Soliq akademiyasi

1-misol. Audit o’tkazilishi rejalashtirilayotgan korxonada risk darajasi past bo’lib, auditorlik risklar maqbul to’plamining eng yuqori chegarasi 5% ga teng. Korxona xalq xo’jaligining nisbatan barqaror tarmog’ida faoliyat ko’rsatganligi uchun ichki xo’jalik riski (IR) 70%ga teng deb olindi. Nazorat vositalari riski (CR) esa 40% ga teng deb baholangan. CHunki mijoz-korxonada ichki nazorat tizimining yaxshi yo’lga qo’yilganligi va oldingi o’tkazilgan auditorlik tekshiruvlarining natijalariga ko’ra auditorlar tomonidan jiddiy kamchiliklar ko’rsatilmaganligi aniqlangan.
Yuqorida tahlil qilingan formulaga muvofiq aniqlanmaslik riski:

Demak, mohiyatan o’tkaziladigan testlar bo’yicha auditor uchun ishonchlilik darajasi 82, 1% ga teng (100%-17,9%).

2-misol. Mijoz korxonada auditorlik riski yuqori. Bunda ham auditorlik risklar maqbul to’plamining eng yuqori chegarasi 5% ga teng deb olingan. Ichki xo’jalik riski (IR) 90% ga teng deb baholangan. CHunki bu korxona auditor uchun yangi mijoz bo’lib, uning faoliyat sohasi xorijiy investitsiyalarga asoslangan yuqori texnologiyalar bilan tavsiflanadi. Nazorat vositalarining riski (CR) esa 80% ga teng deb baholangan. CHunki dastlabki test sinovlari va kuzatish natijalariga ko’ra ichki nazorat tizimining kuchsizligi, korxona rahbarining yakkahokimlik uslubida ish yuritishi hamda auditorlarga tazyiq o’tkazishi aniqlangan. Bunda aniqlanmaslik riski (DR) qo’yidagicha:

Bu misolda mohiyatan o’tkaziladigan tekshiruv (test) lardan kutilayotgan ishonchlilik darajasi 93,1% ga teng (100,0%-6,9%). Demak, auditor tanlash ko’lamini kengaytirishi zarur.

Ichki xo’jalik riski va nazorat vositalari riskining turli kombinatsiyalari bilan aniqlanmaslik riski o’rtasida o’zaro teskari bog’liqlik mavjud.


Auditorlik risklar to’plami elementlarining
har xil darajadagi o’zaro bog’liqligi.

	yuqori	o’rtacha	past
	Bunda ruxsat etilishi mumkin bo’lgan aniqlanmaslik riskining darajalari quyidagicha:
yuqori	eng past	pastroq	o’rtacha
o’rta	pastroq	o’rtacha	yuqori
past	o’rtacha	yuqori	eng yuqori

Bu bog’liqlikni quyidagicha tasniflash mumkin:

a) ichki xo’jalik riski va nazorat vositalari riski ko’rsatkichining yuqoriligi auditordan tekshiruvni aniqlanmaslik riski ko’rsatkichini imkon qadar pasaytiradigan qilib tashkil etishni va shu bilan birga umumiy auditorlik riskini maqbul darajaga keltirishni talab etadi.
b) ichki xo’jalik riski va nazorat vositalari riski ko’rsatkichlarining pastligi auditorga tekshiruv chog’ida yuqori-roq aniqlanmaslik riskiga yo’l qo’yishiga imkon beradi va shunda umumiy auditorlik riskining maqbul ko’rsatkichiga ega bo’ladi.