6
Manbalarda Shosh viloyatida 30 ga yaqin, Iloqda 13 ta yirik shahar
mavjudligi qayd etilgan. Аrab geograflari Shoshda 25 yoki 27 ta, Iloqda 13 ta
shahar mavjudligi haqida maʼlumot berishgan. Istahriy Shoshda 27 ta, Iloqda 14 ta
shahar borligini qayd etgan. Аrab geografi Аl-Muqaddasiy (940-1000) esa
Shoshda 34 ta, Iloqda 14 ta shahar mavjudligini taʼkidlagan.
Vohaning qulay geografik va xalqaro savdo yoʼllari kesishgan hududda
joylashganligi uning iqtisodiy-madaniy jihatdan gullab-yashnashiga yordam
bergan. IX-XII asrdagi yuksalish keng miqyosdagi savdo-iqtisodiy va madaniy
taraqqiyotga yoʼl ochgan.
X asr oxiri — XII asr oʼrtalarida Shosh Qoraxoniylar davlati tarkibiga
kirgan. Bu davrdan boshlab Shoshda turkiy tilning mavqei ancha oshgan. XI
asrdan boshlab shahar yana bir yangi nom bilan — Toshkent deb atalgan.
Shahriston va arkka ega boʼlgan bu shahar IX- XII asrlarda nafaqat vohaning
maʼmuriy markazi, shu bilan birga Movarounnahrning savdo — hunarmandchilik
va madaniy markazlaridan biri sifatida ham nom qozongan edi.
1214-1215 yillarda Muhammad Xorazmshoh Shoshni Qoraxoniylardan
tortib oladi. Qoraxitoylar qoʼshini hamda naymanlar xoni Kuchuk bilan jang qiladi.
Shaharni dushman qoʼliga oʼtib ketmasligi uchun aholini koʼchiradi va shaharga
oʼt qoʼydiradi. 1220 yilda Chingizxon qoʼshinlari koʼchmanchi qabilalar va
Xorazmshoh qoʼshinlaridan ancha xarobazorga aylangan Shoshni qarshiliksiz istilo
qilishadi.
Voha aholisining etnik xususiyatlariga toʼxtaladigan boʼlsak, ilk oʼrta
asrlarda Choch vohasiga turkiy etnik qabilalarning kelishi, ayniqsa Chochning
Turk hoqonligi tarkibida boʼlishi, uning madaniyati rivojiga katta taʼsir koʼrsatgan.
Bu jarayon ushbu makonda turk-sugʼdiy etnomadaniy hududning shakllanishiga
olib kelgan. Choch eroniy tilli aholining turkiylashish jarayoni jadal kechgan
maskanga aylanadi. Bu jarayonlar ayniqsa arxeologik materiallarda yaxshi
kuzatiladi va yozma manbalar orqali ham tasdiqlanadi[2].
Dostları ilə paylaş: