İki kutuplu sistem uluslararası arenaya hakim oldu: Doğu Bloku (SSCB öncü), Batı Bloku (ABD öncü).
İki kutuplu sistemi 3 açıdan inceleyebiliriz:
Siyasal: ABD ağırlıklı BM 1945’de kuruldu.
Askeri: Avrupa’da Nazi ve faşistleri Batı Avrupa değil, ABD ile SSCB yenmiş oldu. İki kutuplu dönem, 1947’de somutlaşan “Soğuk Savaş”la devam etti ve 20 yıl dünya politikasına egemen oldu.
Ekonomik: ABD, Soğuk Savaş sırasında ağır basmaktaydı ve savaş bitmeden Bretton Woods Konferansı’nda “Bretton Woods Sistemi” kabul edildi.
Ekonomik: ABD, Soğuk Savaş sırasında ağır basmaktaydı ve savaş bitmeden Bretton Woods Konferansı’nda “Bretton Woods Sistemi” kabul edildi.
Bretton Woods Sistemi: 1944’de dünya ticaretini serbestleştiren bir UA. ticari ve mali sistem kurmak hedefiyle IMF ve Dünya Bankası kuruldu. 1971’e kadar UA. Ekonominin tartışmasız lideri oldu.
Doğu Bloku’nun Durumu: Güvenlik endişesiyle Batı Avrupa ile arasına tampon bölge olarak Doğu Avrupa’yı koymak istiyordu.
Doğu Bloku’nun Durumu: Güvenlik endişesiyle Batı Avrupa ile arasına tampon bölge olarak Doğu Avrupa’yı koymak istiyordu.
Bu liderlerin Moskova ile ideolojik birliklerini sağlamak için “Kominform” kuruldu.
1949’da kurulan COMECON ile artık SSCB bir güvenlik kuşağı oluşturmuş oldu.
Batı Bloku’nun Durumu:
Batı Bloku’nun Durumu:
ABD: amacı, SSCB’ye Batı Avrupa’yı kaptırmamaktı. Çünkü Batı Avrupa bir enkaz halindeydi. Bu bölge ABD ekonomisine kazandırılmalıydı.
Yun. ve Tür.’deki Sovyet tehdidi de ABD’yi hızlandırdı.
Yöntemleri; 1823 Monroe Doktrini’nden beri karışmadığı Avrupa politikasına 3 yöntemle karıştı:
Psikolojik Hazırlık: ABD halkının psikolojik olarak hazırlanması için “Pearl Harbor” ile ödü patladıldı. Sonra ABD Dışişleri Bakanlığı’nda 205 komünist olduğu yönünde Senatör J.R. McCarthy, resmi bir açıklama ile heyecanı yükseltti.
Psikolojik Hazırlık: ABD halkının psikolojik olarak hazırlanması için “Pearl Harbor” ile ödü patladıldı. Sonra ABD Dışişleri Bakanlığı’nda 205 komünist olduğu yönünde Senatör J.R. McCarthy, resmi bir açıklama ile heyecanı yükseltti.
McCarthy, bir çok insanın komünistlik suçlamasıyla işlerinden olmalarına neden oldu ve tüm dünyaya yayılan “McCarthycilik” Türkiye’de de bir çok aydının üniversitelerden atılmasına neden olmuştur.
Askeri Yöntem: 1947’de başkan Truman “Truman Doktrini” ni ilan etti. Yun. ve TC.’te askeri malzeme yardımı yapılarak Sovyet tehdidini ortadan kaldırdı.
Askeri Yöntem: 1947’de başkan Truman “Truman Doktrini” ni ilan etti. Yun. ve TC.’te askeri malzeme yardımı yapılarak Sovyet tehdidini ortadan kaldırdı.
Daha sonra “çevreleme politikası” ve “püskürtme politikası” gibi politikalar ABD politikasında yer almıştır.
Çevreleme Politikası: ABD’nin SSCB’yi çevreleyerek sıcak denizlere inmesini engelleme politikası
Püskürtme Politikası: ABD’nin Doğu Avrupa’yı kurtarmak için sosyalizmin Sovyet sınırlarına geri itilmesi amacıyla SSCB etrafındaki ülkelerle askeri ittifaklar yapma politikası
Ekonomik Önlemler: NATO’nun kurulduğu yıl, ABD kongresi “İhracatı Denetleme Yasası” nı kabul ederek Doğu Blokuna geniş kapsamlı bir ambargo uyguladı. Daha sonra bu ambargonun bütün NATO üyelerinin ve Japonya’nın da uygulamasını sağladı.
Ekonomik Önlemler: NATO’nun kurulduğu yıl, ABD kongresi “İhracatı Denetleme Yasası” nı kabul ederek Doğu Blokuna geniş kapsamlı bir ambargo uyguladı. Daha sonra bu ambargonun bütün NATO üyelerinin ve Japonya’nın da uygulamasını sağladı.
ABD’nin asıl önemli ekonomik girişimi, 1948’de yürürlüğe giren “Marshall Planı” oldu.
Çünkü bu plan ile yadım alan ülke aldığı yardımı nerede kullanacağını ABD’ye danışmak zorundaydı. Böylece ABD söz konusu ülkelerin iktisat politikasını etkileyebilecekti.
Bu çerçevede Marshall Yardımı’nın amaçları:
Bu çerçevede Marshall Yardımı’nın amaçları:
Batı Avrupa’yı ayağa kaldırarak dünya ticaretine kazandırmak
Yardım alan ülkelerin ekonomilerini denetlemek (Yardım SSCB ve Doğu Avrupa tarafından reddedilmişti)
ABD ekonomisini canlandırmak ve mallarına Pazar sağlamak
Sonuç olarak; ABD, bu yöntemlerle savaş sonunda “Yeni Dünya Düzeni (Pax Americana)” kurdu ve dünyada hegemon güç oldu.
Türkiye ve Mashall Planı;
Türkiye ve Mashall Planı;
TC, Marshall planı çerçevesinde 1948-1952 arasında 352.000.000 dolar yardım almıştır. Fakat bu, beklenenin altında kalmıştır.
Bu yardımların %60’ı tarım alanında kullanılmıştır.
Askeri yardımların yedek parça ve bakım-onarım nedenleriyle TC’nin dışarı bağımlılığı arttı.
Batı Avrupa: 20. yy.da değişen UA. Sistemde ulus-devletler artık yeni kurumlaşmalara yönelmekteydi.
