Suvda va Quruqda yashovshilarning tuzilishini baka misolida kurib chiqamiz

2.3 Tog‘ xududlarida tarqalgan umurtqali hayvonlar
Jayron
Gazella subgutturosa( Gueldenstaedt 1780)
ssp. subgutturosa ( Gueldenstaedt 1780)
Maqomi. 2( 711:0): Zaif, qisqarib borayotgan, mozaik tarqalgan kenja tur. TMXI Qizil ro’yxatga kiritilgan[VII.
Tarqalishi. Ustyurt yassi tekisligi, Janubiy Orol bo’yi, Qizilqum saxrosi, Kimirekqum, Sundukri, Yakkachakka qumliklari va Qarshi cho’li, Surxondaryo viloyatining ayrim joylari. Hozirgj kunda arealbir qancha mayda populyatsiyalarga fragmentlashtirilgan, ko’pchiligining bir-biri bilan aloqasi yo’q.
O’zbekistondan tashqarida: O’rta Osiyo mamlakatlari, Qozog’iston, Kavkazorti, Eron, Afg’oniston, Pokiston, Xitoy( Sinjon), Mo’g’iliston.
Yashash joylari. Tekis yoki past baland cho’llar, yarimcho’llar va qir-adirlar, cho’lga aylangan tog’ etaklari. Shag’alli va sertuproq yerlarni afzal ko’radi. Qishda o’nqir-cho’qir relyefli jolarda, yassi tekisligining daralarida va chuqurliklarida yashaydi; to’qayli o’rmon chekkalariga, jarliklarga va tekisliklarga qirib keladi. Yashash joylariga bo’lgan muhim talablar- suvloqlarning mavjudligi.
Soni: XXI asrning boshida soni 5-6mingta deb baholangan, ulardan Buxoro viloyatida1400-1600: massivlar Ko’ljo’qtov-150-180, Qoratov 50-70, Kimirekqum 50-80, Sunduuqli- 80-100, Amudaryo Qismi-100-200 dona, "Jayron" ekomarkazi- 902, ekomarkazning ilmiy-amaliy qismi-39-45. Hozirda taxminan 4 mingta deb baholanishi mumkin.
Yashash tarzi. Poda hosil qiladi, ko’proq, o’troq, yoki yarimo’troq bo’lib yashaydi. Faqat arealning shimoliy qismlarida nomuntazam mavsumiy oo’chib yuradi. O’tsimon o’simliklar bilan oziqlanadi. Noyabr-dekabrda juftlashadi, aprel-may oylarida bolalaydi(1-2,ba'zida-3); bolalari avgust-sentabrgacha onasidan ajramaydi, urg’ochilari 7-8 oyda, erkaklari-18-19 oyda jinsiy voyaga yetadi, ammo jinsiy ko’payishda ilk bor, asosan, 2-3 yoshida ishtirok etadi.
Cheklovchi omillar. Yerlarning xo’jalik maqsadda o’zlashtirilishi, brakonyerlik, ko’p qor yog’ishlari.
Ko’paytirish. Erksizlikda "Jayron" ekomarkazi, Qorako’l ovlash xo’jaligi,Toahkent sh. hayvonot bog’i volyerlarida muvaffaqqiyatli ko’paytirilmoqda. ¹⁰
Muhofaza choralari. Ovlash taqiqlangan. Tutqunlikda va yarimtutqunlik sharoitlarida ko’paytirish maqsadida " Jayron" Ekomarkazi tashkil qilingan. Qizilqum qo’riqxonasida, Qarnabcho’l, Muborak, Sechanko’l, Dengizko’l, Qoraqir buyurtmaxonalarida muhofaza ostiga olingan. Hozirgi turar joylarda xo’jalik faoliyatlarni olib boriahga taqiq, chek qo’yish zarur: daydi itlarga qarshi kurashni kuchaytirish, qo’y podalari yonida itlar sonini cheklashtirish. Jayronlar suv manbalariga yetib borish imkonini yaratish. Qizilqumda( Bo’kantov, Qo’ljo’qtov), Ustyurt yassi tekisligida qo’shimcha qo’riqxonalar tashkil qilish.