T. C. Orman ve su iŞleri bakanliğI

5.2SEDİMENT VE İKLİM İSTASYONU KURULUM ÇALIŞMALARI:

5.2.1Sediment İstasyonları:

ÇNHRP İzleme ve Değerlendirme Sistemi çalışmalarında, Toprak Erozyonunun izlenmesi kapsamında Havza akarsularında DSİ’ ye ait Akım Gözlem İstasyonları (AGİ) bulunuyor ise bu istasyonların akım, debi sediment yükü vb. verileri temin edilmesi, eğer yoksa yapılacak çalışmalar sonunda akarsularda uygun yerlere bu istasyonlardan yerleştirilmesi planlanmıştır.
İzleme ve Değerlendirme Sistemi kurgusunda sediment miktarının ölçülmesi için, günümüz teknolojisine uygun bir şekilde, proje paydaşı da olan DSİ’nin uyguladığı yöntemler benimsenmiştir. Bu yöntemler, belirli noktalarda örnek almak suretiyle taşınan sediment miktarının belirlenmesine yönelik çalışmaları kapsamaktadır. Teknik teklifimizde sediment parametre ölçümlerinin yapılmasının projenin onikinci ve onbeşinci ayları arasında bu yöntemlerle tamamlanması ve bu ölçümlerden elde edilecek verilerle modelin oluşturulması hedeflenmiş olmasına rağmen iş programı revizesi ile saha ölçümleri proje geneline yayılmıştır.
Projenin ilerleyen aşamalarında, idare ile yapılan müteaddit görüşmelerde ve değerlendirme toplantılarında etkin ve uygulanabilir bir izlemenin yapılabilmesi, ölçümlerde sürekliliğin sağlanması ve izlemenin uzun bir süreye yayılacağı göz önüne alınarak, debi ve sediment ölçümlerinin “online” olarak sürekli ve insan etkisinden arındırılmış bir şekilde yapılmasının uygun olacağı idare yetkilileri tarafından dile getirilmiştir.
Bu kapsamda, sürekli ve online izlemenin gerçekleştirilebileceği sistem alternatifleri araştırılmış ve incelenmiştir.
18.06.2013 tarihinde OGM’de gerçekleştirilen toplantıda, Akış hızının ve sediment taşınımının Akustik Dopler Hız Profil ölçüm cihazları kullanılarak ölçülmesi konusu değerlendirilmiştir. Bu sistemde, Bir akustik dopler hız profil ölçüm cihazı bir su kolonu boyunca dopler etkisi/kayması prensibi kullanarak üç boyutlu olarak su hız profillerini ölçer.
Aynı zamanda taban profillerinin çıkarılması esnasında kullanılan akustik geri yansımalar ile yatak yükü hızı ve sediment konsantrasyonu ölçülür. 

Ancak bu sistemin çalışma prensibindeki soru işaretleri ve örnek uygulamaları bulunmadığından dolayı seçenekler arasına alınmamasına karar verildi.

Sonrasında, iki alternatif sistem üzerinde durulmuştur. Bunlar:

Sistem A:

• 
  24’lü Otomatik Sıralı Numune alma cihazı,
  
• 
  24 adet 1 litrelik numune alma kabı,
  
• 
  1 adet 10 litrelik kompozit numune alma kabı,
  
• 
  Numune alma cihazı için bağlantı hortumları ve elektrik adaptörü,
  
• 
  Debimetre – Akım hızı ve alan ölçümü
  

Sistem B:

• 
  Lazer Debimetre,
  
• 
  Bulanıklık ölçüm sensörü ve monitörü,
  
• 
  Uzaktan Erişim yazılımı (Microsoft Server gerektirir*)
  

• 
  Oracle veya Microsoft SQL formatında veri kaydı**,
  
• 
  Kayıtlı veriden grafik ve tablolar oluşturabilme,
  
• 
  ASCII ve PDF formatlarında dışa veri aktarımı,
  
• 
  Verilerin web ortamında sunulması,
  

• 
  GSM Bağlantı kiti
  

Olacak şekilde 27.08.2013 tarihinde idarenin görüş ve onayına sunulmuştur. Alternatifleri değerlendirmek ve karar vermek amacıyla 26.09.2013 tarihinde idare yetkilileri, S1B danışmanları, S3 danışmanları ve uzmanları ile sediment istasyonu cihazlarının Türkiye yetkili temsilcilerinin katıldığı bir toplantı gerçekleştirilmiştir.

Toplantıda S3 uzmanı Prof. Sabit Erşahin tarafından sistemlerin avantaj/dezavantaj, çalışma prensibi konularında bir rapor hazırlanması istenmiştir. Prof. Sabit Erşahin ve diğer iki S3 uzmanları olan Prof. Aydın Tüfekçioğlu ile Yrd.Doç. Mustafa Tüfekçioğlu’nun 3 Ekim 2013 tarihli, EK-2’de sunulan raporu ile sistemlerin karşılaştırmasını ortaya koyarak, idareyi bu konuda bilgilendirmişlerdir.

Teknik risklerden kaçınmak için, öncelikle Oltu mikrohavzasında bir adet Sistem A kurulumu yapılması, ve alınacak sonuçlara göre diğer istasyonların durumunun değerlendirilmesi idare ile mutabakat halinde Tortum Kuzey ve Olur havzası olması benimsenmiştir.

DSİ’den Mevcut Sediment Ölçüm İstasyonlarının Verilerinin Temini:

Kurulacak olan sediment ölçüm istasyonlarının yerlerinin belirlenmesi ve sağlıklı bir modelin kurulabilmesi için DSİ tarafından proje bölgesinde bulunan sediment ölçüm istasyonu yerleri ve verilerinin alınması kararlaştırılmıştır.

DSİ tarafından aktif/pasif ölçüm istasyonlarının yerleri ve ortalama sediment değerleri alınarak gerekli çalışmalarda kullanılmıştır. Ancak talep edilen detaylı veriler (her ölçüm değeri vb) henüz temin edilememiştir.

5.2.2İklim İstasyonları:

ÇNHRP İzleme ve Değerlendirme Sistemi çalışmalarında, Toprak Erozyonunun izlenmesi kapsamında model iklim parametrelerinin hesaplanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda, Çoruh Nehri Havzası içerisinde yer alan mevcut meteoroloji istasyonları ile ilaveten kurulacak istasyonların kullanılması planlanmıştır.

Bu istasyonlar kullanılarak; ısı, yağış miktarı, şiddeti vb. iklim verileri toplanacaktır. Bu veriler CBS yazılımları yardımı ile jeoistatistik ve enterpolasyon teknikleri ile alana yayılacak ve yağışın erozyon oluşturma gücü hesaplanacaktır.
Teknik teklifimizde meteoroloji parametre ölçümlerinin yapılmasının projenin onikinci ve onbeşinci ayları arasında tamamlanması ve bu ölçümlerden elde edilecek verilerle modelin oluşturulması hedeflenmiştir. İş programı revizesi ile saha ölçümleri proje geneline yayılmıştır.
Bu kapsamda, 18.09.2013 tarihli yazı ile iki alternatif sistemi içerecek şekilde idarenin görüşü ve onayı sorulmuştur. Bu yazı EK-3’de sunulmuştur.

Bunun neticesinde Sistem B’nin yüksek maliyeti ve Erozyon izlemede öncelikli olmayan toprak nemi sensörü gibi ilave sensörlerden dolayı, Sistem A kurulumu yapılması yönünde karar oluşmuştur. Ancak yüksek havzalarda yağışın kar olarak düşmesi durumuna karşı Sistem A’nın kar eritme adaptörü eklenerek birlikte kurulması kararlaştırılmıştır. Bu istasyonların 2014 yılında Bıçakcılar, Tortum Kuzey ve Şenkaya mikro havzalarına kurulması planlanmaktadır.

Şekil 1. OLTU Mikrohavzası Sediment İstasyonu Kurulması Planlanan Alandan Görünümler