Sağlik kurumlarinda muhasebe sistemi

Finansal Tablo İlkeleri

Bilanço

Gelir Tablosu

Satışların Maliyeti Tablosu

Fon Akım Tabloları

Nakit Akım Tablosu

Kâr Dağıtım Tablosu

Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

Finansal Tabloların amaçları şöyledir:

 Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak.

 Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak.

 Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.

Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişi

Sağlık kurumlarının Tekdüzen Hesap Çerçevesi

1 Dönen Varlıklar

2 Duran Varlıklar

3 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

4 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

5 Öz Kaynaklar

6 Gelir Tablosu Hesapları

7 Maliyet Hesapları

8 Serbest Hesaplar

9 Nazım Hesaplar olmak üzere hesap sınıflarına ayrılmıştır.

TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ KAPSAMINDA 7A VE 7B SEÇENEĞİ MALİYET HESAPLARI VE UYGULAMALARI
Tekdüzen Muhasebe Sisteminde; maliyet hesaplarına 7/A ve 7/B seçenekleri olarak yer verilmiştir. 7/A seçeneğinde giderler ana hesap (defter-i kebir ) düzeyinde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre izlenmektedir.
Gider Yerleri ve Gider Çeşitleri

Gider Yeri (Maliyet Merkezi), bir sağlık kurumunda oluşan maliyetlerin biriktiği ve kontrol altına alındığı iş istasyonları veya faaliyet yerleridir.

Esas maliyet merkezi; bir sağlık kurumunda sağlık hizmetinin doğrudan doğruya ortaya konulduğu ve hizmet maliyetlerinin toplandığı yerdir.
Destek maliyet merkezi; bir sağlık kurumunda sağlık hizmetinin sunulabilmesi için esas maliyet merkezlerinde hizmetin sunulmasına yardımcı olan, dolaylı olarak hizmetin ortaya çıkışını sağlayan ve hizmet maliyetlerinin toplandığı yerdir. Destek maliyet merkezlerine ise başhekimlik, ev idaresi, kan merkezi, güvenlik, bilgi işlem merkezi vb. örnek oluşturur.

Muhasebe Sistemi İçerisinde Gider Yerleri

10 Esas Üretim Gider Yerleri: sağlık kurumlarında asıl hizmet üretim merkezidir. Poliklinikler, klinikler, teşhis üniteleri..

20 Yardımcı Üretim Gider Yerleri: sağlık kurumlarında hizmet üretiminin yapıldığı, ancak yapılan hizmet üretiminin kurumun asıl faaliyet konusu olmadığı, ama esas hizmet üretim gider yerine yardımcı nitelikte hizmet üretimin yapıldığı gider yerleridir. Örneğin, teşhis ve tedavi destek birimleri (Laboratuar, röntgen, tomografi birimleri vb.)

30 Yardımcı Hizmet Gider Yerleri: sağlık kurumlarında esas hizmet üretiminin fiilen yapılmadığı, hizmet üretimi ile doğrudan ilişkisi olmayan, ancak hizmet üretiminin kesintisiz ve düzenli sürdürülmesine katkıda bulunan, yardımcı hizmetlerin üretildiği gider yerleridir. Maliyet merkezi olarak tüm bölümlere hizmet sağlayan ve herhangi bir gelir kazandırmayan bölümlerdir. Mutfak (yemekhane), çamaşırhane, bakım onarım, ısı merkezi vb.

40 Yatırım Gider Yerleri: sağlık kurumlarında yapılan yatırımların maliyetlerinin izlendiği gider yeridir. Örneğin, depo inşaatı, hastane ek bina inşaatı vb.

50 Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri: sağlık kurumlarında üretimden sorumlu teknik elemanların, teknik müdürlerin kullandıkları ofis vb. gider yerleridir.

60 Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri: 7/A seçeneğinde ilgili fonksiyonel maliyet hesabında izlenen giderlerin oluştuğu gider yeridir. Sağlık kurumlarında yapılan ve/veya yapılacak araştırma ve geliştirmeye yönelik yapılan giderler bu birime yüklenebilir. Araştırma hastanelerinde bu gider yerine rastlanır.

70 Pazarlama Satış ve Dağıtım Gider Yerleri: 7/A seçeneğinde ilgili fonksiyonel maliyet hesabında izlenen giderlerin oluştuğu gider yeridir. Örneğin, coğrafi bölge esas alınarak bölümlemesi yapılabilir.

80 Genel Yönetim Gider Yerleri: üst düzey yöneticilerin ofislerinin giderlerinden oluşan gider yeridir. Yönetsel bölümler, sağlık kurumunun idari işlevlerinin gerçekleştirilmesini sağlayan merkezlerdir. Hastane Müdürlüğü vb.

Muhasebe Sisteminde Gider Çeşitleri

0 İlk Madde ve Malzeme Giderleri mal ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıyla yaptırılan işleri kapsar.

1 İşçi Ücret ve Giderleri: Sağlık kurumlarında sağlık hizmetlerin üretilmesi için gerekli tüm işçiler tahakkuk eden ücret ve giderlerdir.

2 Memur Ücret ve Giderleri: Sağlık kurumlarında sağlık hizmetlerin üretilmesi için gerekli birim yöneticisi, başhekim vb. için tahakkuk eden ücret ve giderlerdir.

3 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetleri: Sağlık kurumlarında sağlık hizmetlerin üretilmesi için gerekli dışarıdan sağlanan elektrik, su, doğal gaz, haberleşme, danışmanlık vb. tüm fayda ve hizmetlerdir.

4 Çeşitli Giderler: Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk giderleri dava icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri, çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer alır.

5 Vergi Resim ve Harçlar: mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları kapsar.

6 Amortismanlar ve Tükenme Payları: maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan amortisman gideri ile tükenme paylarını kapsar.

7 Finansman Giderleri: işletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı kısa veya uzun vadeli borçlanmaların faiz, komisyon ve kur farklarını kapsar.

Defter-i kebir hesabı düzeyinde maliyet hesapları; gider hesapları, yansıtma hesapları ve fark hesapları olarak bölümlenmektedir.

Gider Hesapları; Maliyet giderleri hesapları borç tarafından açılırlar, yansıtma hesapları ile karşılıklı kapatılırken alacaklandırılırlar.

Gider Yansıtma Hesapları; Yansıtma hesaplarının görevi, maliyet gideri hesabında biriken tutarı ilgili Bilanço ya da Gelir Tablosu hesaplarına yansıtmaktır.

Fark Hesapları; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulanması durumunda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır.

7/A Seçeneğinde Maliyet Hesapları Ana hesap grupları itibariyle;

70 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları

71 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri

72 Direkt İşçilik Giderleri

73 Genel Üretim Giderleri

74 Hizmet Üretim Maliyeti

75 Araştırma Geliştirme Giderleri

76 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri

77 Genel Yönetim Giderleri

78 Finansman Giderleri olarak bölümlenmiştir.

Sağlık kurumlarında hizmet üretim maliyeti için 71,72 ve73 hesap grupları kullanılmaz. Bu hesap gruplarının yerine 74 Hizmet Üretim Maliyeti hesap grubu ve gruptaki hesaplar kullanılır.

74 Hizmet Üretim Maliyeti hesap grubu

740 Hizmet Üretim Maliyeti

741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı

742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları olmak üzere üç hesabı kapsayacak şekilde bölümlenmiştir.

Amortismana tabi kıymetlerin amortisman tutarları şu şekilde hesaplanabilir:

Amortisman Tutarı= (Kayıtlı değeri – Hurda değeri) / Faydalı Ömür

Örnek 2.2.

Bir sağlık kurumunda 01.01.2013 tarihi itibarıyla fonksiyonel gider hesaplarının görünümü aşağıdaki gibidir:

Borç Alacak

740 Hizmet Üretim Maliyeti 1.475.000 TL -

770 Genel Yönetim Giderleri 400.000 TL -

Hizmet üretim maliyeti ve yönetim giderleri hesaplarında toplanan giderlerin gider yerleri ile ilgili dağılımı şu şekildedir:

1 Teşhis ve Tedavi Birimleri 900.000 TL

10 Servisler 330.000 TL

10.01 Çocuk Servisi 40.000 TL

10.06 Dâhiliye Polikliniği 60.000 TL

10.09 Kadın Doğum Polikliniği 90.000 TL

10.10 KBB Polikliniği 100.000 TL

10.11 Nöroloji Polikliniği 40.000 TL

11 Poliklinikler 210.000 TL

11.01 Çocuk Polikliniği 30.000 TL

11.06 Dahiliye Polikliniği 40.000 TL

11.09 Kadın Doğum Polikliniği 40.000 TL

11.10 KBB Polikliniği 40.000 TL

11.11 Nöroloji Polikliniği 20.000 TL

11.80 Diş Polikliniği 40.000 TL

12 Ameliyathaneler 240.000 TL

12.01… No.lu Ameliyathane 240.000 TL

13 Acil Servis 120.000 TL

13.01 … Acil Servis 120.000 TL

2 Teşhis ve Tedavi Destek Birimleri 300.000 TL

20 Laboratuarlar 100.000 TL

22 Radyoloji 200.000 TL

3 Yardımcı Hizmet Gider Yerleri 275.000 TL

40 Mutfak 105.000 TL

41 Çamaşırhane 60.000 TL

42 Hasta Kabul Servisi 50.000 TL

49 Diğer Ortak Gider Yerleri 60.000 TL

70 Yönetim Gider Yerleri 400.000 TL

Yukarıdaki bilgilere göre yardımcı hizmet gider yerlerinde yapılan giderler (mutfak, çamaşırhane, hasta kabul servisi, diğer ortak gider yerleri) esas hizmet üretim gider yerlerine yüklenirler (Maliyetlerin dağıtımına ilişkin bilgi ders kitabı kapsamında 6. Ünite’de yer almaktadır). Bu durumda yukarıda belirtilen hizmet üretim maliyetini oluşturan gider yerleri itibariyle teşhis ve tedavi birimleri ile teşhis ve tedavi destek birimlerindeki tutarlar değişecek, yardımcı hizmet gider yerlerindeki tutarlar bunlara eklenecektir. Tutarlardaki değişim nedeniyle alt hesapları kullanmaksızın ana hesap bazında tutarın hizmete yüklendiği varsayımı altında, 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabında biriken toplam tutarın aktarımı gerçekleştirilebilir. Aynı zamanda sağlık kurumunda yapılan yönetim giderleri de 770 Genel Yönetim Giderleri hesabının borcunda biriken tutarla Gelir Tablosu hesabına yansıtıldığında aşağıdaki gibi bir kayıt yapılabilir. /

622 SATILAN HİZMET MALİYETİ

632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

1.475.000,00

400.000,00

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

YANSITMA HESABI

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

YANSITMA HESABI

1.475.000,00

400.000,00 GELİR TABLOSU İLKELERİ

Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.

Bütün satışlar, gelir ve kârlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiç bir satış, gelir ve kâr kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkarılamaz.

Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:

 Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve kârlar; gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem ya da dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

 Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.

 Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.

 Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan doğrudan olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.

 Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.

 Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin finansal tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.

 Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.

 Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.

 Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve kârlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.

BİLANÇO İLKELERİ

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin finansal durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

Bilanço, varlıkların içinde bulunulan zamandaki değerini veya tasfiye halinde bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo değildir. Bütün varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bilançoda gayrisafi değerleri ile gösterilirler. Bu ilke, bilançonun net değer esasına göre düzenlenmesine bir engel oluşturmaz. Bu doğrultuda net değer bilanço düzenlenmesinin gereği olarak indirim kalemlerinin ilgili hesapların altında açıkça gösterilmesi esastır. Bu amaç doğrultusunda benimsenen bilanço ilkeleri; varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar itibarıyla aşağıda belirtilmiştir:

(a) Varlıklara İlişkin İlkeler

 İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir.

 İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır.

 Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur. Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır. Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

 Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

 Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

 Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

 Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

 Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.

 Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir. Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir.

 Ayrıca, işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmektedir.

(b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler

 İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir.

 İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.

 Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir. İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir.

 Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hâsılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.

 Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

(c) Öz Kaynaklara İlişkin İlkeler

 İşletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları öz kaynaklar grubunu oluşturur.

 İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme faaliyetleri sonucu oluşup, çeşitli adlar altında işletmede bırakılan kârları ile dönem net kârı (zararı) bilançoda öz kaynaklar grubu içinde gösterilir.

 İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir. Ancak, esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına ayrılmış bulunuyorsa esas sermaye hesapları her grubun haklarını, kâr ve tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir.

 İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle öz kaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.

 Öz kaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı, öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.

 Öz kaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları (zararları) ve dönem net kârı (zararı)ndan oluşur. Kâr yedekleri yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar, özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen kârların dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artışları gibi kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz.

2. 
   Ünite bitti
   

SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYETLER VE YÖNETİMİ

Maliyet, hedeflenen bir sonuca ulaşmak için katlanılması gereken esirgemezliklerin parasal toplamıdır.

Gider; işletmeye ekonomik bir yarar sağlamak üzere yapılan bir harcama veya tüketimdir. Genel olarak hasılattan düşülen faydası tükenmiş maliyetler gider kabul edilir. Maliyetin gidere dönüşmesi için, yararının belirli bir dönemde tükenmiş olması gerekmektedir.

Harcama ise, bir varlığın edinilmesi, bir hizmetin sağlanması ya da bir zararın karşılanması amacıyla para ile ödeme, mal verme, hizmet sunma, borç altına girme vb.

Buna karşın, işletme işlevlerinin yürütülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama ve tüketimler “zarar” olarak adlandırılır.

Muhasebede maliyeti saptanan şeye “maliyet objesi” adı verilir. belirli bir kan testi, belirli bir ameliyat vb. örnek olarak verilebilir örnek.

MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

Hizmet üretim hacmindeki değişimler göre maliyetler:

Sabit Maliyetler: hizmet üretim hacmine paralel olarak değişmeyen hizmet üretim gideridir. Sabit maliyetler kısa dönemde sabit kalma özelliğine sahipken, uzun dönemde iş hacmindeki değişmelere paralel olarak değişen bir niteliğe dönüşebilir. amortisman, kira vb. Sabit giderler, yapısal giderler ve programlanmış giderler olmak üzere ikiye ayrılırlar.

-Yapısal giderler = işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için yapılması zorunlu olan giderlerdir. kira,amortisman

-Programlanmış giderler= üst kademe yönetim tarafından belli bir dönem içinde harcanacakları en yüksek tutarı belirlenen ve bütçeye konulan ödenekler uyarınca yapılan giderlerdir. Sağlık kurumunca yapılacak reklam giderleri, araştırma ve geliştirme giderleri programlanmış giderlere örnek gösterilmektedir.

Belirli bir faaliyet hacminde ve belli bir dönemde toplam sabit maliyetler sabit kalırken, faaliyet hacmi arttıkça birim sabit maliyet azalış gösterir.

Değişken Maliyetler: hizmet üretim hacmine paralel olarak değişen, hizmet üretimi yapılmadığı zaman ortaya çıkmayan hizmet üretim gideridir. Üretim miktarıyla orantılı olarak değişmekte; üretim miktarı arttıkça yükselip, düştükçe azalırlar. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderlerin bir bölümü veya tamamı, genel hizmet maliyet giderlerinin bir kısmı değişken maliyetlere örnek oluşturmaktadır.

Belirli bir faaliyet hacminde toplam değişken maliyetler değişiklik gösterirken, birim değişken maliyet sabit kalır.

Örnek =Sağlık kurumlarında hastalıkların tanısı aşamasında genellikle kan tahlili ve idrar testi yaptırılır. Örneğin; laboratuar biriminde yapılacak idrar testi için gerekli kabın birim maliyeti 0,25 TL/Kap varsayarsak, sağlık kurumunda hiç idrar testi yapılmadığı zaman katlanılan maliyette olmayacaktır. İdrar testi yaptırıldıkça kap sayısı da artacağından sağlık kurumunun katlanacağı maliyette doğru orantılı olarak artış gösterecektir. Yapılan ya da yapılacak idrar testi için kullanılan veya kullanılacak kap sayısı arttıkça toplam maliyette artacaktır. Ancak kap başına birim maliyet sabit kalacaktır.

Karma Maliyetler: yarı değişken maliyetler ve yarı sabit maliyetlerden oluşur.

Yarı-değişken maliyetler; hizmet üretimi olmasa bile ortaya çıkabilen maliyet gideri özelliği taşımaktadır. Sağlık kurumunda ortaya çıkan bakım ve onarım giderleri, temizlik malzemesi tüketimi yarı-değişken maliyetlere örnek gösterilebilir.

Yarı-sabit maliyetler; sabit giderlerin hizmet üretim hacmindeki artışlar karışındaki sabit özelliklerini kaybederek, hizmet üretim miktarı arttıkça basamaklı bir şekilde artış gösteren maliyet gideridir. Örneğin; sağlık kurumunda faaliyet gösteren bir röntgen cihazının yanına ikinci bir cihaz satın alınıp kullanılırsa, yeni röntgen cihazının da amortismanı söz konusu olacak, bu durumda sabit özellikteki amortisman giderleri yarı-sabit maliyet özelliği taşıyabilecektir.

Hizmete yüklenmesi açısından maliyetler, direkt maliyet ve endirekt maliyet olarak ikiye ayrılır.

Direkt maliyet giderleri; üretilen hizmetlerle direkt bağlantısı kurulabilen, hizmet için ne kadar tüketildiği doğrudan izlenebilen hammadde ve malzeme ile işçilik giderlerini kapsar. Direkt giderlerin en önemli özelliği, bunların belirli bir hizmet üretim birimi için ne kadar harcandığının doğrudan doğruya hesaplanabilmesidir.

Endirekt maliyet giderleri; üretilen hizmetlerle doğrudan bağlantısı kurulamayan endirekt (dolaylı) giderler niteliğinden olan, direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderleri dışında kalan hizmetin maliyetine yüklenebilen tüm hizmet üretim giderlerini kapsar. Bu giderler, hizmetin maliyetine birtakım ölçütler ve dağıtım yöntemleri aracılığıyla dolaylı olarak dağıtılabilen kalemlerden oluşur.