenirsin, böylece bu müşkülün hallolur." buyurdu. Bu işaret üzerine Abdülhalık Goncdüvani, meselelerini halledecek zatı beklemeye başladı. Bir gün Hızır aleyhisselam yanına gelip Allahü tealayı gizli ve açık anmanın yollarını öğretti ve onu manevi evlatlığa kabul etti. Yirmi iki yaşındayken Hızır aleyhisselam onu, şaşırmışlara yol göstericilerin büyüklerinden olan Yusuf Hemedani'ye gönderdi. Manevi ilimleri hocasının sohbetiyle tamamladı. Onun vefatı ile insanlara, doğru yolu gösterme vazifesini devraldı. Çok talebe yetiştirdi; binlerce insanın doğru yolu bulmalarına sebeb oldu.

Abdülhalık Goncdüvani bir aşure günü birkaç dostu ile beraber otururken, sırtında hırka, omuzunda seccade olan biri gelip meclise oturdu. Bir müddet sonra üstada: "Hazret-i Resulullah buyurdu ki: "Mü'minin firasetinden korkunuz. Çünkü o, Allah'ın nuru ile bakar." Bu hadis-i şerifin sırrı nedir?" diye sordu. Abdülhalık hazretleri; "Sırrı budur ki, belindeki zünnarı kesip Müslüman olmakla şereflenesin." Adam şaşırıp; "Allah korusun, bende zünnar falan yok." dedi. Oradakilerden birisi, bu adamın üstündeki hırkasını çıkartınca, kafirlere mahsus olan zünnar ortaya çıktı. O zat tövbe etti ve Müslüman oldu.

Talebelerinden birine buyurdular ki: "Her kim farzları eda ettikten sonra dua ederse, duası kabul olur. Sen farzları yaptıktan sonra duada bizi hatırla. Biz de seni hatırlarız. Hem senin hakkında, hem de bizim için duanın kabulüne vesile olur."

Vasiyetnamesinde, manevi oğulları Hace Evliya-yı Kebir'e buyurdular ki: "Sana vasiyyet ederim ey oğul ki: Her halinde ilim, edep ve takva üzere ol! İslam alimlerinin kitaplarını oku! Fıkıh ve hadis öğren! Cahil tarikatçılardan sakın! Şöhretten kaç! Şöhrette afet vardır. Aslandan kaçar gibi cahillerden kaç! Bid'at sahibi, sapıklar ile ve dünyaya düşkün olanlar ile arkadaşlık etme! Helalden ye! Çok gülme! Kahkaha ile gülmek gönlü öldürür. Herkese şefkat ve merhamet et! Kimseyi hakir görme! Kimse ile münakaşa, mücadele etme! Kimseden bir şey isteme! Tasavvuf büyüklerine dil uzatma! Onları inkar eden felakete düşer. Mayan fıkıh, evin mescid olsun!"

Tasavvufta meşhur olan, on bir temel kelime Abdülhalık Goncdüvani'nin sözlerindendir.