Soqrat araz güNDÜz turuz-Tebriz-2011 GİRİŞ

III BAŞLIQ
{Hipparxın* görməli olduğu işlərlə bağlı danışıq}
Hipparx seçilmiş birisi ilə, Sokratın bu danışığını da eşitmişdim.

-Gənc arxadaşım, sən nədən hipparx olmaq istədin, bunu bizə danışa bilərsənmi? Düşünürəm, təkcə atlı qoşun bölüyünün başında çapıb getmək üçün yox, başlıcası bu deyil, ona qalsa, atlı qoşunun ox atanları da, öz başçılarından öndə çapıb gedirlər?

-Düzdür, - hipparx seçilən gənc dedi.

-Yəni başqalarının səni tanıması üçün də seçilməmisən, yoxsa dəliləri də hamı barmaqla göstərir?

-Bunu da düz deyirsən.

-Deməli sən, say-seçmə atlı qoşun yaradıb, onu dövlətin savaş işlərinə çox yaxşı yarayacaq bir duruma gətirəcəyinə inanırsan, eləcə də, yağı basqını olarsa, bu yaratdığın qoşunun başında dayanaraq, yurdu qorumaq istəyirsən, eləmi?

-Elədir.

-And olsun Zevsə, sən bunu bacara bilsən, çox gözəl iş görmüş olarsan! Sən bu görəvə seçilmisənsə, deməli, indi sənin əlinin altında atlar da, atlılar da var, eləmi?

-Var!

-Onda lap öncə, bizə de görək, atların savaşa yaxşı yaraması üçün nə edirsən?

-Mən buna baş qoşmuram, düşünürəm, bunun qayğısını atların minicisi olacaq döyüşçülər özləri çəkməlidir.

-Birdən, gərək olan anda, sənin atlıların—gücsüz, axsaq, ayaqlarını soyuq vurmuş, bir yerdə dayanmağa öyrədilməmiş, şıllaq atıb sıranı qarışdıran atlarla yanına gəldilər, belə atlı qoşunla döyüşə girməyə dəyərmi? Sənin belə sınıq-salxaq atlı bölüyünə başçılıq eləməyinə, yurda qulluq göstərmək demək olarmı?

-Sən düz deyirsən, mən indən belə, atların sağlamlığı qayğısına qalmağa çalışacağam.

-Atlı döyüşçülərinin savaş bacarıqlarını artırmaq üçün çalışırsanmı? İlk olaraq onlara, yaxşı at çapmağı öyrədirsən, eləmi?

-Elədir, bu çox gərəkli işdir, yoxsa savaş çağı kimsə atdan yıxılarsa, bu da elə itki deməkdir.

-Birdən savaş başlasa, sən öz atlılarına: yağını qumluq bir yerə çəkib aparmağı, onunla orada savaşmağımı buyuracaqsan,- mənim bildiyimə görə, siz döyüş öyrənmək çalışmalarınızı, ancaq qumluq yerdə aparırsınız,- yoxsa, öz atlı qoşununa başqa yerlərdə döyüşə bilməyi də öyrədirsən?

-Sözün düzü, bunu düşünməmişdim, ancaq sən deyən kimi eləməyə çalışıram, bu döyüşdə işimizə yarayar.

-Döyüşçülərinə, at çapa-çapa yaxşı süngü atmağı, öyrədirsənmi?

-Bu da yaxşı sözdür, çalışaram öyrənsinlər.

-Döyüşçülərinin ürəklərini, döyüş üçün necə coşdurmağı bilirsənmi, onlara yağıya qarşı amansız olmağı aşılayırsanmı? Bəlli olduğu kimi, bu onların gücünü artırır, döyüşdə də qat-qat artıq qorxmaz eləyir.

-Yox, ancaq indən belə buna da çalışaram.

-Atlı döyüşçülərini, sənin buyuruqlarını sözsüz yerinə yetirməyə öyrədirsənmi? Axı bunsuz nə yaxşı atın, nə də qorxmaz döyüşçünün bir dəyəri var.

-Bunu da düz deyirsən, Sokrat, ancaq bunu onlara necə aşılamağı bilmirəm.

-Bunu bilməmiş olmazsan, adamlar ancaq özlərindən üstün saydıqları kimsələrə qulaq asırlar. Deyək, bərk ağrınan adam, ən yaxşı saydığı həkimin sözünə, gəmidəkilər - ən yaxşı yönətimçinin sözünə, torpaqla bağlı iş görənlər,- ən yaxşı əkinçinin sözünə qulaq asırlar.

-Bunu bilirəm.

-Onda belə çıxır, atlı qoşun bölüyündə də, bu işi hamıdan yaxşı bilən kimsənin sözünü, başqasından yaxşı eşidəcəklər.

-Yaxşı Sokrat, mənim bu işdə üstünlüyüm bəlli olarsa, bu onların, mənim buyuruqlarımı sözsüz yerinə yetirməsi üçün yetərli olacaqmı?

-Olmağına olacaq, ancaq bundan başqa da, döyüşçülərini: sənin buyruqlarını sözsüz yerinə yetirərlərsə, ölümdən qurtulacaqlarına, uğur qazanacaqlarına da inandıqmağı bacarmalısan.

-Onları buna necə inandırmalıyam?

-And olsun Zevsə, çox qolayca, sən onlara nəyin yaxşı, nəyin pis olduğunu başa sala bilsən yetər.

-Sən demək istəyirsən, hipparx, bütün başqa işlərdən başqa, bir də kəsərli danışmağı da bacarmalıdır?

-Yoxsa sən elə bilirdin, atlı qoşuna susub durmaqla da başçılıq eləmək olar? Bax belə bir konuda düşündüyün olubmu: ulularımızın ötədən-bəriyə qazandıqları dəyərli bilikləri öyrənə-öyrənə, biz öz yaşamımızı qat-qat yaxşı qurmağa başlayırıq, ancaq bu gözəl bilikləri də, sözlərin yardımı olmadan öyrənmək olmaz; hansısa bilimi(elmi) götür, onun öyrətdiyi bilgiləri ancaq sözlə açıqlamaq olur; yaxşı öyrətmən,- kəsərli, yerinə düşən sözlərlə danışmağı bacaran kimsələrdən olur; kim çoxlu gərəkli biliklər öyrənir, o da gözəl danışır, deyilmi? Yoxsa bilmirsən, neçə illərdir ancaq bizim afinalılardan düzəlmiş xor Delosa*, başqa bir yerə getsə, başqa şəhərlərdən gəlmiş xorların hamısını üstələyir, bu isə bizim bu işə yaxşı yiyələnə bildiyimizi göstərir, yoxsa kim deyə bilər, başqa şəhərlərdə də bizdəki kimi, yaxşı səsi olan gözəgəlimli kişilər yoxdur?

-Mən də elə düşünürəm.

-Öz aramızdır, afinalılar başqa şəhərlilərdən nə səslərinin artıq gözəl olmasıyla, nə boy-buxunları, nə də güclü olmaları ilə seçilirlər, onları belə yenilməz eləyən ancaq bu işdə, öz adlarını uca tutmağa öyrəncəli olmalarıdır, onları birincilik qazanmağa yönəldən gücün qaynağı da elə budur.

-Bunu düz deyirsən.

-Necə düşünürsən, bizim atlı qoşunla da bu sayaq çalışan olsa, onda bizim döyüşçülərimiz də öz yaraq-yasaqları, atları, düzənə uyarlığı, yağılarla savaş bacarığı ilə, hamıdan üstün olmazlarmı, bunun üçünsə onların elliyini, öz ad-sanlarnı uca tutmağa alışdıra bilmək yetərli olmazdımı?

-Büsbütün düz deyirsən, Sokrat!

-Onda gecikmədən, - Sokrat dedi,- öz atlılarında belə duyğuları oyandırmağa giriş, bundan sən də qazanacaqsan, ancaq bunu bacarsan, qat-qat artıq qazanan bütün yurddaşlarımız olacaq.

-And olsun Zevsə, günü bu gündən, bunun üçün bütün varlığımla əlləşib-vuruşacağam,- deyə gənc sevinclə səsləndi.