TahiR’Ül mevlevi’NİN İslam tariHÇİLİĞİ Özet

Tahir’ül Mevlevi’nin bu çalışmasında, Arap kavimlerinin dört bölüm halinde incelendiği ifade edilmiş ve her kavim geniş bir şekilde anlatılmıştır. Bu çalışmasının başlangıcını Matbuat Alemindeki Hayatım adlı yapıtında şe şekilde aktarır:²⁰⁵

“Birinci makalem ‘İslamın İlk Alemi ve Alemdarı’ başlıklı idi ki, ashab-ı kiramdan Büreyde b.el-Husayb el-Eslemi’nin Hicret esnasında Müslüman oluşunu ve sarığını mızrağın ucuna bağlayıp Peygamberin yanında alemdarlık edişini tasvir eyliyordu. Yazılarım Beyannü’l-hak okuyucuları tarafından sevilmeye ve okunmaya başladı. Bildiğim ve bilmediğim bir çok kimsenin layık olmadığım halde bana hürmet ve muhabbetini kazandırdı ”.

Derginin bir sonraki sayısında da yazı dizisi devam etmiştir. Bir bölümde de Hz. Muhammed’in dedesi Abdülmuttalib’in Zemzem kuyusunda başından geçen olaydan, Allah’a oğullarından biri olan Hz. Abdullah’ı kurban etmesine ve Hz. Muhammed’in doğumuna dek geçen süre aktarılmıştır. Metinden bir bölüm şöyledir:

“Resulullah Efendimiz, peder-i mükerremi Abdullah’ın irtihalinden iki ay sonra doğmuş, valide-i mâcidinden beş deve, bir sürü koyun Ümmü Eymen namında bir cariye ile tevellüd buyurduğu hane-i saadeti tevarüs etmiştir”.²⁰⁶

Tahir’ül Mevlevi’nin, Mektepli’de “Tarihten Bir Yaprak” bölüm başlığı altında “Tarih-i İslam Sahaifinden” başlıklı metni, İslam tarihi hakkında okuyucuları aydınlatmak amacı ile yazılmış ve bu yazı dizisi, üç hafta devam etmiştir:²⁰⁷

Birinci Bölüm:

Bu bölüm, “Müverrihler Arap kavmini Arab-ı Baide, Arab-ı Aribe, Arab-ı Müsta’rebe, Arab-ı Müsta’ceme namlarıyla dört tabakaya ayırmışlardır”²⁰⁸ bilgisi ile başlamıştır. Yazar, bu satırlardan sonra, bahsettiği bu dört kavmi kısaca açıklamış, Arap kabilelerinden Kureyş kabilesi hakkında ise ayrıntılı bilgi vermiştir. Hz. Muhammed’in Kureyş kabilesine mensup bulunduğundan söz etmiştir.

Kabilelerin kısaca tanıtımı şu şekilde yer almıştır:

• 
  “Birinci Tabaka: Arab-ı Baide- Ad, Semud, Amalika, Eyke gibi bazı kavimden ibaret olup ahval-ı tarihiyeleri layıkıyla malum değildir.
  
• 
  İkinci Tabaka: Arab-ı Aribe-(Kahtan bin Amr)’ın Yemen taraflarına yayılan evlad ve ahfadıdır ki bunlardan (Abd-i Şems) isminde biri, bir hükümet tesisine muvaffak olmuş ve meşhur (Seba-Mearib) beldesini bina etmiştir.
  
• 
  Üçüncü Tabaka: Arab-ı Müsta’rebe- Kahtan bin Amr’ın evladı ve ahfadı Yemen taraflarına yayıldığı gibi oğullarından biri olan (Cürhüm bin Kahtan) neslinden bir cemaatle Mekke taraflarına gelmiş ve emr-i İlahi ile Hazret-i İbrahim’in getirip bıraktığı Hacer ile İsmail’i zemzem kuyusu başında bulmuştu. Aslen İbrani olan İsmail bunların arasında büyüdü. Arapçayı onlardan öğrendi. Cürhüm’ü reis (Muazz bin Amr)’ın kızıyla izdivaç ederek çoluk çocuk sahibi oldu. Bu suretle vücuda gelen kabail ve aşairi de Arab-ı Müsta’rebe namı verildi.
  
• 
  Dördüncü Tabaka: Arab-ı Müsta’ceme- Müslümanlığın zuhurundan sonra neşr İslam için muharebeler ederek beldeler fetheyleyen mücahidin-i Arap’ın akvam-ı sair kızlarıyla izdivacından hasıl olan çocuklarla, Arapların tabiatına girerek Arapça konuşmaya başlayan ve kendi lisanlarını tamamıyla unutan kavimlerdir. Bugün Araplık iddiasında bulunanların pek çoğu bu tabakadan yukarıya çıkamaz ”.²⁰⁹
  

İkinci Bölüm:

Tahir’ül Mevlevi, yazı dizisinin bu bölümünde, Kureyş kabilesinin anlatımına devam etmiştir. Kureyş kabilesinin, İslamiyet’ten önce Mekke yönetimini elinde tutan güçlü bir kabile olmasından söz edilmiş ve kabilenin soy kütüğü açıklanmıştır. Yazıda, adları Fihr ve Nadr olan ve lakabı Kureyş olan kişiden itibaren, Hz. Muhammed’e dek uzanan soy kütüğü izlenmiş ve şu adlar yer almıştır: Kureyş (Fihr veya Nadr), Galib, Lüey, Kaab, Mürre, Kilab, Kusay, Zeyd, Abd-i Menaf, Haşim, Abdülmuttalib, Abdullah, Hz. Muhammed. Yazının ikinci bölümünde, Abdülmuttalib’e dek gelinmiştir. Bir sonraki yazı dizisinde de, Abdülmuttalib, Abdullah ve Hz. Muhammed’in İslam tarihi içindeki yeri aktarılmıştır. Çalışmada adı geçen diğer kişilerin yaşamlarına da kısaca değinilmiştir.

Üçüncü Bölüm:

Tahir’ül Mevlevi, yazı dizisinin bu bölümüne, Abdülmuttalib’in ders alınması gereken kısa öyküsü ile başlamış ve Hz. Muhammed’in doğumu ile son vermiştir.

Tahir’ül Mevlevi, bu yazı dizisinde, olasılıkla öğrencilerin medrese eğitiminde bu konuları derinlemesine gördüklerini düşünerek, tarihin bu sayfalarına değinmekten kaçınmış ve Hz. Muhammed’in çocukluk yıllarından, peygamberliğinden ve İslamiyet’in gelişim sürecinden söz etmemiştir. Yazı dizisi, “Resulullah Efendimiz, peder-i mükerremi Abdullah’ın irtihalinden iki ay sonra doğmuş. Valide-i macidinden beş deve, bir sürü koyun, Ümmü Eymen namında bir cariye ile tevellüd buyurduğu hane-i saadeti tevarüs etmiştir” cümleleri ile sona ermektedir.²¹⁰
2- Medaris-i İslamiyye Talebesine Tarih Hülasaları: Tahir’ül Mevlevi, bu kitabını, çeşitli dergilerde yayınladığı İslam Tarihi ile ilgili bazı yazılardan oluşturmuştur.²¹¹ İstanbul’da, 1331/1913 yılında, Matbaa-i Amidi’de, 19x13,5 boyutlarında ve 47 sayfalık kitap olarak basılmıştır.²¹²

3. 
   Cengiz ve Hülagû Mezalimi: Tahir’ül Mevlevi, bu yapıtında Moğol hükümdarları Cengiz Han (1162-1227) ve onun torunu Hülagû  Han’ı (1217-1265) eleştirmektedir.²¹³ Onun bu çalışması, o yıllarda Türkçülük akımının etkisiyle yaygın duruma gelen Timur, Cengiz, Hülagü gibi kişiler konusunda soy gütme göreneğini eleştirmek için kaleme alınmıştır. Doğulu kaynaklarda Moğol istilasından söz eden parçaları derleyerek, bu kavmin müslümanlara yaptığı eziyetleri anlatan Tahir'ül-Mevlevi, yapıtında bu gibi kişilerin Türklere mefahir-i milliye (milli övünç) olamayacağı, gençlere ancak müslüman Türk büyüklerinin anlatılmasının yararlı olabileceği düşüncesini ileri sürmüştür.
   

Tahir’ül Mevlevi, bu yapıtında, Cengiz Han (1162-1227) ile Roma İmparatoru Neron’u (37-68) karşılaştırmış, her ikisinin de kendi ırklarına zalimlik ettiğini vurgulamıştır:

“…Romalılar arasında Neron gibi bir zalimin zuhûru, Romalılara şeref vermediği gibi Cengiz denilen azlamın da Moğolistan’dan huruç ile İslâm ve bilhassa Türk âlemlerini herc ü merc etmesi Türkler için medar-ı iftihar olamaz.

Ben dinen Müslüman olduğum gibi ırken de Türküm. Fakat dindaş ve ırkdaşlarımdan bir çoğunu kesmiş, hattâ ecdâdımı terk-i diyara mecbur etmiş olan Cengiz’in kendisiyle de, oğulları ve torunları ile de iftihar eylemek şöyle dursun, Avrupalılar, Türklerle Moğolları birleştiriyor, bu münasebetle beni de Cengiz’e mensup biliyorlar diye ar ederim.

Bugün Neron namını işiten bir Hıristiyan, İsevilere yaptığı işkenceleri hatırladığı cihetle o Kayser-sitem-gere dişlerini gıcırdatır. Cengiz adını duyan bir Müslüman da dindaşlarına karşı icra eylediği vahşetler dolayısıyla o beşeriyet düşmanı için kalbinde elîm bir acı duyar ve ona husûmet beslemesini Müslüman şehitlerinin cezâ-yı intikâmı sayar. Buna binaendir ki Cengiz ile Neron vahşetinin esamisi altı yedi asırdan beri âlem-i İslâm’da kemal-i nefret ü istikrah ile yâd edilegelmiş ve bizim memleketteki bazı ifrat-perverândan başka bilumum muâsirîn-i müslimînce de bu hal devam eylemekte bulunmuştur”²¹⁴

Tahir’ül Mevlevi’nin bu çalışması, Sebilürreşad dergisinin arka arkaya üç sayısında, “Şeyh Sadi’nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecayi”²¹⁵ adıyla yayınlanmıştır. Kitap olarak basıldığında, adı Cengiz ve Hülagû Mezalimi²¹⁶ olarak değiştirilmiştir. 1322 senesinde "Sebilürreşad Kütüphanesi Neşriyatı" serisinden (aded: 22) çıkan kitap, o dönemde beklenilen dirençle karşılaşmadıysa da, yaklaşık 8 yıl kadar sonra, eski bir öğrencisi tarafından 19 Haziran 1338 tarihli bir mektupla eleştirilmiş ve reddedilmiştir.²¹⁷ Tahir'ül-Mevlevi, bu mektubu yanıtlamamış, yalnızca uyarıcı ders olarak okunmasını Mahfil okuyucularına önermekle yetinmişti.²¹⁸

Tahir’ül Mevlevi, o yıllarda, bu yapıtı dolayısıyla, Türk düşmanı olduğu söylentileri ile karşılaşmıştı. Matbuat Alemindeki Hayatım adlı yapıtında, Darülfünun edebiyat öğretmenliğine kabul edilmesine ve yıllar sonra İmam ve Hatip okulundaki görevinden alınmasına bu kitabın neden olduğunu söylemektedir.²¹⁹

3. 
   Hazreti Peygamber ve Zamanı:
   

Teali-i İslam Cemiyeti’nin hizmetleri kapsamında hazırlanan bu kitap, Darüşşafaka’da ders kitabı olarak kabul edildikten sonra basılmıştır.²²⁰ Tahir'ül Mevlevi, 15 Şubat 1919'da dönemin önde gelen din ve öğretim üyeleri tarafından kurulmuş olan bilimsel bir dernek olan Cemiyet-i Müderrisin derneğinin Kuva-yı Milliye karşıtı tavır almasından sonra, onun yerine kurulmuş olan Teali-i İslam Cemiyeti’ne katıldığı ilk günlerde, cemiyet her Cuma İbrahim Paşa Medresesi’nde İskilipli Mehmed Atıf Efendi'nin odasında toplanıyordu. Yenilenen cemiyetin öncelikli yapacağı işler arasında, eğitim ve öğretim sisteminin henüz okul açamadığı köylerde imamların okutabileceği türden basit kitapların yayını da yer alıyordu.²²¹

Hazret-i Peygamber ve Zamanı adlı çalışma (Ek.4), böyle bir karardan sonra kaleme alınmıştır. O dönemde basılmayıp, sonradan ders kitabı olarak okutulması kabul edilince, 1923 Ekimi başlarında yayınlanmıştır.²²² 13xl9 cm. boyutlarındaki 46 sayfalık kitap, Şer'iyye ve Evkaf Vekaleti Tedrisat Müdir-i Umumiliği tarafından Darüşşafakati'l-aliye'de okutulması onaylanarak, Cemiyet-i Tedrisiye-i İslamiye tarafından basılmıştır. Tahir’ül Mevlevi, kitabının gelirinin tamamını bu okula bağışlamıştır.²²³

3. 
   İnsanlığın Büyük Önderi Resul-i Azam Hz. Muhammed’in Hal Tercümesi (Siyer-i Peygamberi):
   

Tahir'ül-Mevlevi, 1346 yılı Muharrem ayının ilk gecesi (Temmuz 1927), müslümanlara yeni yılın başında güzel bir hizmette bulunmak amacıyla, İslam bilginlerinden Seyyid Ahmed Zeyni Dahlan'ın (1816-1886) es-Siretü'n-nebeviye ve'l-Asarü'l-Muhammediye adlı yapıtını çevirme girişiminde bulunmuştu. Yazı taslakları Süleymaniye kütüphanesinde F.S.Türkmen 117 numarada kayıtlı olan bu çalışma, 15x17 cm. boyutlarında, 5 forma halinde ve 90 varaktır. Sarı kağıtların yalnız bir yüzüne, mor mürekkep kullanılarak rık'a ile yazılmıştır. Satır sayısı çeşitli, formalar aynı kağıttan yapılmış bir zarf içine konulmuş ve zarfın üzerine yazarın mührü basılmıştır. Çevirinin baş kısmına, bir önsözün ardından, yazarın Mucemül-Matbuatil-Arabiye vel-Muarrebe’deki (Mısır 1346 -1928) biyografisi eklenmiştir.²²⁴

Yazar, bir süre sonra, yapıtın çevirisini yarıda bırakarak, bu ve Hz. Muhammed'in yaşamını anlatan diğer kitaplarından da yararlanarak, yeni bir çalışmayı kaleme aldı ve İslam Yolu, nr. 19, 10 Şubat 1949 - 11 Rebiülahir 1366'dan itibaren yazı dizisi halinde yayına başladı. Ölümünden sonra, İnsanlığın Büyük Önderi Resul-i A'zam Hz. Muhammed (S.S.)in Hal Tercümesi (İstanbul 1946) ve Hz. Peygamber'in Hayatı adlarıyla Abdullah Işıklar tarafından bazı kısaltma ve sadeleştirmelerle iki kez yayınlanmıştır.²²⁵

3. 
   Siyer-i Enbiyâ: Tahir'ül-Mevlevi, Siyer-i Enbiya adlı yapıtını, vaiz, hatip ve imam yetiştirmek için açılan Medresetül-irşad adlı okulda, öğrencilere okuttuğu tarih-i enbiya dersleri için düzenlemiştir. Yazı taslakları, 6.sı kayıp olan 11 parça defter halinde, Süleymaniye kütüphanesinde F.S.Türkmen 128 numarada kayıtlıdır. Kendi listesinde adı bazen "Tarih-i Enbiya" olarak geçen bu çalışması, asıl nüshasından bazı değişikliklerle İslam Yolu, nr.47, 25 Ağustos 1949’dan (1 Zilka'de 1368) itibaren yayınlanmıştır.²²⁶
   

3. 
   Müslümanlıkta İbadet Tarihi: Tahir’ül Mevlevi, bu kitabında, ibadet konusunu ayrıntılı olarak işledikten sonra; namaz, oruç, zekat ve haccın tarihçeleri ile esaslarını konu alır.²²⁷ Yazar, kitabın önsözünde: "…Tefsir, hadis, siyer ve fikıh kitaplarından bazılarına müracaatla bulabildiğim tafsilatı bir araya getirdim, şu değersiz eser meydana çıktı" demektedir. 1947 yılında, İstanbul'da, 17,5x24,5 cm. boyutlarında xx+332 sayfalık kitap halinde basılan yapıt, aslında Tahir'ül Mevlevi'nin yıllar önce yaptığı çalışmaların ürünüdür. İlk bölümünü oluşturan Namaz Tarihçesi kısmı, daha 1922 yılında, Mahfil dergisinde -nr.29, Rebiülevvel 1341'den itibaren- İbadat-ı İslamiye Tarihçesi²²⁸ yazı başlığıyla yayınlanmıştı. Bunu izleyen yıllarda, oruç, zekat ve hac tarihçelerinin de tamamlanmasıyla düzenlenmesi tamamlanmış oldu.
   

Tahir’ül Mevlevi’nin bu çalışması, Süleymaniye kütüphanesinde bulunan özel mektuplardan birinden²²⁹ anlaşıldığına göre, 1941 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı Danışma Kurulu tarafından incelenmiş ve dönemin Diyanet İşleri Başkanı Kamil Miras'ın, yazarına 100 lira telif ücreti ödenmek suretiyle basılması önerisi, 17 Temmuz 1941 tarihli bir mektupla Tahir'ül Mevlevi'ye iletilmişti. Önerinin neden kabul edilmediği ya da neden anlaşma sağlanamadığı bilinmemektedir. Kitabın ikinci baskısı, 1963 tarihinde, Bilmen basımevi tarafından yapılmıştır.²³⁰

İslam’ın, Beş Şartı Açısından, Cahiliye Devri İle Karşılaştırılması^231
Cahiliye Devri	İslam Devri
Kelime-i Şehadet Allah’a İman Allah’ı biliyor / inanıyor, ama O’na ortak koşuyorlardı (s.14-18).	Tadil: Allah’ın varlığı inancı korundu, ama O’nun ortağı, benzeri, eşi ve çocuğu olamayacağı ilkeleri (Tevhit inancı) getirildi (İhlas, 112/1-4)
Namaz Kabe’yi tavaf esnasında ıslık çalıp alkış tutmak (s.22, 178) Cuma Günü Ve Cuma Hutbesi Cahiliye döneminde Cuma gün olarak saygı duyulan ve ileri gelenlerin halkı toplayıp konuşma (hutbe) yaptığı bir gündü (s.42).	İlga: Tavaf esnasında bir namaz ibadeti olarak ıslık çalıp, alkış tutmak (Enfal, 8/35) ilga edildi. Namazın nasıl kılınacağı tüm ayrıntılarıyla uygulamalı olarak Hz. Peygamber tarafından öğretildi. İbka: Cuma gününe olan saygı ve o gün hutbe okuma uygulaması korundu. Tadil: Cuma gününe olan saygı ve o güne özgü konuşma (hutbe) Cuma namazı ibadetiyle pekiştirildi/birleştirildi.
Zekat Puthanelere ve yoksullara hayvan veya ekinlerin bir kısmı nafaka olarak verilirdi (s.120-121).	Tadil: Putlara infak ilga edidi (En’am 6/136-142), ama yoksullara yardıma ilişkin örf ve adetler korundu.
Oruç Aşura günü oruç tutmak (s.102-103). Susma Orucu (savm-ı kelam veya savm-ı sumt) (s.104)	İbka: Aşura inancı korundu. İlga: Susma orucu mekruh göründü. Tadil: Belli-belirsiz tüm oruçlar, Ramazan ayı boyunca oruç tutma şartının getirilmesiyle tadil edilmiş oldu.
Hac İhramlı iken dam altında ve gölgede oturmamak; hayvan eti ve yağ yememek; nafakasını yanına almak; alışveriş/ticaret yapmamak; imtiyazlı hac yapmak; Mina’dan Mekke’ye üç günden evvel inmeyi günah saymak… (s.179-181) Telbiye (s.181) Atalarla iftihar etmek (s.184)	İlga: Hac’da anılan adetler kaldırıldı (Bakara, 2/198-199, 203, 289; Araf, 7/31). Tadil: Telbiye’deki şirk nitelemesi kaldırıldı. Tadil: yad-ı ecdad yerine zikr-i ilahi kullanıldı (Bakara, 2 / 200, s.184).
Kurban Putlara kurban vs. sunmak; Atire (putlar adına koyun kurban etmek) ve Fera (ilk doğan hayvanın put adına kesilmesi) s.182.	İlga: Putlar adına hayvan veya ekin sunulması türünden kurbanlar ilga edildi (Hac (22) / 34, 36; Nahl (16) / 56). Kurbanın yalnızca Allah rızası için kesileceği (Hac (22) / 37) ve etlerinin bir kısmının da komşu ve yoksulun hakkı olduğu ilkesi getirildi.
ORANLAR: İbka: 2 / 12; İlga: 4 /12 Tadil: 6 / 12

3. 
   Müslümanlığın Medeniyete Hizmetleri: Tahir'ül-Mevlevi, Dar’ül-hilafe medreseleri kurulduğu sırada, bu okullarda İslam tarihi ve İslam uygarlığı tarihi okutmakla görevlendirilmişti. Öğrenciye tutturacağı ders notları için yaptığı araştırmalar sonucunda oluşturduğu yapıtta, Cahiliye devri gelenek ve görenekleri ile asr-ı saadette temelleri atılan İslam uygarlığının karşılaştırması yapılarak, bu yeni uygarlığın ortaya çıkması ve Hulefa-yı Raşidin devrine dek geçirdiği gelişim evreleri anlatılmıştır.
   

Tahir’ül Mevlevi, bu yapıtını önce İ'tisam gazetesinde, daha sonra 1338 Zilkade’sinde (Haziran 1920) yayına başladığı ilk ayından itibaren Mahfil dergisinde basma girişiminde bulunduysa da, pek az bir kısmı çıkarılabilmiştir. Süleymaniye kütüphanesine gelen kitapları arasında kendi hattıyla bazı yazı taslakları çıktı. Ölümünden yıllar sonra aslı Bahar yayınevine teslim edilerek -ki bu nüsha kaybolmuştur- 1974'te Abdullah Sert tarafından Müslümanlığın Medeniyete Hizmetleri²³² adı altında 19,5x13,5 cm. boyutlarında, 312 ve 382’şer sayfalık iki cilt halinde yayınlanmıştır.²³³

3. 
   İslam Askerine: Tahir’ül Mevlevi’nin bu yapıtı, I.Dünya Savaşı döneminde, askerin cesaretini arttıracak şekilde yazılmıştır. Büyük bir kısmı Sebilürreşad²³⁴ dergisinde yayınlanan bu yapıt, Süleymaniye kütüphanesine gelen kitaplar arasında, İslam Askerine İslam Tarihinden Bazı Vak'alar adı altında bulunmaktadır (F.S. Türkmen 164). Tahir’ül Reşad, bu yapıt hakkında şu bilgileri verir:
   

“Sebilürreşad’daki yazılarım bir araya toplansa, Mecmuanın hacimli cildlerinden hemen birini teşkil eder. Bunlardan İslam Askerine ünvanlı dizi makalelerim çok rağbet görüyordu. Çünkü okumak, yazmak bilmeyen bir neferin bile anlayacağı bir lisanla yazılıyordu. Konusu da ‘gazavat-ı Nebeviye’ idi, ki bazı tabor imamlarının bunları aynen takrir etmekle askere va’z ve nasihatte bulunduklarını işitmiştim”.²³⁵

Tahir’ül Mevlevi’nin Sırat-ı Müstakim → Sebilür Reşad’da Yayınlanan Makaleleri (1910-1918)^236
Makale adı	Yıl	Cilt	Sayı	Sayfa
Büyük Üstad Hacı Zihni Efendi Merhum	1329/1913	XI	276	246-247
Cevabım	1328/1912	I-VIII	18-200	343-344
Cevabülcevab: Lütfullah Ahmed Efendi'ye	1329/1913	XI	275	228-231
Cevap: [Talib b. Ebu Talib'in Daire-i İslam'a Dahil Olup Olmadığı Hakkında]	1330/1914	XII	295	156-157
Ceyşülusra Nasıl Techiz Edildi?	1325/1910	III	75	366-368
Cinayet-i Tahrir	1326/1910	VI	134	56
Devr-i Peygamberi Tarihçesi	1327/1911	VII	160	51-53
Devr-i Peygamberi Tarihçesi (maba'd)	1327/1911	VII	161	68-69
Devr-i Peygamberi Tarihçesi (maba'd)	1327/1911	VII	163	102-104
Ecnebi Mütehassısları: Afganistan Emir-i Merhumu Abdurrahman Han'ın Bir Mütalaası	1330/1914	XII	294	139-140
Eğer Tarih Tekerrürden İbaret İse..	1328/1912	II-IX	32-214	105-107
Emir Abdurrahman Han	1327/1911	VII	163	104
Emir Abdurrahman Han	1327/1912	VII	178	351-353
Emir Abdurrahman Han	1328/1912	I-VIII	9-191	160-161
Emir Abdurrahman Han	1328/1912	I-VIII	2-184	23-24
Emir Abdurrahman Han (Beşinci Fasıl) 1287'den 1298 Sene-i Hicriyesine Kadar Semerkand'da İkametim	1328/1912	I-VIII	15-197	281-282
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1327/1912	VII	180	381-383
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1327/1912	VII	182	416-417
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1327/1912	VII	179	366
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1327/1912	VII	181	398-401
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	21-203	402-403
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	21-202	382-383
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	8-190	139
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	7-189	118-119
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	5-187	78-79
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	19-201	360-361
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	14-196	265-266
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	11-193	196-197
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	13-195	239-240
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	16-198	303
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	25-207	482-483
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	26-208	498-499
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	II-IX	27-209	9-10
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	II-IX	28-210	27-28
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	II-IX	32-214	110-112
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	II-IX	31-213	84-86
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	II-IX	29-211	47-48
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	24-206	462-463
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1328/1912	I-VIII	18-200	340
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1329/1913	I-VIII	4-186	60-61
Emir Abdurrahman Han (maba'd)	1327/1912	X	241	116
Emir Abdurrahman Han (maba'd): Dördüncü Fasıl: Emir Şir Ali Han ile Yeniden Bir Takım Muharebat an 1284 ila 1287	1327/1911	VII	177	334-336
Emir Abdurrahman Han (maba'd): İkinci Fasıl: Belh'den Buhara'ya Firar an sene 1280 ila sene 1282	1327/1912	VII	169	203-205
Emir Abdurrahman Han (maba'd): Üçüncü Fasıl: Emir Seyyid Ali Han ile Mücadelat an 1282 ila 1284	1328/1912	VII	174	285-286
Emir Abdurrahman Han (mabad)	1327/1911	I-VIII	12-194	223-224
Emir Abdurrahman Han [Birinci fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	164	125-127
Emir Abdurrahman Han [Birinci fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	165	138-139
Emir Abdurrahman Han [Birinci fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	166	154-156
Emir Abdurrahman Han [Birinci fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	167	170-172
Emir Abdurrahman Han [Birinci fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	168	181-182
Emir Abdurrahman Han [İkinci Fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	171	231-233
Emir Abdurrahman Han [İkinci Fasıl] (maba'd)	1327/1911	VII	172	250-251
Emir Abdurrahman Han [İkinci Fasıl] (maba'd)	1327/1912	VII	173	268-269
Emir Abdurrahman Han [Üçüncü Fasıl] (maba'd)	1327/1912	VII	175	304-305
Emir Abdurrahman Han [Üçüncü Fasıl] (maba'd)	1327/1912	VII	176	312-314
Emir Abdurrahman Han: Birinci Fasıl: an 1270 ila 1281 Hicri	1327/1911	VII	163	104-105
Emir Abdurrahman Han: Dokuzuncu fasıl: Herat'ın Afganistan Hükümetine İlhakı	1328/1913	II-IX	45-227	335-336
Emir Abdurrahman Han: Sekizinci Fasıl: Umur-ı Hükümetin Tanzimi	1328/1912	II-IX	33-215	127-128
[Emir Abdurrahman Han] (Altıncı Fasıl): Bedahşan'a Vürudum Esnasındaki Vakayi Sene 1298	1328/1912	I-VIII	23-205	437-439
'Ezan' Hakkında Malumat ve Halisane Bazı Temenniyat	1329/1913	X	236	29-31
Galib Dede İçin Yapılacak İhtifal Hakkında	1328/1912	I-VIII	19-201	366-368
Hadis-i Şerif	1330/1915	XIII	327	113
Hayat-ı Hz. Muhammed (s.a.v.) Eseri Hakkında Bazı Mütalaat -III	1329/1913	XI	273	197-199
Hayat-ı Hz. Muhammed (s.a.v.) Hakkında Tenkidat (maba'd)	1329/1913	XI	279	295-296
Hayat-ı Hz. Muhammed (s.a.v.) Müellifi Lütfullah Ahmed'in Mahiyeti!	1329/1914	XI	279	293-295
Hayat-ı Hz. Muhammed (s.a.v.) Ünvanlı Eser Hakkında -I	1329/1913	XI	271	165-167
Hayat-ı Hz. Muhammed (s.a.v.) Ünvanlı Eser Hakkında -II	1329/1913	XI	272	183-186
Hayber Fethi -II	1330/1914	XIII	320	58-59
İ'dad-ı Kuvvet	1329/1913	XI	269	135-139
İhtifal-i Ebedi Hakkında Bazı Mütalaat	1328/1912	I-VIII	17-199	320-322
İslam Askerine [-I]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler	1329/1914	XI	286	420-422
İslam Askerine [-II]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler	1329/1914	XII	287	9-10
İslam Askerine [-III]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler: Bedir Muharebesi	1330/1914	XII	288	24-27
İslam Askerine [-IV]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler: Uhud Muharebesi	1330/1914	XII	289	47-49
İslam Askerine [-IX]: Hamraü'l-esed Vakası	1330/1914	XII	302	280-282
İslam Askerine [-V]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler: Uhud Muharebesinin Maba'dı	1330/1914	XII	290	66-68
İslam Askerine [-VI]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler: Bedir Muharebesi'ndeki Şehidler	1330/1914	XII	291	88-89
İslam Askerine [-VII]: İslam Tarihinden Bazı Bahisler: Uhud Muharebesindeki Şehidler	1330/1914	XII	292	97-99
İslam Askerine [-VIII]	1330/1914	XII	294	138-139
İslam Askerine [-X]: Hamraü'l-esed Vakası (Geçen Nüshadan Maba'd)	1330/1914	XII	303	301-302
İslam Askerine [-XI]: İkinci Bedir Vakası	1330/1914	XII	304	319-320
İslam Askerine [-XII]: Müreysi Vakası	1330/1914	XII	305	331-332
İslam Askerine [-XIII]: Müreysi Vakası	1330/1914	XII	307	360-363
İslam Askerine [-XIV]: [Müreysi Vakası]-Yevmü'r-reci' Vakası (Geçen Nüshadan Maba'd)	1329/1913	XII	308	384-387
İslam Askerine [-XV]: Hendek Muharebesi	1330/1914	XII	309	391-393
İslam Askerine [-XVI]: Hendek Muharebesi (Geçen Nüshadan Maba'd)	1330/1914	XII	310	413-415
İslam Askerine [-XVII]: Hendek Muharebesi (Geçen Nüshadan Maba'd)	1330/1914	XII	311	422-426
İslam Askerine [-XVIII]: Hudeybiye Musalahası	1330/1914	XII	312	440-442
İslam Askerine [-XX]	1330/1914	I-XII	II-301	20, 264- 22, 266
Kulağında Küpe Olsun, Unutma!	1330/1914	XII	291	87-88
Medresetülmeşayih Dolayısıyla Bir Hatıra	1329/1914	XIII (XI)	285	398-399
Merhum Hoca Halis Efendi'ye	1329/1913	X	242	131-133
Mısır'ın Fethi -I	1330/1915	XIII	321	68-69
Mısır'ın Fethi -II	1330/1914	XIII	322	76-78
Mısır['ın] Fethi -III	1330/1914	XIII	323	81-83
Mısır['ın] Fethi -IV	1330/1915	XIII	324	89-90
Mute ve Girit	1326/1910	IV	92	239-241
Müslümanlık Mani-i Tefrikadır	1328/1913	II-IX	50-232	415-417
Müslümanlık Mani-i Tefrikadır -II	1328/1913	II-IX	51-233	427-429
Müşriklik ve Müslümanlıkta Rabıta-i İctimaiyye	1334/1918	XIV	361	204
Nafi ve Mühim Bir Teşebbüs	1327/1911	VI	152	349
Ne Yazmışım, Nasıl Anlaşılmış?	1330/1914	XII	292	101-103
Sahipsiz Köpekler	1330/1914	XII	290	69-70
Sebat, Sabır	1327/1911	VII	166	149-150
Şeyh Sadi'nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecayi	1330/1914	XII	295	157-160
Şeyh Sadi'nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecayi -II	1330/1914	XII	296	177-180
Seyh Sadi'nin Acıklı Bir Mersiyesi ve Onu Yazdıran Fecayi -III	1330/1914	XII	297	198-202
Şeyh Sadi'nin Bostan Hikayatından	1327/1911	VII	171	230-231
Türk Hakanının Tahta Çıktığı Gün...	1328/1912	I-VIII	10-192	184
Yine Habis Bir Eser Hakkında	1327/1911	VII	159	39-40
Yine Habis Eserler Hakkında	1328/1912	II-IX	29-211	52-53

Yazar, dergide yayınlanan kısımların kupürlerini keserek, 34x12,5 cm. boyutlarındaki kaın beyaz kağıtlara yapıştırmış; yayınlanmayan kısımları ise kendi hattı ile vr. 76'dan itibaren, 148 varak olarak tamamlamıştır. Kitap, siyah bez sırtlı ve kahverengi mukavva kapaklıdır.²³⁷

3. 
   Kameri Aylara Dair Malumat: Bu ad altında düzenlenmiş ayrı bir yazma nüshaya rastlanmamıştır. Bu yapıt, 18 Ocak-8 Ağustos 2008 tarihleri arasında yayımlanmış Türkiye'nin ilk haftalık şiir ve eleştiri dergisi olan Mahfil’de (nr. 3, 1339 Muharremine ait nüshadan itibaren), derginin her nüshasında çıktığı kameri ayın tarihi olaylarına, önemine, âdetlerine geleneklerine gibi konular hakkında yazdığı makalelerin tamamı olmalıdır. Çıkan makalelerin başlıkları ve çıktığı nüshaların listesi şu şekildedir; Muharremü'l-harâm, (nr. 3, Muharrem 1339); Saferü'l-hayr (nr. 4, Safer 1339); Rebiülevvel ve Mevlîd-i şerif (nr. 5, Rebiülevvel 1339) ; Cemâdiülûlâ ve'l-âhire (nr. 7, Cemâdilûlâ 1339); Recebü'l-ferd (nr. 9, Receb 1339); Şa'bânü'l-muazzâm (nr. 10, Şa'ban 1339); Ramazânü'l-mübârek (nr. 11, Ramazan 1329); Şevvâlü'l-mükerrem (nr. 12, Şevval 1339).
   

Yıllar sonra İslam Yolu dergisinde (nr.5, 4 Kasım 1948 / 2 Muharrem 1368'den itibaren) bazı değişikliklerle her ay yayınlanmıştır.²³⁸

3. 
   Osmanlı Devletinde İdam Edilen İki Şeyhülislam: Osmanlı Devleti’nde katledilen şeyhülislamlardan²³⁹ Şeyhülislam Ahizade Hüseyin (1572-1634) ve Hocazade Mesud (?-1656) hakkında yazılmış bir yapıttır. Süleymaniye kütüphanesinde, F.S.Türkmen 148 numarada kayıtlı olan bu çalışma, 18x11 cm. boyutlarında, soluk yeşil karton kapaklı, her yaprağın tek yüzü kullanılmış 31 varak halindedir. Rik'a ile (yazar hattı) birinci hamur kağıtlara yazılmış, ortadan dikilmiş. 19 satırdır.
   

İlk 6 yaprak Ahizade'den, sonraki yapraklar Hocazade Mesud Efendi'den söz eder. Her iki şeyhülislamın kısaca yaşam öyküleri ve kişilikleri anlatıldıktan sonra, idamlarına neden olan halleri, ilgili kaynaklara dayanılarak aktarılmış ve yapıt 15 Ağustos 1950 tarihinde bitirilmiştir.²⁴⁰

3. 
   Hallac-ı Mansur'a Dair: : Zındıklıkla suçlanması ve uzun süren bir soruşturma sonucunda, Abbasi Halifesi Muktedir Bi’llah’ın emriyle idam edilmesi ile ünlü olan Farsi yazar ve mistik şair olan Hallac-ı Mansur’un ( Ebû Mugis el-Huseyn b. Mansur el-Beyzavi) (857 - 922) hakkındaki şüpheleri giderme amacıyla yazılmış olan 23 sayfalık bu çalışma, Ali Emiri kütüphanesinde (Şer'iye 1168) kayıtlıdır. 21x15,5 (17,5x11,5) cm. boyutlarında, siyah bez sırtlı, vişne rengi mukavva kapaklı (kapaklar ambalaj kağıdı ile kaplanmıştır), soluk düz beyaz kağıtlıdır. Mustafa Nuri b. Mehmed Şâkir tarafından rik'a ile çoğaltılmıştır. Satır sayısı 15-17 arasında değişmektedir.
   

Tahirü'l-Mevlevi bu risaleyi yazarken, İbnü'l-Verdi'nin Tarih’i, İbn Hallikan'ın Vefeyatü'l-A'yan'ı, Mevlana Cami'nin Nefehatü'l-Üns'ü, İmam Gazali'nin Mişkatü'l-Envar'ı, İmamü'l-Haremeyn'in eş-Şamil'i, Mevlana'nın Mesnevi-i Şerif’i ve İsmail-i Ankaravi'nin Minhacu'l-Fukara'sı gibi konuyla ilgili tarihi, tasavvufi ve edebi kaynaklardan yararlanmıştır.²⁴¹

Bu yapıtın bölüm başlıkları şu şekildedir: "Hallâc-ı Mansur kimdi? (s.2), "Hallac-ı Mansur nasıl idâm edildi? (s.3), "İlmin nevileri ve ilm-i ledünni" (s. 15), "Kurb" (s. 18), "Hallac'ın katline asıl sebeb ne idi?" (s.20). Telif için Mişkâtü'l-envâr, Vefayâtü'l-âyân, Nefahâtul-üns gibi kaynaklardan yararlanılmıştır. Önsözü 1 Şubat 1945 tarihinde yazılan yapıt, 14 Şubat 1945 tarihinde bitirilmiştir.

Ali Emiri kütüphanesindeki bu nüsha, İstanbul Kütüphaneleri Târih-Coğrafya Yazmaları Katalogları, Biyografiye Dâir Diğer Eserler (İstanbul 1948, Milli Eğitim Basımevi, cüz.8, s.716) adı altında düzenlenmiştir.²⁴²

3. 
   Manzum Hikayeleri: Tahir’ül Mevlevi’nin hece ile yazdığı, Hazret-i Hamza’nın Ebu Cehl’i Tepeleyişi ve İslam’a Gelişi; Hazret-i Ömer’in Müslüman Oluşu; İslam’ın İlk Sancağı ve İlk Sancakdarı: Büreyde bin el-Husayb, Hazret-i Ali’nin Doğuşu ve Adı Konuluşu; Hazret-i Ömer’in Mintanı; Hazret-i Peygamber’in Gazve-i Bedir’deki Münacatı; General Yorgi’nin Hazret-i Halid’le karşılaşması ve Müslüman olması gibi manzum hikayelerin bir kısmı da İslam tarihi ile ilgilidir:²⁴³
   

• 
  General Yorgi’nin Hazret-i Halid’le karşılaşması ve Müslüman olması:
  

“Mâzîye bakarak, ümidsiz olmamalı, hâlde ve istikbâlde çalışmalıdır. İslâm târîhinde (Yermük muhârebesi) diye meşhûr ve kanlı bir muhârebe vardır ki, Sıddîk-i Ekber (Radiyallâhü anh) in devr-i hilâfetinde Rumlarla Müslümanlar arasında vukûa gelmişdir.

Düşmanın mükemmel ve mücehhez ordusu 240.000 den fazla idi. Hâlid bin Velîd (Radiyallâhü anh) in kumanda etdiği İslâm ordusu ise, ancak 40.000 kadar vardı. Rumlar, harbin başlangıcında baş kumandan çadırına kadar ilerlemişler; fakat orduda bulunan mücâhid kadınların, sopalarla ve çadır direklerîle müdâfaaları neticesinde püskürtülmüşlerdi. 

Düşmanın pek kanlı hezîmetiyle. İslâmın de pek şanlı muzafferiyetiyle netîcelenen bu muhârebede Rum kumandanlarından General Yorgi, Hâlid bin Velîd ile karşılaşmış, onun feyz-i nazariyle Müslüman olmuş, Hâlid ile berâber Rumlara karşı bir iki saat kılıç sallamış, nihâyet sehâdet nîmetine ve hüsnü âkıbete mazhar olmusdu. (Radıyallâhü anh ve rahmetullâhi aleyh). 

Dikkat buyurulsun, General Yorgi, şübhesiz yaşlı başlı bir adamdı. Ömrünün bir çok günlerini teslîs akıydesîyle ve Hristiyan olarak geçirmiş, ehl-i tevhîd ile harbetmek üzere Yermük mevki'ine gelmisdi. Lâkin Hâlid bin Velîd'in feyz-i nazarına uğraması, kendisini muvahhidlik derecesine getirdikden sonra şehâdet rütbesine eriştirdi. Bin üç yüz şukadar sene sonra, hakkında rahmet okunmak saâdetini kazandırdı: (Rahmetullâhi aleyh)”.²⁴⁴