Sağlik kurumlarinda muhasebe sistemi

SAĞLIK KURUMLARINDA GİDER DAĞITIMI - KADEMELİ DAĞITIM YÖNTEMİ

Birinci dağıtım aşamasında; doğrudan yüklenebilen giderlerin doğrudan yüklenmesi ve doğrudan yüklenemeyen giderlerin ise uygun dağıtım anahtarları ile dağıtımı esası gözetilerek, gerçekleşen giderlerin gider yerlerine dağıtımı yapılır. Böylece, birinci dağıtım tamamlandığında sağlık kurumunun tüm giderleri ilgili oldukları gider yerlerine dağıtılmış olur. İkinci dağıtım aşamasında; basit, kademeli, planlı veya matematiksel dağıtım yöntemlerinden birisi kullanılarak yardımcı hizmet gider yerlerindeki giderler, esas üretim gider yerlerine dağıtım anahtarları kanalıyla dağıtılırlar. İkinci dağıtım tamamlandığında, üretimle ilgili olan tüm maliyetler esas üretim gider yerlerinde toplanmış olur. Üçüncü dağıtım aşamasında; ikinci dağıtım sonucunda esas üretim gider yerlerinde toplanmış olan giderler, ilgili mal ve hizmete göre dağıtılır. Üçüncü dağıtım tamamlandığında, mal ve hizmetlerin birim maliyetleri hesaplanmış olur.

Dünya Sağlık Örgütü, sağlık kurumlarında giderlerin dağıtımında kademeli dağıtım yönteminin kullanılmasını önermektedir. Bu yöntemde yardımcı üretim ve hizmet gider yerlerinde biriken giderler, esas üretim gider yerlerine dağıtım anahtarları yardımıyla dağıtılırlar. Kademeli dağıtımın ilk aşamasında kurumun çıktıları tanımlanır, yardımcı üretim ve hizmet gider yerlerinin toplam maliyetleri tespit edilir ve ikinci aşamada yardımcı gider yerlerinde birikmiş olan giderler esas üretim gider yerlerine dağıtılırlar. Son aşamada ise esas üretim gider yerlerinde birinci dağıtım sonucu biriken giderler ile kademeli dağıtım sonucu yardımcı üretim ve hizmet gider yerlerinden gelen tüm giderler toplanarak esas üretim gider yerlerinin toplam maliyeti ortaya çıkarılır.

Çıktıların Tanımlanması

Kademeli dağıtım yönteminin kullanıldığı maliyet analizinde ilk aşama birim maliyetleri hesaplanacak çıktıları belirlemek olduğundan, her gelir-üretim yerinin çıktısı tanımlanmalıdır. Hastaneler açısından çıktı birimleri aşağıda belirtilmiştir:

 Poliklinik sayısı

 Yatan hasta sayısı

 Ameliyat sayısı

 Hasta günü sayısı

 Laboratuvar test sayısı

 Röntgen ve diğer radyoloji hizmetlerinin sayısı

Sağlık kurumlarının çıktı karması; büyüklüklerine (küçük, orta ve büyük) veya türlerine (devlet hastanesi, özel hastane) göre farklılık göstermektedir.

Çıktılara ilişkin bilgiler; kliniklerin hasta kabul kayıt defteri, poliklinik kayıt defteri, laboratuvar çalışma formu, tıbbi kayıtlar ve tıbbi istatistikler gibi temel veri kaynaklarından elde edilebilir.

Gider Yerlerinin Tanımlanması:

Sağlık kurumları açısından gider yerleri, hizmetin sunulduğu ve maliyetin oluştuğu, sağlık kurumunun bir bölümü veya bölüm içindeki bir yer anlamına gelmektedir.

Hastanelerdeki temel bölümleri gider yeri olarak kabul eden yaklaşımlara da rastlanmaktadır.

Örneklendirilecek olursa, hastanelerin gider yerleri;

• Anabilim/Bilim Dallarını kapsayan esas üretim gider yerleri (Kardiyoloji anabilim dalı),

 Hastanenin hizmet üretiminde rol oynayan yardımcı üretim gider yerleri (Laboratuarlar),

 Hizmet üretimine destek veren yardımcı hizmet gider yerleri (Bakım-Onarım),

 Yönetimsel giderleri içeren genel yönetim gider yerleri (Hastane Müdürlüğü) biçiminde sınıflandırılabilir.

Maliyet Kalemlerinin Tespit Edilmesi

Gider Çeşitleri	Veri Kaynakları
Direk personel maliyetleri	Maaş ve bordro kayıtları Genel Bütçe Kayıtları Döner sermaye kayıtları
Endirekt personel maliyetleri (yan faydalar)	Personel kayıtları Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Tıbbi sarf malzeme giderleri	Ambar Depo çıkış belgeleri Döner sermaye kayıtları Genel Bütçe kayıtları
Genel Sarf Malzeme Giderleri	Ambar Depo çıkış belgeleri Döner sermaye kayıtları Genel Bütçe kayıtları
İlaç giderleri	Döner sermaye kayıtları Genel Bütçe kayıtları Eczane stok kayıtları
Elektrik harcamaları	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Su harcamaları	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Isınma giderleri	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Haberleşme giderleri	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Sürekli ve gezici görev yolluğu giderleri	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Mutfak-Beslenme giderleri	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları
Bakım onarım giderleri	Genel Bütçe kayıtları Döner sermaye kayıtları

Direkt personel giderleri, görevli personelin aldığı ücreti, döner sermaye primini ve tahakkuk etmiş nöbet ücretlerini kapsamaktadır. Personele ödenen yolluk, tedavi yardımı gibi yardımlar da endirekt personel giderleri içerisine girmektedir. Malzeme giderleri genel olarak, hastaların tedavi edilmesinde kullanılan ilaç giderleri, tıbbi malzeme sarf giderleri ve genel sarf malzeme giderleri olmak üzere üç temel gruptan oluşmaktadır. Isınma, elektrik, su giderleriyle dışarıdan sağlanan mal ve hizmetlerle ilgili giderler genel üretim giderleri içerisine girmektedir.

Birinci Dağıtım-Giderlerin Gider Yerlerine Dağıtımı: Doğrudan veya kolay bir şekilde dağıtılamayan giderler ise direkt olarak dağıtılmak yerine dağıtım anahtarları aracılığıyla dağıtılırlar. Personel giderleri, sağlık kurumları açısından da doğrudan dağıtılabilecek gider çeşitlerine örnektir. Isınma, elektrik, su giderleri de direkt olarak gider yerlerine dağıtılamayan giderlerdir.

İkinci Dağıtım-Yardımcı Hizmet Gider Yerlerindeki Giderlerin Esas Üretim Gider Yerlerine Dağıtımı: İkinci dağıtımda yardımcı hizmet gider yerlerinde oluşan ve doğrudan yüklenemeyen giderler (endirekt giderler) esas üretim gider yerlerine ve yönetim gider yerlerine dağıtım anahtarları yardımıyla dağıtılır.

Üçüncü Dağıtım-Birim Maliyetlerinin Hesaplanması: Sağlık kurumlarında üçüncü dağıtımda, ikinci dağıtım sonucunda esas üretim gider yerlerinde biriken giderler üretilen mal ve hizmetlere yüklenirler.

Birim Poliklinik Maliyeti=Toplam Poliklinik Maliyeti/Poliklinik Sayısı

Yatan hasta maliyeti hesaplanmak istendinde ise öncelikle ilgili servisin birim hasta günü maliyeti hesaplanır ve hastaların ortalama yatış süresi esas alınarak yatan hasta maliyeti bulunur. Hesaplamanın matematiksel gösterimi aşağıda verilmiştir.

Birim Hasta Günü Maliyeti=Toplam Servis Maliyeti/Toplam Hasta Günü

Yatan Hasta Maliyeti=Birim Hasta Günü Maliyeti X Ortalama Yatış Süresi

Ortalama Yatış Süresi=Yatan Hastaların Yatış Gün Sayısı/Yatan Hasta Sayısı

GİDER DAĞITIMINDA ALTERNATİF BİR YÖNTEM: FAALİYET TABANLI MALİYETLEME

FTM uygulamasının amacı ortak maliyetleri ürünlere yansıtmak değil, faaliyetler tarafından kullanılan kaynakların ne ölçüde kullanıldığını ölçmek ve burada oluşan maliyetleri kaynak sürücüleri yardımıyla faaliyetlere ve faaliyet maliyetlerini de maliyet sürücüleri yardımıyla ürünlere, hizmetlere ve müşterilere yüklemektir.

• 
  Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi, işletme içerisinde oluşan tüm maliyetlerin, oluşma şekline paralel olarak, maliyet taşıyıcılarına ayrıştırılması prensibine dayalı bir yöntemdir.
  
• 
  Faaliyet tabanlı maliyetleme sisteminin en önemli aşamalarından biri üretimin yapılabilmesi için gerekli olan destek faaliyetleri sırasında ortaya çıkan endirekt giderleri ürünlerle ilişkilendirecek faaliyetlerin belirlenmesidir.
  

Yapılan faaliyetlerin çok sayıda olması nedeniyle temel fayda maliyet analizinin yapılarak optimum sistemin kurulması gerekmekte ve faaliyet sayılarını belli gruplara bölerek daha makul sayıda faaliyet havuzlarının oluşturulması gerekmektedir.

• 
  Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi işletmelerde üretim esnasında oluşan endirekt maliyetlerin ve destekleyici faaliyetlerin kullandığı kaynaklar sonucu oluşan maliyetleri faaliyetlere yükleme temeline dayanmaktadır.
  

Ürünlere yüklenecek maliyetler maliyet sürücülerin birim maliyeti ile maliyet sürücünün tekrarlanma sayısının çarpımı ile elde edilmektedir. Bu şekilde yapılan hesaplamalar yardımıyla faaliyetler tarafından kullanılan kaynaklar bu faaliyetleri kullanan ürünlere doğrudan aktarılmış olmaktadır.

6. ünite sonu

SAĞLIK KURUMLARINDA HİZMET MALİYETLEME SİSTEMLERİ

Sağlık kurumlarında belirli bir hizmet dönemi sonunda katlanılan toplam maliyetler belirlendikten sonra, gerçekleştirilecek bir diğer fonksiyon sunulan sağlık hizmetlerinin birim maliyetlerinin hesaplanmasıdır.

SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ

Sipariş maliyet sisteminde, sağlık kurumuna müracaat eden her hasta ayrı bir sipariş olarak kabul edilmekte ve her hasta veya yaralıya sunulan hizmetlere ait maliyetler ayrı ayrı takip edilmektedir. Her hasta için ayrı bir sipariş kartı düzenlenmektedir. Her bir hasta için düzenlenen sipariş kartına, hastaya sunulan hizmetler içerisinde yer alan, madde ve malzemeler ve direkt işçilikler doğrudan kaydedilmektedir. Genel üretim maliyetleri ise uygun dağıtım anahtarları kullanılarak sipariş kartlarına aktarılmaktadır.

Toplam maliyet tutarı parti veya siparişteki mamul veya hizmet miktarına bölünerek siparişin birim maliyetleri tespit edilmektedir

. Sipariş maliyet sisteminde kullanılan “Sipariş Kartı” ismi, sağlık kurumlarında “Hasta Maliyet Kartı” olarak kullanılabilir.

Sağlık kurumlarında kullanılacak temel belgeler şunlardır;

 Hasta maliyet kartı

 Hasta takip kartı (sipariş emirleri belgesi)

 Madde ve malzeme istek fişi

 İşçi zaman kartı

 Genel üretim gideri dağıtım tablosu

Sipariş maliyet sisteminin sağlık kurumuna sağladığı başlıca faydalar şunlardır;

 Sipariş maliyet sisteminin uygulanması ile sağlık kurumları, hizmet sunulan her birey için katlanılan maliyetleri tespit etmiş olur. Dolayısıyla sistem ilgili bireyden sağlanan hizmet geliriyle, maliyetlerin karşılaştırılması sonucu kurumun sunduğu hizmete dair kârın veya zararın tespitine yardımcı olur.

 Sunulan bir sağlık hizmetinin maliyetinin belirlenmiş maliyeti, takip eden faaliyet döneminde sağlık kurumuna benzer hizmet için müracaat edecek kişilerin maliyetlerinin tahminine yardımcı olur.

 Sağlık kurumunda, doktor, hemşire gibi direkt işçilik kapsamına giren çalışanların zaman ve verimliliklerinin kontrolüne yardımcı olur.

 Sağlık hizmeti için katlanılan madde ve malzeme ile genel üretim maliyetlerinin kontrollerine yardımcı olur.
Sunulan hizmet maliyetine göre, hizmet fiyatlandırılmasının rahatlıkla yapılabilmesine yardımcı olur.

SAFHA MALİYET SİSTEMİ

Sistemin temeli, mamul veya hizmetin üretiminin her safhasında gerçekleşen maliyetlerin ilgili safhalarda toplanması ve toplam safha maliyetlerinin safhalar sonunda üretilen mamul veya hizmet sayısına bölünmesiyle birim maliyetlerin belirlenmesinden oluşmaktadır.

Üretilen mamul veya hizmet tek safhada gerçekleşiyorsa safhada gerçekleşen maliyetler toplamının o safhada üretilen malul veya hizmet sayısına bölünmesiyle birim maliyet tespit edilecektir

Üretim süreçlerinin karmaşıklığı ve mamul veya hizmet çeşitliliğinin fazla olması safha maliyet sisteminin uygulamasını zorlaştırmaktadır.

Safha maliyet sistemiyle maliyetlerin hesaplanabilmesi için üretilen mamul veya hizmetlerin tek tip ve birbirine benzer (homojen) olması gerekmektedir.

İŞLEM MALİYETİ SİSTEMİ

Bu sistemde mamul veya hizmet üretimi için katlanılan maliyet türlerinden, madde ve malzeme maliyetleri sipariş maliyet sistemiyle, direkt işçilik maliyetleri ve genel üretim maliyetleri ise safha maliyet sistemine göre değerlendirilmektedir. Yani İşlem maliyeti sistemi, sipariş maliyet sistemi ve safha maliyet sisteminin birlikte kullanıldığı karma bir maliyet sistemidir.

Sağlık kurumlarında işlem maliyeti sisteminin kullanılması durumunda, sunulan bir sağlık hizmetinden faydalanacak bir hastaya kullanılacak madde ve malzemeler doğrudan hastaya açılmış olan hasta maliyet kartına aktarılacaktır. Bunun yanında hastanın hizmet aldığı birim veya birimlerde toplanan direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri o birim veya birimlere müracaat eden hasta sayısına bölünerek hasta başına direkt işçilik ve genel üretim maliyeti bulunacaktır. Bu maliyet hasta maliyet kartına aktarılarak hastanın aldığı sağlık hizmeti sonundaki maliyeti belirlenmiş olacaktır.

•Sağlık kurumlarında sunulan hizmetlerin çok çeşitlilik göstermesi ve yardımcı birimlerin birbirinden bağımsız olarak faaliyet göstermesi sebebiyle karma maliyet sisteminin uygulanması daha uygun gibi görünmektedir. Fakat sağlık kurumları organizasyon yapıları ve faaliyetlerinin işleyiş türüne göre kendilerine en uygun maliyet sistemini belirlemeli ve bu sistemi tutarlı bir şekilde uygulamalıdır.

7. ünite sonu
SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET ANALİZİ

Maliyet analizi giderlerin gider yerlerine dağıtılmasını ve gider yerlerinde verilen hizmetlerin birim maliyetlerinin hesaplanmasını gerçekleştirerek, finansal veriler üzerinde etkinlik sağlanmasına yardımcı olur.

Hastanelerde maliyet analizi; çıktıların belirlenmesi, gider merkezlerinin tanımlanması, gider kalemlerinin belirlenmesi, giderlerin gider merkezlerine dağıtımı, destek gider yerlerindeki giderlerin yardımcı ve esas gider yerlerine dağıtılması ve yardımcı ve esas gider yerlerinin toplam ve birim maliyetlerin hesaplanarak maliyet fonksiyonlarının oluşturulması süreçlerini içermektedir.

GİDER ÇEŞİTLERİ

Gider çeşitleri 0-7 arası sayısal kodlarla tanımlanacak biçimde aşağıdaki gibi yapılmaktadır:

0 I

lk Madde ve Malzeme Giderleri

1 I

şçi Ücret ve Giderleri

2 Memur Ücret ve Giderleri

3 Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

4 Çeşitli Giderler

5 Vergi, Resim ve Harçlar

6 Amortismanlar ve Tükenme Payları

7 Finansman Giderleri

GİDER YERLERİ

Gider yeri, başında sorumlu bir yönetici bulunan ve giderleri denetlenebilen birimdir. Üretimin yapıldığı veya hizmetin verildiği ve maliyetlerin gerçekleştiği birimdir. Gider yerleri, giderleri bünyelerinde toplamak, maliyetlerin kontrolünü sağlamak ve giderleri bölümler arasında uygun bir biçimde dağıtmak amacıyla oluşturulmaktadırlar. Gider yerleri belirlenirken; yerel bölümleme, sorumluluklara göre bölümleme veya fonksiyonel bölümleme yapılabilir.

Esas Hizmet Gider Yerleri

Sağlık kurumlarında esas hizmet gider yerleri, sağlık hizmeti ile doğrudan ilişkili olup sağlık hizmetinin verildiği birimdir ve sağlık kurumuna gelir de sağlamaktadır. Hastane işletmelerindeki esas hizmet gider yerleri aşağıda yer almaktadır:

 Poliklinikler

 Klinikler

 Yoğun bakım üniteleri

 Ameliyathaneler

 Laboratuvarlar

 Yedek üniteler

Yardımcı Hizmet Gider Yerleri

Doğrudan sağlık hizmetinin verilmesine katılmayıp esas hizmet gider yerlerinde gerçekleştirilen faaliyetlerin sürdürülebilmesine yardımcı olan gider yerleri yardımcı hizmet gider yerleri olarak adlandırılmaktadır. Yardımcı hizmet gider yerlerinde oluşan giderler, ikinci dağıtımda uygun ölçüler kullanılarak esas hizmet gider yerlerine dağıtılır.

Hastane işletmelerindeki yardımcı hizmet gider yerleri aşağıda yer almaktadır:

 Eczane

 Sterilizasyon birimi

 Yemekhane

 Çamaşırhane

 Kazan Dairesi

Genel Yönetim Gider Yerleri

Sağlık kurumlarının yönetiminin ve idaresinin sağlandığı veya yönetim ve idareyi sağlayanlar için çalışan ve doğrudan veya dolaylı şekilde hizmet üretimine katılmayan birimler, genel yönetim gider yerleri olarak adlandırılmaktadır. Genel yönetim gider yerlerine ait giderler, birinci dağıtımda herhangi bir gider yerine dağıtılmazlar, doğrudan gelir tablosuna yansıtılırlar.

Sağlık kurumlarındaki genel yönetim gider yerleri aşağıda yer almaktadır:

 Başhekimlik

 Döner Sermaye

 Satınalma

 Hastane Müdürlüğü

Pazarlama ve Satış Gider Yerleri

Sağlık kurumlarının halkla ilişkiler, tanıtım ve pazarlama faaliyetleri ayrı bir departman tarafından yürütüldüğünde, söz konusu departman pazarlama ve satış gider yeri olarak adlandırılmaktadır. Pazarlama ve satış gider yerinde oluşan giderler herhangi bir dağıtıma tabi tutulmaksızın doğrudan gelir tablosuna yansıtılabilmektedir.

Yatırım Gider Yerleri

Yatırım gider yerleri, sağlık kurumlarında hizmet kalitesinin artırılması, kaynakların daha etkin bir biçimde kullanılması gibi amaçlarla yapılan yeni yatırımları izlemek amacıyla oluşturulmaktadır. Yatırım gider yerlerinde ortaya çıkan maliyetler herhangi bir dağıtıma tabi tutulmaz, bilançoda gösterilir.

Araştırma Gider Yerleri

Araştırma gider yerleri, sağlık kurumlarının araştırma geliştirme faaliyetlerinin izlenmesi amacıyla oluşturulmaktadır. Araştırma gider yerlerinde oluşan giderler dağıtılmazlar, giderleşen kısımları gelir tablosuna yansıtılırken kalan kısmı ise bilançoda izlenir.

MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

Bir mamul ya da çıktının birim maliyetinin hesaplanmasında kullanılan yöntemler dört grup altında toplanır:

(1) Giderlerin Kapsamına Göre

 Tam Maliyet Yöntemi: Ürün maliyetleri hem değişken hem de sabit üretim giderlerini kapsar. Bu yöntemde, değişken veya sabit tüm giderler mamullerin maliyetine eklenmektedir.

 Değişken Maliyet Yöntemi: Ürün ve hizmet maliyetlerine sadece, üretim ve satış hacmi doğrultusunda değişen özellikteki giderlerin yüklendiği yöntemdir.
 Normal Maliyet Yöntemi: Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken genel üretim giderlerinin tümünün, sabit genel üretim giderlerinin kullanılan kapasiteyle ilişkili olan kısmının üretim maliyetlerine yüklendiği yöntemdir.
 Direkt Maliyet Yöntemi: Üretilen ürün veya hizmetin maliyetine, üretimleri için ihtiyaç duyulan üretim giderlerinden sadece Direkt I

lk Madde ve Malzeme ve Direkt I

şçilik Giderlerinin alındığı yöntemdir. Endirekt nitelikteki giderler ise dönem gideri olarak düşünülür.

(2) Giderlerin Gerçekleşme Durumuna Göre

 Fiili Maliyet Yöntemi: Yeni bir ürün veya hizmet üretmek amacıyla tüketilen değerlerin üretim veya hizmet maliyetine maliyet değeri ile katıldığı maliyet yöntemidir.

 Tahmini Maliyet Yöntemi: Gerçek giderlerin tutarının tam olarak belli olması gerektiğinde, maliyet hesaplamalarının gecikmemesi amacıyla ilgili gider tutarı için tahmin yapılan yöntemdir. Bu yöntemde, hesaplanması geciken giderin tutarının ne kadar olabileceği tahminlenerek gider hesabına borç olarak yazılır. Aynı işlem için gerçek giderleri beklemek amacıyla açılan bir karşılık hesabına da alacak yazılır. Gerçek giderin kesin tutarı belli olduktan sonra karşılık hesabına borç yazılır.

 Standart Maliyet Yöntemi: Önceki faaliyet dönemlerinde edinilen tecrübelere ve bilimsel araştırmalara dayanarak hesaplanan standart maliyetlerin kullanıldığı yöntemdir.

(3) Giderlerin Dağıtımında Esas Alınan Baza Göre

 Hacim Tabanlı Maliyet Yöntemi

 Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi: Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi işletmelerde üretim esnasında oluşan endirekt maliyetlerin ve destekleyici faaliyetlerin kullandığı kaynaklar sonucu oluşan maliyetleri faaliyetlere yükleme temeline dayanmaktadır.

 Zamana Dayalı Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Yöntemi: Bu yeni yaklaşım aynı zamanda karmaşık özel işlemlerin birim sürelerinin hesaplanmasına izin vererek daha doğru maliyet dağıtım oranlarına ulaşılmasını sağlamaktadır.

(4) Mamul Maliyetinin Hesaplanma Şekline Göre

 Sipariş Maliyet Yöntemi: Birbirinden fiziksel olarak farklı her iş grubu için katlanılan giderler ayrı ayrı izlenir ve sipariş kartlarında biriktirilir. Bu yöntemde ürün veya hizmetin maliyetinin hesaplanması, kumbarada biriktirilen paraların kumbara açıldıktan sonra toplam tutarının hesaplanmasına benzemektedir.

 Safha Maliyet Yöntemi: Giderlerin zaman ve yer olarak bir arada toplanması ve üretilen ürün veya hizmetle ilişkilendirilmesi yoluyla maliyet hesaplayan yöntemdir.

 Karma Maliyet Yöntemi: Kurumun, standart ürün parçalarını ya da montaj parçalarını sürekli üretmesi ve daha sonra bu parçaları birleştirerek nihai ürün haline getirip siparişleri karşılaması durumunda kullanılmaktadır.