T. C. Orman ve su iŞleri bakanliğI

2.GİRİŞ

Çoruh Nehri Havzası Kuzeydoğu Anadolu platosunda bulunmakta ve yaklaşık 2 milyon hektar alanı kapsamaktadır. 2000 yılı itibariyle, alanın %22’si (444.000 ha) ormanla kaplıdır. Havzadaki nüfus yaklaşık olarak toplamda 432.000’dir ve bu rakamın %62’si (286.000) kırsal kesim olup 832 adet köyde ikamet etmektedir. Bu köylerin 515 adedi “orman köyü ¹” 317 adedi ise “normal köy”dür.

Çoruh Nehri Havzasındaki doğal kaynaklar, dik yamaçlar, sığ ve düşük verimlilikte toprak, az yağış, şiddetli ve uzun kışlar gibi doğa karakteristikleri nedeniyle bozulmuş ve bu bozulma yasa dışı ağaç kesimi, yanlış arazi kullanımı ve aşırı otlatma gibi insan faaliyetleriyle hızlandırılmıştır. Proje sahasında hızlı dışarı göç, kişi başına düşük GSMH, cinsiyet ayrılığı, kısıtlı gelir kaynakları ve benzeri sosyoekonomik şartlar bulunmaktadır. Ayrıca;

• 
  Havzadaki şiddetli erozyon sebebiyle, tamamlanmış, inşaatı devam eden ve planlanan baraj rezervuarlarının kısa sürede dolma ve ekonomik ömürlerinin azalması riski güçlü bir şekilde vardır. Bundan dolayı bölgede havza rehabilitasyon çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
  
• 
  Çığ ve sel gibi doğal felaketlerin en çok yaşandığı bölgelerden bir tanesidir.
  
• 
  Yörenin büyük metropollere uzak olması ve yörede sanayinin olmaması gelir kaynaklarının kısıtlı olmasına neden olmuş, bu da doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı artırarak bozulmalara neden olmuştur.
  

• 
  Havza, zorlu topografyası ve iklimi nedeniyle Türkiye’deki en zarar görmüş bölgelerden biridir.
  

Eylül 2002-Ocak 2004 tarihleri arasında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB¹) “Türkiye Cumhuriyeti’nde Çoruh Nehrinde Katılımcı Havza Rehabilitasyonu Master Plan Çalışması”nı yürütmüş ve yukarıda bahsi geçen hususlara yönelik olarak bir dizi program ve projeler sunmuştur. Ancak, bütün çabalara rağmen teklif edilen faaliyetlerin ancak bir kısmı uygulamaya konulabilmiştir.

Japon ODA kredi projeleri için, Japonya Uluslararası İşbirliği Bankası (DIŞ KATKI), Türkiye’yi desteklemek için 8. ve 9. kalkınma planlarına uygun biçimde dört stratejik temel ortaya koymuştur, bunlar: i) bölgesel eşitsizliği dengelemek; ii) insan kaynakları geliştirme; iii) çevre ve, iv) felaket önleme ve tehlike kontrolüdür. Bu bağlamda desteklenen projelerden biride Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesidir(ÇNHRP).

Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi entegre bir proje olup, Artvin, Bayburt ve Erzurum illerini kapsamaktadır. Proje, Bayburt’ta 2, Erzurum’da 7 ve Artvin’de 4 olmak üzere seçilen toplam 13 Mikro-havzada, Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi ile Köylülerin geçiminin iyileştirilmesini ve kapasite geliştirme faaliyetlerini kapsamaktadır.

Proje 2012 - 2019 yılları arasında uygulanacaktır. Proje bütçesi toplam 6,15 milyar Japon Yeni olup bunun 4,225 milyonu dış katkıdır. Proje Orman Genel Müdürlüğü’nün (Orman ve Su İşleri Bakanlığı) koordinatörlüğünde Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü ve İl Özel İdareleri tarafından uygulanacaktır. Diğer taraftan Proje uygulamalarına yerel halkın ve STK’ların aktif katılımı teşvik edilecek ve desteklenecektir.

Projenin genel hedefi Çoruh Nehri Havzasında, entegre rehabilitasyon ve bitki örtüsü, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve muhtelif gelir getirici faaliyetlerle geçimin iyileştirilmesi (beklenen çıktı) sayesinde çevresel muhafaza ve fakirliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaca ulaşmak için Projede aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir:

• 
  Toprak erozyonunun azaltılması ve doğal bitki örtüsünün toprak koruma tedbirleri, bozuk orman ve mera alanlarının ıslahı yoluyla iyileştirilmesi;
  
• 
  Sel, nehir sedimantasyonu, çığ ve heyelan gibi doğal afet risklerinin değerlendirilmesi, önlenmesi ve azaltılması, bunu yaparken sinerjik biçimde AGM²’nin yukarı havzalarda, DSİ’nin ise aşağı havzalarda müdahalede bulunması, risk değerlendirmesi, demonstratif kontrol işlerinin yapılması ve işbaşında eğitim ile ÇOB’ nın kapasitesinin güçlendirilmesi;
  
• 
  Sosyal ormancılığın teşvik edilmesi, Çoruh Nehri Havzası için ekosisteme dayalı katılımcı ormancılık yönetimi, odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir kullanımı ve korunan alan yönetimi ile uygulanabilir olan planlama modellerinin oluşturulması sayesinde orman tahribatının önlenmesi;
  
• 
  Yerel toplumların, kısa süreli olumsuz etkileri olabilmesine rağmen, doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerini anlamaları, kabul etmeleri ve bu faaliyetlere katılımlarının çeşitli ve esnek geçim iyileştirme ve kapasite geliştirme alternatifi sunmaları açısından teşvik edilmesi;
  
• 
  Geri kalan ormanları korumak amacıyla odun tüketimini azaltan uygulamalar, erken sezonda aşırı otlatmanın engellenmesi için yeterli miktarda hayvan yemi üretilmesi, sulama tesislerinin iyileştirilmesi, hayvancılık ve tarımsal kalkınma, arıcılık, pazarlama yardımı vb. gibi çiftlik dışı gelir yaratma gibi faaliyetler aracılığıyla en önemli sorun olan “doğal kaynakların bozulması”nın doğrudan ve temel nedenleriyle ilgilenilmesi;
  
• 
  Kurum personeli ve yerel toplumların seminerler, teknik eğitimler, çalıştaylar ve çalışma gezileri aracılığıyla kapasitelerinin geliştirilmesi ve böylece havza yönetiminde entegre ve katılımcı yaklaşımın tanıtılması ve teşvik edilmesi; bir yandan da ayrıntılı MH planlama ve tasarımındaki proje faaliyetlerinin belirlenmesinde toplum-odaklı diyalog yaklaşımının benimsenmesi;
  
• 
  Orman fidanlıklarının geliştirilerek rehabilitasyon işlerinin ve yerel halkın ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli derecede yüksek kalite fidan tedarik edilmesi; ve
  
• 
  Uzmanların yardımıyla Projenin düzgün uygulanması ve uygun biçimde değerlendirilmesinin desteklenmesi; doğal, sosyal ve ekonomik Proje göstergelerinin nicel değerlendirmesini sağlayan başlangıç seviyesi araştırmasını da içeren sıkı bir izleme ve değerlendirme (İ&D) sisteminin oluşturulması (S3).
  

Proje kapsamında S.3 İzleme ve Değerlendirme Sistemi kurulması kapsamında, Orman Genel Müdürlüğü ile Piramid Fotogrametrik Hizmetler – EDE Coğrafi Bilgi Sistemleri Ortak Girişimi arasında 17.08.2012 tarinde danışmanlık sözleşmesi imzalanmıştır. JICA’nın onayını takiben 25.09.2012 tarihinde işe başlanmıştır. Bu tarihten itibaren, Teklif Çağrısında belirtilen “Toprak Erozyonu ve Bitki Örtüsü İyileştirme Uzmanı” ile 2 “Temel Araştırma Uzmanı” (Ormancılık/Topografik Etüt –Vejetasyon- Uzmanı ve Sosyo-Ekonomik Araştırma Uzmanı) görevlerine başlamışlardır.