T.7.3.1. Noktalama işaretlerine dikkat ederek sesli ve sessiz okur.
T.7.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.
T.7.3.8. Metindeki söz sanatlarını tespit eder.
Kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak), karşıtlık (tezat) ve abartma (mübalağa) söz sanatları verilir.
T.7.3.10. Basit, türemiş ve birleşik fiilleri ayırt eder.
T.7.3.17. Metnin ana fikrini/ana duygusunu belirler.
T.7.3.18. Metindeki yardımcı fikirleri belirler.
T.7.3.19. Metinle ilgili soruları cevaplar.
T.7.3.20. Metinle ilgili sorular sorar.
T.7.3.21. Metindeki hikâye unsurlarını belirler. Olay örgüsü, mekân, zaman, şahıs ve varlık kadrosu, anlatıcı üzerinde durulur.
T.7.3.22. Metnin içeriğini yorumlar.
T.7.3.26. Metindeki gerçek ve kurgusal unsurları ayırt eder.
T.7.3.29. Metin türlerini ayırt eder.
2. KONUŞMA
T.7.2.2. Hazırlıksız konuşma yapar.
T.7.2.3. Konuşma stratejilerini uygular. Katılımlı, yaratıcı, güdümlü, empati kurma, tartışma ve eleştirel konuşma gibi yöntem ve tekniklerinin kullanılması sağlanır.
T.7.2.5. Kelimeleri anlamlarına uygun kullanır.
3. YAZMA
T.7.4.3. Hikâye edici metin yazar.
T.7.4.4. Yazma stratejilerini uygular. Not alma, özet çıkarma, serbest, kontrollü, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, bir metinden hareketle yazma ve duyulardan hareketle yazma gibi yöntem ve tekniklerin kullanılması sağlanır.
Bilgisayar (İnternet, sunu programları, arama motorları)
Projeksiyon
Ders kitabı
Sözlükler
Yazım Kılavuzu
Tematik materyaller
Çalışma kâğıtları
Gazete ve dergi kupürleri
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri:
• Dikkati Çekme
1. Metnin başlığı ve görselleri size neler çağrıştırıyor?
2. Hata yapmayan insan olabilir mi? Açıklayınız. 3. Hayallerinizi gerçekleştirmek için neler yaparsınız?
Anlatınız.
• Güdüleme
Bu dersimizde "ERDEMLER" temasındaki “KAPLUMBAĞAYLA İKİ ÖRDEK” adlı metnini işleyeceğiz. Bu metnimizde hayallerimizin peşinden koşmamız gerektiğini, hayallerimizin peşinden koşarken de makul hatalar yapılabileceği konusunda bir hikaye dinlemiş olacağız.
• Gözden Geçirme
Bir insanın kaIbini ve düşünceIerini anIamak için yapmış oIdukIarına değiI, yapmayı arzuIadıkIarına bakın. (KahIiI Gibran)
• Derse Geçiş
1. Dikkati çekme sorusu sorulduktan sonra öğrencilerden metnin içeriğini tahmin etmeleri istenecek.
2. Metnin başlığı ve görselleri hakkında öğrenciler konuşturulacak.
- Metnin içeriği öğrenciler tarafından tahmin edilecek.(Metinde neler anlatılmış olabilir?)
-Ders kitabındaki görseller öğrenciler tarafından incelenecek ve öğrencilerin dikkati parça üzerine çekilecek.
-Parçanın başlığı hakkında öğrencilere soru sorulacak(Konulan başlığa bakarak sizce bu parçada ne anlatılmış olabilir?)
3. Güdüleme ve gözden geçirme bölümü söylenecek.
4. Parça öğretmen tarafından örnek olarak okunacak/dinletilecek.
5. Parça, öğrenciler tarafından sessiz olarak okunacak/dinletilecek.
6. Öğrenciler tarafından anlaşılmayan, anlamı bilinmeyen kelimeler metnin üzerine işaretlenecek/not alınacak.
Anlaşılmayan, anlamı bilinmeyen kelimelerin anlamı ilk önce sözcüğün gelişinden çıkarılmaya çalışılacak. Anlamı sözlükten bulunacak, öğrenciler tarafından önce tahtaya sonra kelime defterlerine yazılacak.
Öğrencilere 5-8 kelimeden oluşan cümleler kurdurularak, bilinmeyen kelimeler anlamlandırılacak.
Yanlış telaffuz edilen kelimeler birlikte düzeltilecek. Sırasıyla etkinlikler yapılacak.
a) Aşağıda, metinde geçen bazı cümleler verilmiştir. Bu cümlelerde geçen deyimleri bularak altlarını çiziniz.
• Uzun uzun konuşmuşlar, tartışmışlar tasarıyı, sonunda da anlaşmaya varmışlar.
• Demesine demiş ama hiçbir şey söylemeden geçip gitse çok daha iyi edermiş.
• Öyle ya konuşmak için dişlerini aralayıp da sopayı bırakınca pat diye yere düşmüş
ister istemez.
• Kendisine hayranlıkla bakan insanların ayakları dibinde can vermiş.
b) Bulduğunuz deyimlerin metne olan katkısını belirleyiniz.
Deyimler anlatımı daha etkileyici kılmıştır.
a) Aşağıdaki soruları okuduğunuz metinden hareketle cevaplayınız.
1. Kaplumbağa neler yapmak istiyormuş? Ülkeyi gezip görmek, dünyayı ve içindekileri daha iyi tanımak istiyormuş.
2. İki yaban ördeğinin özellikleri nelerdir? Güzel oldukları kadar da iyiliksever yaratıklarmış.
3. İki yaban ördeği, kaplumbağaya düşlerini gerçekleştirmesi için nasıl bir öneride bulunmuştur? Onu Amerika’ya kadar taşıma önerisinde bulunmuşlar.
4. Kaplumbağanın havada uçtuğunu görenler nasıl bir tepki vermiştir? Şaşkınlıktan parmaklarını ısırmışlar.
5. Yazarın okuyucuya vermek istediği mesaj nedir? İnsan nerede konuşacağını iyi bilmeli, gevezelik etmemelidir.
6. Kaplumbağanın iki yaban ördeğinin önerisini beğenmesinin nedenleri neler olabilir? Hayaline daha kolay yoldan ulaşabileceğini düşündüğü için beğenmiştir.
7. Hayal kurmanın sınırları var mıdır? Neden? Yoktur. Çünkü hayal dünyasında insanı sınırlandıran hiçbir şey yoktur.
8. Kaplumbağanın yerinde olsaydınız hayalinizi gerçekleştirmek için neler yapardınız? Bu soruyu siz cevaplayabilirsiniz.
b) Okuduğunuz metinle ilgili iki soru yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. soru: Ördekler kaplumbağaya gerçekten iyilik mi yapmışlardır, kötülük mü?
2. soru: Kaplumbağayı uçarken görenlerin kaplumbağayı “Kaplumbağaların kraliçesi” olarak adlandırmalarının sebebi nedir?
Okuduğunuz metindeki gerçek ve kurgusal unsurları belirleyerek yazınız.
Gerçek Unsurlar: Kaplumbağa ve ördekler.
Kurgusal Unsurlar: Hayvanların konuşması, Yaban örneklerini düşünerek kaplumbağayı uçurmaları.
Aşağıda verilen söz sanatlarına “Kaplumbağayla İki Ördek” metninden örnekler bularak yazınız.
Kişileştirme … bir zamanlar dünyamızda sürekli düş kuran bir kaplumbağa varmış.
Konuşturma “Şu uçsuz bucaksız yolu görüyor musun?” demişler.
“Kaplumbağayla İki Ördek” metninden hareketle aşağıdaki boşlukları doldurunuz.
Olay İki ördeğin bir kaplumbağayı dünyayı gezme isteği için yardım etmesi.
Mekan Orman
Şahıs ve Varlık Kadrosu İki yaban ördeği, kaplumbağa, insanlar.
Zaman Bir zamanlar (geçmiş zaman)
“Önlemsizlik, gevezelik, övüngenlik, yararsız merak birbirlerine yakın akrabadır.” sözüyle ilgili duygu ve düşüncelerinizi arkadaşlarınıza anlatınız.
İnsanlar bazı şeylerden zevk alırlar fakat bu şeyler insana mutlaka zarar verir. Önlem almamak, gevezelik etmek, sürekli övünmek, yararsız şeyleri merak etmek gibi eylemlerin ortak noktası, hepsinin sonunda insanların zarar görmesidir.
Okuduğunuz metinden basit, türemiş ve birleşik fiillere örnekler (en az ikişer tane) bularak uygun kutulara yazınız.
Basit Fiiller başlamış
istiyormuş
Türemiş Fiiller havalanmış
aralayıp
Birleşik Fiiller edebileceklerini
tanık olursun
Kitap kapağınızı tasarlarken defterinize aldığınız notlardan hareketle hangi iş ve işlem basamaklarını takip ettiğinizi anlatan bir metin yazınız.
Tasarladığınız kitap kapağına göre bu etkinliği siz yapabilirsiniz.
“Dostluk” konulu bir fabl yazınız. Yazınızın içeriğine uygun bir başlık belirleyiniz.
YAPILARINA GÖRE FİİLLER:
A) BASİT FİİLLER:
Hiçbir yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri (zaman, şahıs) fiilin anlamını değiştirmediğinden böyle fiillere de basit fiil denir.
* Durmuş bir saat de günde iki kez doğruyu gösterir.
* İnsan onları ancak kötü havalarda ister.
* İstediğim her şeyi yaptım;çünkü yapamayacağımı düşündüğüm şeyi istedim.
* Büyük adam büyük olduğunu; büyüklüğün küçüklük olduğunu bilir.
B) TÜREMİŞ (GÖVDE) FİİLLER
Yapım eki almış fiillerdir.
Türkçede fiil türetmenin iki yolu vardır:
1) İsim kök ya da gövdelerinden fiil türetme:
* güzel-leş *sarı-ar *ışıl-da *göz-l*az-al
*ince-l *düz-e *su- sa * sivri-l *yaş-a *kan-a
2) Fiilden fiil türetme:
*sev-in *çık-ar * kız-ış *bak-ış * öl-dür
* taşı-t *at-ıl *kan-dır *koş-tur
C) BİRLEŞİK FİİLLER:
En az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan fiillerdir. ------------------------ Üç grupta incelenir:
1) ANLAMCA KAYNAŞMIŞ BİRLEŞİK FİİLLER:
Bir isimle bir fiilin anlam yönünden birleşip kaynaşmasıyla oluşur.
İsim+Fiil
Bu sözcüklerden biri ya da ikisi gerçek anlamını yitirir.Deyimlerin çoğu bu türe örnektir.
* Sen kimsin ki bana kafatutuyorsun? * Bu tehditlerinle gözümükorkutamazsın.
* Annemin yemekleri hoşunagitti mi? * Odasında kitaplarına gözatıyordu.
* Konuşulanlara ben de kulakkabarttım.* İş için yüzlerce kişi başvurmuştu.
* Adama lafanlatmaktan dilimde tüybitti.
2) YARDIMCI FİİLLERLE YAPILAN BİRLEŞİK FİİLLER:
İsim soylu bir sözcüğün üzerine –et , -ol , -kıl , -eyle gibi yardımcı eylemler getirilerek yapılır.
İsim Soylu Sözcük+ -et,-ol,-kıl,-eyle
* Seven bu gönül seni asla terketmeyecek. *Hayat uykuyla uyanıklık arasında rakseder.
*Babası onu evin içine hapsetmiş. *Olanları duyunca kahroldu.
* Bir gün yeniden bana döneceğini HisSediyorum.(ünsüz türemesi)
* Ama dönsen de seni asla afFetmeyeceğim.(ünsüz türemesi)
Sabreden derviş muradına ermiş. (ünlü düşmesi)
UYARI 2 :Et- , ol- yardımcı eylemleri tek başına bir anlam taşıyorsa ve önündeki isimle kaynaşmamışsa kendi görevinde kullanılmış demektir yani asıl fiildir.
* Ben ettim sen etme.
* Köyümüzde şimdi kirazlar olmuştur.
* Elindeki gömlek ancak beş milyon lira eder.
* Boş zamanlarımda kütüphanede olurum.
3) ÖZEL ( KURALLI ) BİRLEŞİK FİİLLER
İki fiilin birleşmesi yoluyla oluşur. Tamamı bitişik yazılır.
Fiil+Fiil
Dört grupta incelenir:
1) Yeterlilik Fiili ( fiil + ebil-) :
Cümleye gücü yetme ve olasılık anlamı katar.Fiilin üzerine -ebilmek getirilerek oluşturulur.
Fiil Tabanı+ -ebil(mek)
* Okula geç kalırsam öğretmenim kızabilir.
* Bu genç yaşımda ölebilirim.
*En güzel şiirlerimi söylemeden gidebilirim buralardan.
* Bir gece ansızın gelebilirim.
* Sevinçten kapında bayılabilirim.
* Sınıfı geçebilirim.
UYARI:
Yeterlilik fiilinin olumsuzunda bil- fiili düşer. Fiilin üzerine
–ama , -eme/-emez,-amaz getirilerek yapılır.
* Yapabilirim -- yapamam. (yeterlilik birleşik fiilinin olumsuzu)
* yaparım -- yapmam ( geniş zamanın olumsuzu)
* Görebilirsin-- göremezsin (yeterlilik birleşik fiilinin olumsuzu)
* Atabilirim-- atamam (yeterlilik birleşik fiilinin olumsuzu)
2. Tezlik Birleşik Fiili: (Fiil+iver-):
Cümleye tezlik çabukluk anlamı katar.
Fiil Tabanı+ -iver(mek)
* Uzanıptutuver elimi ne olur geri dön.
* Akşamın derin kızıllığında kayboluverdim.
* Uzanıverse gövdem taşlara boydan boya.
* Polisler kaçan hırsızı yakalayıverdi.
* Annesini görünce yanına koşuverdi.
NOT:
Olumsuzluk eki –ma, -me asıl eylemden sonra gelirse önemsizlik, yardımcı fiil olan ver- den sonra gelirse olumsuz tezlik bildirir.
etin türleri
