Samarqand davlat chet tillar instituti roman-german tillar fakulteti

1. Nutq va uning turlari
Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli. Nutq deganda uning ogʻzaki (ovozli) va yozma ravishda namoyon boʻlishidagi jarayonlar, yaʼni soʻzlash jarayoni va uning natijasi (xotirada saqlangan yoki yozuvda qayd etilgan nutqiy fikrlar, asarlar) tushuniladi. Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli. ⁴
Lingvistik nazariyada nutq tushunchasi muayyan til jamoasida qabul qilingan ifoda vositalari tizimi hisoblangan mavhum til tushunchasiga hamda ijtimoiy borliq (hayot)ning eng harakterli koʻrinishlaridan boʻlgan aniq, bir qadar umumiyroqtil tushunchasiga qaramaqarshi qoʻyiladi. Boshqa odamlar xulqatvori va faoliyatiga taʼsir koʻrsatish maqsadida ularga axborot, xabar yetkazishga xizmat qiladigan asl nutq (tashqi nutq), yaʼni ga-pirish, til belgilarining eshitish aʼzolari tomonidan idrok qilinadigan (ovoz yozib oluvchi uskunalar yorda-mida qayd etiladigan va qayta takrorlanadigan) artikulyasiyasi tarzida yoki ushbu belgilarning yozuvda shartli aks etishi tarzida yuzaga chiqadi.
Asl nutq ("tashqi nutq") bilan bir qatorda ichki nutq ham bor. U soʻzlovchi ongida bilishga yordam beradigan turli xil masalalarni muhokama qilish va hal etishga qaratiladi. Ichki nutq tashki nutq asosida, tovush yoki yozuv qoʻllanmagan holda, faqat ovozli nutqdagi soʻzlar haqidagi aniq tasavvurlar bilan kechadigan jarayonlar tarzida amalga oshadi. Yozma nutq ogʻzaki nutqdan bir qadar shakllanganligi, soʻzlarning oʻta sinchkovlik bilan tanlab olinishi, grammatik jihatdan aniq, lekin murakkab shakllanganligi, ogʻzaki nutq uchun xos boʻlgan ohang, mimika va qoʻl harakatlarining bevosita qoʻllana olmasligi bilan farqlanadi. nutqning monologik va dialogik turlari mavjud.
Nutq. aloqa-aralashuv vazifasidan tashqari yana boshqa vazifalar, chunonchi, poetik vazifa ham bajarishi mumkin. N.ning alohida koʻrinishi oʻqishdir.
Nutq — tilning fikr ifodalash va almashish jarayonlarida amal qilishi, tilning alohida ijtimoiy faoliyat turi sifatidagi muayyan yashash shakli.
Har bir kishining Nutq individual, oʻziga xos xususiyatlarga ega boʻladi; va-holonki, asosiy til unsurlari — lugʻat tarkibi va grammatik qurilishi yakka shaxslargagina tegishli boʻlmay, umumnikidir, yaʼni muayyan til jamoasiga umuman taalluqyai boʻladi. Nutq kishi tafakkuri, uning ongi bilan chambarchas bogʻliqdir. Nutqda kishining oʻy-fikrlari shakllanadi va mavjud boʻladi. Nutq tufayli va nutq asosida borliqni umumlashgan holda mavxumiy aks ettirish, individuallik doirasidan chiqib, jamoatchilik mahsuliga aylanadigan mantiqiy tushunchaviy fikrlash mumkin boʻladi. Nutq kishi ruhiyatining boshqa jihatlarini, uning sezgilari, idroki, xotirasi, oʻyxayollari, hissiyoti, irodasi va boshqalarning namoyon boʻlishi va amal qilishida, kishi ongining rivojlanishida ham katta ahamiyatga ega.
Nutq qoʻllanish sohasiga qarab badiiy nutq, ilmiy nutq, rasmiy nutq kabi shakllarga ega boʻladi. Har qanday shaklda va har qanday holatda ham aniklik, ravonlik, soddalik, taʼsirchanlik nutqning eng muhim belgilari boʻlib qolishi kerak.
Nutq aloqasi Nutq aloqasi, og'zaki aloqa - bu odam bilan shaxsan muloqot: biz gapiramiz, tinglaymiz, o'qiymiz, yozamiz, tarjima qilamiz. Nutqiy vaziyat - bu suhbatdoshlarni ma'lumot almashishga undovchi tashqi sharoitlar va ichki psixologik reaktsiyalarning murakkab kombinatsiyasi. Nutqiy vaziyatning tarkibiy qismlari: ishtirokchilar: qabul qiluvchi, qabul qiluvchi, auditoriya; nutq mavzusi; holatlar: joy, vaqt, boshqa muhim shartlar; aloqa kanali - aloqa usuli - og'zaki yoki yozma nutq, odatiy belgilar va boshqalar yordamida. kod: til, dialekt, uslub; nutq janri, masalan, ilmiy ma'ruza, suhbat; voqea maqsad, ishtirokchilarning fikriga ko'ra, muayyan vaziyatda nutqning natijasi bo'lishi mumkin bo'lgan narsa; nutq samaradorligini baholash, masalan, hisobot tinglovchilarni qiziqtiradimi yoki yo'qmi.
Nutq madaniyati, uning asosiy mezonlari Nutq madaniyati og'zaki va yozma adabiy til normalariga (talaffuz qilish qoidalari, stress, foydalanish, grammatika, uslub), shuningdek, nutqning maqsad va mazmuniga muvofiq turli xil aloqa sharoitlarida tilning ekspressiv vositalaridan foydalanish qobiliyatidir. Nutq madaniyati mezonlari: aniqlik, to'g'ri va mantiqiy aloqa muvaffaqiyatning ifodasi, aniqlik, so’z boylikning mavjudligi, bog'liqlik, tozalik estetikasi.
Nutq - bu tegishli yozma belgilar tizimi bilan bir xil ma'noga ega va bir xil ma'noga ega bo'lgan talaffuz qilingan yoki sezilgan tovushlar to'plamidir.
Nutq turlardan biridir aloqa faoliyati Insonning tildan foydalanishi til jamoasining boshqa a'zolari bilan muloqot qilish demakdir. Nutq turlari quyidagilar:
Ichki nutq ("o'ziga o'zi" nutqi) - bu tovushli dizaynga ega bo'lmagan va lingvistik ma'nolardan foydalanadigan, lekin kommunikativ funktsiyadan tashqaridagi nutq; ichki talaffuz. Ichki nutq - bu aloqa funktsiyasini bajarmaydigan, faqat ma'lum bir kishining fikrlash jarayoniga xizmat qiladigan nutq. U tuzilishida konvulsiyasi, gapning ikkinchi darajali a'zolarining yo'qligi bilan farq qiladi. Ichki nutq predikativ bo'lishi mumkin.
Tashqi nutq - bu odam tomonidan axborotni etkazish uchun ishlatiladigan ovozli signallar, yozma belgilar va belgilar tizimi, fikrni moddiylashtirish jarayoni. Tashqi nutq quyidagicha bo'lishi mumkin: intonatsiya, jargon
Jargon - tor ijtimoiy yoki professional odamlar guruhi tilining stilistik xususiyatlari (leksik, frazeologik).
Intonatsiya - bu nutqni fonetik jihatdan tartibga soluvchi va har xil ma'nolarni ifodalash vositasi, ularning hissiy ranglanishi.
Tashqi nutq muloqotga xizmat qiladi (garchi ba'zi hollarda odam hech kim bilan muloqot qilmasdan baland ovozda o'ylashi mumkin bo'lsa -da), shuning uchun uning asosiy xususiyati boshqa odamlarning idrok etish (eshitish, ko'rish) qobiliyatidir. Bu maqsadda tovushlar yoki yozma belgilar ishlatilishiga qarab, ular og'zaki (oddiy og'zaki nutq), yozma nutq va ta'sirchanlikni farqlaydilar.
Og'zaki nutq- Bu bir tomondan so'zlarni baland ovozda talaffuz qilish, boshqa tomondan quloq orqali idrok etish orqali odamlar o'rtasidagi muloqot. Muloqotning turli sharoitlariga qarab, og'zaki nutq dialogik yoki monolog nutq shaklida bo'ladi.
Dialog - bu ikki yoki undan ortiq mavzudagi imo-ishora ma'lumotlarini (shu jumladan pauzalar, sukunat, imo-ishoralar) almashinuvidan iborat nutq turi.
Muloqot nutqi - bu kamida ikkita suhbatdosh ishtirok etadigan suhbat. Dialogli nutq, psixologik jihatdan eng oddiy va tabiiy nutq shakli, ikki yoki undan ortiq suhbatdoshlar o'rtasida to'g'ridan -to'g'ri muloqot paytida paydo bo'ladi va asosan izohlar almashishdan iborat. Javob - suhbatdoshning so'zlariga javob, e'tiroz, eslatma - o'zining qisqartirilganligi, so'roq qiluvchi va turtki beradigan jumlalar mavjudligi, sintaktik jihatdan kengaymagan konstruktsiyalar bilan ajralib turadi.
Suhbatdoshlarning hissiy aloqasi, ularning bir -biriga yuz ifodalari, imo -ishoralar, ovoz intonatsiyasi va tembri bilan ta'siri muloqotning o'ziga xos xususiyati hisoblanadi.
Monolog - bu bitta mavzuga ega va murakkab sintaktik bir butun bo'lib, suhbatdoshning nutqi bilan umuman bog'liq bo'lmagan nutq turi.
Monolog nutq - bu bir kishining uzoq vaqt davomida o'z fikrlarini bayon qilgan nutqi yoki bir kishining bilimlar tizimini izchil izchil taqdim etishi.
Monolog nutqi quyidagicha ifodalanadi:

• 
  ketma-ketlik
  
• 
  fikrning uyg'unligini ta'minlaydigan dalillar;
  
• 
  grammatik jihatdan to'g'ri formatlash;
  

Monolog nutq mazmuni va til dizayni jihatidan dialogdan ko'ra qiyinroq va har doim etarlicha yuqori darajani nazarda tutadi nutqni rivojlantirish ma'ruzachi
Yozma nutq - bu harfli tasvirlar asosida tashkil etilgan grafik dizayndagi nutq. U keng kitobxonlar uchun mo'ljallangan. Vaziyatni anglashdan mahrum va ovozli harflarni chuqur tahlil qilish ko'nikmalarini egallaydi. Fikrlaringizni mantiqiy va grammatik jihatdan to'g'ri etkazish qobiliyati, yozilganlarni tahlil qilish va ifoda shaklini takomillashtirish.
Yozma nutq, asosan, ko'proq mavhum tarkibni etkazishga qaratilgan. Yozma nutqda nutqning batafsil tuzilishi, fikr mazmunini boshqacha ochib berish. Yozma nutqda fikrning barcha muhim aloqalari ochilishi va aks ettirilishi kerak. Yozma nutq yanada tizimli, mantiqiy izchil taqdimotni talab qiladi. Yozma nutqda hamma narsa faqat o'z semantik mazmunidan, kontekstidan aniq bo'lishi kerak;
Bu juda murakkab kompozitsion-strukturaviy tashkilot bilan ajralib turadi, uni maxsus o'zlashtirish kerak, shuning uchun maktabda yozma nutqni o'rgatishning alohida vazifasi. yozma nutq Kontekstli nutq.
Ta'sirchan nutq - bu alohida so'zlarga, juda kamdan-kam iboralarga asoslangan monosillabik va cheklangan nutq turi.
Bunday nutq hissiy jihatdan to'yingan va intonatsiyalangan (masalan, Ellochka Cannibal64 nutqi), unda grammatik tuzilmalar yo'q.
Egosentrik nutq bu fikrlash nutqi bo'lib, fikrlashning o'zi kabi muloqotga emas. U psixologik funktsiyasida tashqi va ichki sifatida harakat qiladi. Tashqi dialogik nutqda o'zining asl ildizlariga ega bo'lib, u oxir-oqibat ichki nutqqa aylanadi. Inson faoliyatida qiyinchiliklar yuzaga kelganda, uning egotsentrik nutqi faolligi oshadi. Tashqi nutqdan ichki egotsentrik nutqqa o'tish bilan asta -sekin yo'qoladi.
Chet tillarini o’qitishning ustuvor tamoyillaridan biri bu o’quvchilarda og’zaki va yozma nutqni rivojlantirish demakdir. Shunday ekan, o’quvchilarning nutqi ravonligi, ularning so’z boyligi, grammatik va sintaktik gap tuzulishi strukturasi to’g’riligini, va aynan bu qobiliyatlarni o’quvchilarda rivojlantirish har bir pedagog maqsadi pirovardidir. Bu orqali chet tili o’rganayotgan har bir o’quvchi nutqiy ravonlik va estetik zavq beruvchi so’z boyligigi uyg’unlashuviga erishiladi.