Soqrat araz güNDÜz turuz-Tebriz-2011 GİRİŞ

XIV BAŞLIQ
{Yeməkdə ölçü gözləmək}
Bir gün, bir neçə adamın düzəltdiyi ellik günorta yeməyində, Sokrat yemək gətirən adamların birilərinin az, o birilərinin çox yemək gətirdiklərini, özü də çox yeməklə gələnlərin gətirdiklərini masanın özlərinə yaxın yerlərinə düzdüklərini görəndə, qulluqçuları çağırıb buyurdu: çalışın, bütün yeməkləri bir yerə toplayıb, ortaya qoyun, bu da olmasa, onları qıraqda bir yerə yığıb, oturanların arasında tən bölün, qoy çox yemək gətirənlərin, hamı üçün olan yeməkdən özünə çox götürməyə qanacaqları yol verməsin. Ellik günortasında, öncə çox yemək gətirməklərini gözə soxub, sonradan öz yeməkləri ilə qarınqululuq eləyənlər, bundan sonra, özlərini başqalarına göstərmək üçün elədikləri belə yersiz davranışlarından çəkindilər.

Başqa bir gün, qonaqlıqda, bir acgöz gəncin çörək yeməyib, qarnını ancaq ətlə doyurmağa çalışdığı Sokratın gözünə sataşdı. Bu anda qonaqlıqdakı adamlar arasında, qrammatikadan: sözlərin biri-birinə necə qoşula biməsi konusunda, danışıq qızşmışdı. Sokrat da sanasan, bu danışığa qoşulurmuş kimi dilləndi:

-Biz adama hansı işinə görə “ətyeyən” adını veririk? Çörək qurtarmayana kimi, hamı əti çörəyə yavanlıq eləyib yeyir; ancaq məncə buna görə adama “ətyeyən” demək düz olmazdı.

-Düzdür, buna görə adama “ətyeyən” deyilməz,- oradakılardan biri dilləndi.

-Onda biri əti çörəksiz yeyirsə, özü də bunu bədənini atletika yarışlarına uyarlı etmək üçün yox, qarınqululuqdan eləyirsə, ona “ətyeyən” demək olarmı?

-Buna da deməyib, kimə deyəsən,- yenə bayaqkı adam dilləndi.

-Kimsə azacıq çörəklə çoxlu ət yeyirsə necə?- bir başqası soruşdu.

-Mənə elə gəlir, - Sokrat dilləndi,- elə onu da “ətyeyən” adlandırmaq düzgün olardı; görünür bütün adamlar tanrılardan çörək bolluğu diləyəndə, bunlar tanrılardan ancaq ət bolluğunu diləyirlər.

Sokratın bu sözlərindən sonra, acgözlük eləyən gənc suçunu anlayaraq, ət yeməkdən çəkilməyib, ancaq bir az şörək də götürdü. Bunu görən Sokrat dözməyib, yanındakılara onu göstərdi:

-Ona göz qoyun, görün o çörəyi ət kimi yeyəcək, yoxsa əti çörək kimi.

Ayrı bir qonaqlıqda, Sokrat birinin ağzına bir tikə çörək atıb, sonra acgözlüklə masanın üstündəki bütün yeməklərdən üst-üstə, bacardıqca ağzına doldurduğunu gördü.

-Belə bir durumu göz önünə gətirə bilərsinizmi, - Sokrat dedi,- bir neçə, ayrı-ayrı yeyilən yeməkləri, ağzında biri-birinə qatıb, beləliklə də qızlı(bahalı) yemək yediyini düşünən birisiylə, bütün acı-ucuların (ədviyyatların) hamısını birdən ağzına töküb yaxşı dad duyacağını düşünən adamı yanaşı qoymaq? Birincilər, aşçıların biri-birinə qatmağı düzgün saymadıqlarını qarışdırıb, sanasan özlərinə, qızlı(bahalı) yemək düzəldir; o birilər isə biri-birinə qatışmayan nəsnələri qatışdırıb, aşçıların “bacarmadığını” eləyir, onların yanlışını “düzəldirlər”. Aşçıların öz işlərini dərindən bilən kimsələr olduğu hamıya bəllidirsə, onda başı çıxmayanların onların işlərinə düzəliş verməsi, gülünc deyilmi? Bundan başqa, bir neçə yeməyi biri-birinə qatıb birdən yeyənin, bir çatışmazlığı da olur: birdən onun qabağına ancaq bir yemək qoysalar, bu yemək ona doyumlu görünmür, qarnı doyur, ancaq gözü doymur. Ancaq kimsə bir yeməyi, çörəyinə yavanlıq eləyib yeməyə alışıbsa, qabağına gələni yeyib, gözütox durub gedir.