Soliq akademiyasi


Nomoddiy aktivlar bo’yicha hisoblangan amortizatsiya



Yüklə 1,4 Mb.
səhifə103/209
tarix03.04.2023
ölçüsü1,4 Mb.
#124759
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   209
Soliq akademiyasi

Nomoddiy aktivlar bo’yicha hisoblangan amortizatsiya
ajratmalarini schyotlarda aks ettirishning to’g’riligini tekshirish (namuna)

Muomalalar mazmuni

№21-BHMS bo’yicha

Korxonada tuzilgani

Schyotlar korrespond.

Dastlab. huj.

schyotlar korrespond

Dastlabki huj

Dt

Kt

Dt

Kt

1. Asosiy ishlab chiqarishda ishlatilayotgan NA ob’ektlari bo’yicha amort-ya hisoblash

2010

0510-0590

Amor-ya hisob-kitobi, hisob siyosati

26

05

Amort-ya hisob-kitobi

2. Yordamchi ishlab chiqarishda ishlatilayotgan NA ob’ektlari bo’yicha amor-ya hisoblash

2310

0510-0590

- // -

23

05

- // -

3. Umumishlab chiqarish maqsadlari uchun ishlatilayotgan NA bo’yicha amor-ya hisoblash

2510

0510-0590

- // -










4. Хizmat ko’rsatuvchi xo’jaliklarda ishlab chiqarishida ishlatilayotgan NA bo’yicha amor-ya hisoblash

2710

0510-0590

- // -

29

05

- // -

5. Ma’muriy maqsadlarda ishlatilayotgan NA bo’yicha amor-ya hisoblash

9420

0510-0590

  • // -











6. Kapital qo’yilmalarda ishlatilayotgan NA ob’ektlari bo’yicha amor-ya hisoblash

0810-0890

0510-0590

- // -

89

05

- // -

7. NA ob’ektlarini hisobdan chiqarishda (sotish, hisobdan o’chirish, tekinga berish) to’plangan amor-ya summasini hisobdan o’chirish.

0510-0590

9220

- // -

05

48

- // -

8. Joriy yilda NA larga oshiqcha hisoblangan amor-ya summasini tuzatish

0510-0590

9390

- // -

05

85/3

- // -

9. Joriy yilda NA larga kam hisoblangan amor-ya summasini tuzatish

Хarajat schyotlari

0510-0590

- // -

46

05

- // -

Hisobot davridagi amortizatsiya ajratmalari arifmetik hisob-kitoblarining to’g’riligini tekshirish auditorlik jamlash qoidalarini hisobga olgan holda, jamlash asosida amalga oshiriladi. Ushbu ish quyidagi shakldagi ishchi jadval bilan rasmiylashtirilishi mumkin.







Ob’ekt
nomi

Dast-labki qiymati

Amortizatsiya
normasi

Amortizatsiya
summasi

Farq nimaning
hisobiga

Korxona ma’lumotlari

Auditor ma’lumotlari

Korxona ma’lumotlari

auditor ma’lumotlari

Norma hisobiga

Hisob-kitob noaniqligi

1.

Patent

100000

30

20

30000

20000

10000

-




va h. k.




















































Jami:






















Yuqoridagi jadval asosida aniqlangan farqlar bo’yicha auditor eng katta farqlarni tahlil qiladi va ularning hisobotlar ishonchliligiga ta’sirini baholaydi.


Auditor amortizatsiya ajratmalarining har oyda hisoblanayotganligini ham tekshirishi lozim. CHunki amaliyotda nomoddiy aktivlarga har chorakda bir marta amortizatsiya hisoblash hollari uchraydi. shuningdek, korxona zarar ko’rgan davrlarda ham amortizatsiya hisoblanganligini tekshirish zarur. Qoidaga ko’ra korxona faoliyatining hisobot davridagi natijalari qanday bo’lishidan qat’iy nazar (foyda oladimi yoki zarar ko’radimi) nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblashi shart.
Nomoddiy aktivlar bo’yicha amortizatsiya ajratmalari hisoblashni tekshirish chog’ida:

  1. nomoddiy aktivlar ob’ektlarining o’rtacha qiymati va o’rtacha amortizatsiya normasidan foydalangan holda hisoblash yo’li bilan amortizatsiya ajratmalari summalarini prognozlash;

  2. bir necha hisobot davrlaridagi hisoblangan amortizatsiya ajratmalari summalarini taqqoslash va aniqlangan farqlarni nomoddiy aktivlar ob’ektlarining mavjudligi hamda ular kirimi va chiqimining ta’sirini inobatga olgan holda tahlil qilish kabi analitik amallardan ham foydalanish mumkin.

Amortizatsiya ajratmalarini batafsil tekshirish chog’ida auditor amortizatsiya ajratmalari hisoblash usullaridagi o’zgarishlarning korxona hisob siyosatida aks ettirilganligini aniqlashi lozim. CHunki bunday o’zgarishlar bir qancha davrlar oralig’idagi ma’lumotlarning taqqoslanuvchanligiga sezilarli darajada ta’sir ko’rsatadi. Bunda joriy sharoitga yangi baho berish kerak. Nomoddiy aktivlarning foydali xizmat muddatlari o’zgargan hollarda o’zgarish sabablari o’rganilib, ularning №1 - «Hisob siyosati va moliyaviy hisobot» va №7 - «Nomoddiy aktivlar» nomli BHMS talablariga muvofiqligi o’rganiladi.
Nomoddiy aktivlardan qancha muddatda foydalanish va ularga eskirish hisoblash zarurati haqidagi masalaga ko’pchilik davlatlarning ancha ehtiyotkorlik bilan yondoshishi bu sohadagi mavjud xalqaro standartlarga muvofiq keladi. CHunki, hisobning xalqaro standartalari komiteti yoxud ishbilarmonlik aloqalari qiymati kapitallashtirishni, yoxud birdaniga korxonaning xususiy kapitali hisobiga hisobdan chiqarishga ruxsat beradi.
Lekin, bu standartlarga muvofiq nomoddiy aktivlarga eskirish hisoblashning qandaydir maksimal muddati tavsiya qilinmaganligiga qaramasdan, ayrim davlatlarda ma’lum cheklashlar kiritilgan. Masalan, firma amaliy shuhrati- ”Goodwill”ning qiymati Kanada va AQSH da 40 yil, Avstraliyada 20 yil, Niderlandiya va SHvetsiyada 10 yil, Yaponiyada 5 yilda hisobdan o’chiriladi.
Nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblashga qarshilar: birinchidan, nomoddiy aktivlarni umuman korxona mablag’i deb hisoblamaydigan iqtisodchilar, ikkinchidan, tegishli sarflar hisobidan qo’llab-quvvatlab turilishi sababli, firmaning amaliy shuhrati, savdo belgilari, tovar markalari va boshqa nomoddiy aktivlar qiymati pasaymaydi degan fikr tarafdorlari; nihoyat firma amaliy shuhrati, savdo belgilari, tovar markalari va boshqalarga amortizatsiya hisoblash hollarida, bir tomondan, kamayayotgan qiymatni almashtirish va saqlab turish sarflari amalga oshirilayotganligi sababli takroran hisoblash sodir bo’ladi deb hisoblovchi iqtisodchilar.
Hozirgi paytda buxgalteriya hisobining xalqaro standartlari komiteti (BHХS) moliyaviy hisobotlarning taqqoslanuvchanligini yaxshilash maqsadida nomoddiy aktivlarga eskirish hisoblanmasdan, darrov hisobdan o’chirish metodlarini qo’llashni ta’qiqlash va agar faqat bundan uzoqroq muddat belgilash asoslanmagan bo’lmasa (ammo bu holda ham u 20 yildan oshmasligi) masalasini o’rganmoqda.
Тa’kidlab o’tganimizdek, bizning respublikamizda foydali xizmat muddatini aniqlash imkoni bo’lmagan nomoddiy aktivlarga eskirish 5 yil muddatdan kelib chiqib hisoblanadi (ammo korxonaning faoliyat muddatidan oshmasligi kerak). Nomoddiy aktivlar auditi biz uchun yangi hisob va audit ob’ektlari hisoblanadi. shuning uchun nomoddiy aktivlarni hisobga kirim qilish usullari, haqqoniy baholash metodlari, ular qiymatini qoplash va sh. o’. , shuningdek joriy hisobda harakatini aks ettirish masalalari jiddiy ilmiy-tadqiqotlarni talab etadi.

Yüklə 1,4 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   209




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin