Shet ellerde suwret sızıwdı uyretiw tariyxınan Jobası

Oyanıw dáwirindegi súwretlew ónerinıń rawajlanıwı.
Oyanıw dáwirinde súwretlew óneriniń rawajlanıwında jańa dáwir ashıldı. Oqıtıwdıń anıq islep shıgılǵan teoriyalıq ha`m metodikalıq sisteması Oyanıw dáwiri su`wretshi hám dóretiwshileri tárepinen bul quramalı hám juwapkerli wazıypalar orınlandı. Súwret salıw teoriyası tarawında súwretshiler jańa metodlardı islep shıǵa basladı. Mıń jılǵa shámalas turǵınlıqtan soń, ilimiy bilimler hám ónerdi rawajlandırıw mashqalalarına bolǵan qızıǵıwshılıq jáne payda boldı.
Oyanıw dáwirinde Italiya súwretlew óneri hám onıń oqıtıw usılı úlken rol oynaǵan. Súwretlew óneri, atap aytqanda qálem súwret islewdiń jańa usılları boyınsha Shennino Shellini, Leon Batista Alberti, Leonardo da Vinshi, Dyupyui uqsaǵan kóplegen ullı óner sheberleri shuǵıllana basladı. Olar súwretlew óneri tarawında ilimiy izertlewler tábiyat nızamlarınan kelip shıǵadi dep esapladı. Súwret salıwǵa kóp bolmaǵan, 4-6 oqıwshıdan ibarat toparlar dúzilip, olar usta súwretshiler ustaxanasında sabaq, bilim alatuǵın edi. Qálemde súwretlew kompozicya menen uzliksiz baylanısta alıp barıldı. Usta súwretshi qalay etip qálem súwretti orınlawdı, keyin onı materialda islew hám de kartonda eskiz tayarlawǵa shekem bolǵan barlıq basqıshlardı úyreter edi. Qálem súwret, arxitektura, músinshilik, reńli súwrettiń haqiyqiy tiykarı sıpatında tán alınar edi. Florentsiyalı arxitektor Leon Vatista Alberti de qálem súwret hám onı oqıtıw usıllarına úlken itibar berdi. Atap aytqanda, «Reńli súwret haqqında úsh kitap» atlı belgili shıǵarmalar toplamında jazılıwınsha, reńler menen islewdi úyreniwden aldın qálem súwrettiń tiykarǵı nızam-qaǵıydaların úyreniw zárurligin aytadı. Onıń usı shıǵarması 500 jıl aldın jazılǵanlıǵına qaramastan, nızamlılıqları, juwmaqları házirgi zaman akademiyalıq súwret salıw usıllarına tolıǵı menen sáykes keledi.

Leonardo da Vinshi. Mona Liza (Djakonda)
Súwret salıw usılların jetilistiriwge ullı Leonardo da Vinshi óz úlesin qostı. Onıń «Reńli súwret haqqındaǵı kitap» atlı shıǵarmasında álemniń dúzilisi, tábiyattagı ózgerisler, musinshilik, sızıqlı hám keńislik perspektivası haqqında kóplegen ilimiy tiykarlanǵan pikirlerdi kóriw múmkin.
Alberti sıyaqlı Leonardo da Vinshi de súwretlew óneriniń tiykarı qálem súwret dep esapladı, zattıń ózine qarap súwretlew oqıtıwdıń zárúr bólegi ekenligin aytıp ótti. Leonardo da Vinshi insan aǵzaları dúzilisin anatomik sıyaqlı joqarı dárejede oqıp úyrengen. Insannıń hár bir bulshıq et toqımaların úyrenip, olardıń súwretlerin sızıp qaldırǵan.
Oyanıw dáwirinıń usta súwretshileri arasında qálem súwret orınlaw usılları menen shuǵıllanǵanlardıń jáne biri nemis súwretshisi Albert Dyurer hám Shonlar edi. Olar súwretlewde perspektivanıń tiykarǵı nızam qaǵıydaları ústinde kóplegen tájiriybe sınawlar ótkizdi.

3-súwret. A.Dyurer Bas kоnstruktsiyasınıń súwreti. Shоn perspektiva
Albert Dyurer birinshi bоlıp súwret sızıwdı jeńillestiriw ushın geоmetriyalıq usıldı оylap taptı. Оnıń pikirinshe, hár qanday buyım, nárseler tiykarında geоmetriyalıq dene fоrması jatadı. Sоnıń ushın qaysı nárseni bоlmasın, súwretlewde aldın ala geоmetriyalıq dene fоrması sızıp alınıwı kerek, keyin оlar ulıwmalastırılıp, haqıyqıy súwret payda etiledi. Keyin ala оnıń bul usılı Dyupyu, Ashbe, Chistyakоv uqsaǵanlardıń pedagоgikalıq хızmetlerinde keń qоllanıla baslaǵan. Házirgi kúnde de bul usıl óziniń kúshin jоytqan emes. 3-súwret.
Súwretshi alımlardıń dıqqatına erisiw islerinen jáne biri insan gewdesiniń ólshemlerin islep shıgıw hám onı kesik formalar arqalı súwretlew usılın islep shiqqanlıġı boldı.
Oyanıw dáwiri súwretshileri dúnya súwretlew óneriniń rawajlanıwına úlken úles qostı. Olardıń súwretlew óneri boyınsha islep shıqqan perspektiva nızamları keyin ala súwretshilerge úlken, burın kórilmegen dárejede járdem berdi. Eger orta ásirlerde súwretlew metodikası buyımlar formalariniń uqsaslıǵın itibarǵa alǵan halda orinlaǵan bolsa, endi bul dáwir qálem súwretke ilimiy tiykarlanǵan anatomiya nızamların tereń úyreniw, perspektiva nızamlarına tolıq boysınıw, jarıqlıqtın buyımlarǵa túsiw nızamlılıqların esapqa alıp kórsetilgen súwretlew usılları rawajlanǵan dáwir boldı. Oyanıw dáwiri súwretshileri súwret salıw metodikasına úlken úles qostı hám qálem súwretti pán sıpatında rawajlandırıwǵa tiykar saldı. Lekin, olar oqıtıwdıń didaktikalıq tiykarlarına az itibar berdi. Bul kerekli wazıypanı XVI ásirdiń aqırına kelip túrli mámleketlerde shólkemlestirilgen kórkem akademiyalar dawam ettirip, sheshe basladı. Bul kerekli wazıypanı XVI ásirdiń aqırına kelip túrli mámleketlerde shólkemlestirilgen kórkem akademiyalar dawam ettirip, sheshe basladı.