T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

et-Tirmizi ve Sünen’i (veya Câmi’i)

Ebu İsâ künyesiyle meşhur Muhammed b. İsâ b. Sevre et-Tirmizî, Tirmiz'de doğmuştur. Arabistan, Mezopotamya, İran ve Horasan gibi çeşitli ilim merkezlerine hadis öğrenmek için seyahatler yapmıştır. Buhârî, Müslim ve Ebû Davud gibi öteki Kütüb-ü Sitte müellifleriyle görüşmüştür. (279/892) tarihinde Tirmiz'de vefat etmiştir.

Tirmizî’nin eseri her ne kadar sünenler arasında sayılsa da içeriği itibariyle câmi’ türü olduğu söylenebilir. Concordance'a göre bu eser; 46 kitab içinde 2496 bâb ve A.M. Şakir’in tahkiki ile başlayan baskıya göre de 3956 hadis den meydana gelmektedir.

Tirmizî, diğer müelliflerin «Kitab» ismini verdiği bölümlere «ebvâb» başlığını koymuştur («ebvâbu't-tahâre » gibi). Tirmizî «Hasen» terimini belli bir muhteva için kullanmıştır. Kendisinden önceki müelliflerce kelime sözlük anlamında kullanılmaktaydı. Tirmizî'ye ait görüşler, Cami' de «Kale Ebû İsâ » girişiyle verilmiş bulunmaktadır. Tirmizî’nin eserinin son kitabı “İlel” dir. Bu, sadece Tirmizî'ye ait bir özelliktir. Diğer hadis kitablarında bu yoktur. Sonda olmakla beraber bir tür mukaddime niteliğindedir.

Tirmizî, bâb başlığı altında bir veya bir kaç hadisi verdikten sonra, sırasıyla şu işlemleri yapar:

Hadisin sıhhat durumu (hasen, sahih, zayıf, garib olduğunu) mutlaka açıklar. Râvilerin durumunu, varsa seneddeki illeti beyân eder. Hadisin varsa diğer tariklerini verir. Konuyla ilgili, diğer sahâbîlerden yapılmış rivayetler mevcutsa onlara da «ve fi'l-bâbi an fülânin ve fulân...» diyerek, sahabî isimlerini vermek suretiyle işaret eder. O konuda fukahanın görüşlerini, hadisle nasıl ihticac ettiklerini, ulemâ arasında ittifak mı, ihtilâf mı bulunduğunu anlatır. İcma varsa, mutlaka işaret eder. Bazen de uygulamanın hangi yönde olduğunu gösterir.

Buhâri, talebesi olan Tirmizî'den iki hadis almıştır. Tirmizî için bu durum ayrıca bir mazhariyettir. Tirmizî, Müslim'den bir tek hadis rivayet etmiştir. Tirmizî'nin Cami'i, hadis kitaplarının ikinci tabakasına dahildir. Eserin Osman Zeki Mollamehmedoğlu tarafından yapılmış tercümesi mevcuttur.