T. C. DİYanet iŞleri başkanliği eğİTİm hiZMETleri genel müDÜRLÜĞÜ Program Geliştirme Daire Başkanlığı

HİNDUİZM

Hint alt kıtasında ortaya çıkan inanç sistemleri arasında tarihî bakımdan en eski gelenek Hinduizm'dir. Kendi mensuplarınca o, "sanatanadharma" (ezelî-ebedî şeriat) veya sadece "dharma" olarak anılır ve daha dünyanın yaratılış aşamasında, insanın burada huzurlu bir hayat yaşayabilmesi için Tanrı tarafından önerilen ve tesis edilen bir yol olarak kabul edilir. Hinduizm’in Hint alt-kıtasında zuhur eden diğer dinî sistemlerle münasebeti, bazı araştırmacılarca Yahudiliğin Hıristiyanlık ve İslâm gibi diğer semitik dinlerle ilişkisine benzetilir. Zaten Hinduizm, dünyanın diğer bölgelerindeki Hinduların da bir biçimde Hint kökenli olmaları dolayısıyla Hint Yarımadasıyla sınırlı bir din oluşu itibariyle etnik kökenlidir ve bu yönüyle Yahudiliği çağrıştırır. Ama onu Yahudilik ve diğer dinlerden ayıran en önemli özellik, onun belli bir kurucusu ve amentüsünün bulunmayışıdır.

Hindular arasındaki bu yaygın kanıya rağmen Hinduizm’in bilinen tarihi yaklaşık otuz beş asırdan daha uzun bir zaman dilimini kapsar. Hint yarımadasında ortaya çıkan çeşitli dinlerin Tanrı ve varlık konusunda farklı anlayışlara sahip oldukları görülse bile hayata ve insana bakış açılarında şaşırtıcı bir benzerlik göze çarpar. Başka bir ifadeyle, bölgede ortaya çıkan Caynizm, Budizm ve Sihizm gibi dinler Hinduizm’e ait birçok unsuru bünyelerinde taşır, hatta bundan dolayı bazen ayrı dinler olarak değil, klasik Hindu mezhepleri biçiminde değerlendirilir. Zira Hint kökenli olan bu dinlerin her biri için, varoluş -ister yeryüzünde isterse başka bir metafizik mekânda olsun- acı ve kederden ibarettir. Bu nedenle insanoğlu hangi varoluş basamağında bulunursa bulunsun, nihaî kurtuluşa ulaşamadığı sürece ıstırap ve sıkıntılarla dolu dünya hayatının tekrar tekrar yaşamaya mahkûmdur. Hint dinlerinde ferdin böyle sıkıntılı bir varoluş girdabına düşmesinin temel nedeni, bu varoluşun mahiyeti ve ondan kurtuluşun imkânı konusundaki ortak görüşleri yaygın olarak maya, karma, samsara ve mokşa (nirvana) öğretileriyle ifade edilir.

Bugün yaklaşık 650–700 milyon mensubuyla dünyada en fazla taraftarı olan üçüncü veya dördüncü din durumundaki Hinduizm, aynı zamanda dünyanın en eski dinî geleneklerinden birisidir. Tarihî süreçte, söz konusu din içerisinde çok değişik mezhepler hatta dinler ortaya çıkmıştır. Bugün Hinduizm'in üç temel mezhebinden Vişnuculuk (Vaisnavizm) mezhebinin yirmi, Şivacılık (Saivizm) mezhebinin on, Sakta/ Sakti mezhebinin beş ve bunların dışında daha irili ufaklı yaklaşık onbeş mezhebin bulunduğu göz önüne alınacak olursa, Hinduizm'deki çeşitliliğin boyutları net olarak anlaşılabilir.

Hinduzm’in Temel Özellikleri Şunlardır:

1. 
   Hindu halkının binlerce yıllık birikimini ve yaşam tarzını ifade eden Hinduizm, etnik bir dindir.
   
2. 
   Kurucu bir peygamber veya karizmatik lider inancı yoktur.
   
3. 
   Doktrinlerin bir bütününü oluşturan her hangi bir Amentü (Credo)’sü yoktur. Bu nedenle bu dinde inanç ve ibadet açısından çok çeşitlilik mevcuttur.
   
4. 
   İnanç ve davranışların çok ve çeşitli olması nedeniyle, Teolojik-Kelami anlayış gelişmemiştir.
   
5. 
   Tanrı kavramı belirgin değildir. Bazıları tek tanrı, bazıları da çok tanrı inanışlarına sahiptirler.
   
6. 
   Dini teşkilatlanma fazla gelişmemiştir ve mabet anlayışı henüz yeni gelişmeye başladığı için dünyanın çeşitli bölgelerinde geniş anlamda yaygın değildir.
   
7. 
   İnekler hayatın kaynağı olarak kabul edilip kutsanmıştır.
   
8. 
   Kast denilen toplumsal sınıf anlayışına sahiptir.