TəDQİQİn predmeti

1 Hicr surəsinin məlum 28-29-cu ayəsindən dərhal sonra 30, 31-ci ayələrdə mələklərin səcdə etməsindən söhbət açılması (İblisdən başqa hamısı – bütün mələklər – səcdə etdi) göstərir ki, insan və ya bəşərdən məqsəd həzrət Adəmdir (ə). Ayələrdəki ümumi vəziyyət göstərir ki, Adəmin torpaqdan yaradılması ilə indiki insan surətinə düşməsi arasında digər növlər mövcud olmamışdır”.

O, “Təkamül nəzəriyyəsi”nin tərəfdarlarına cavab olaraq yazır:

“Əraf surəsinin 11-ci ayəsində sözügedən “ثم” [summə] bağlayıcısı ərəb dilində tərtib və fasilə mənasını ifadə edir. Lakin bu heç də fasilənin milyon illər olduğu demək deyil. Çünki “ثم” [summə] bağlayıcısı ən qısa fasilələri belə ifadə edir” (“Təfsiri-nümunə”, c. 11, səh. 88-89).

2 Sad, 71; Səcdə, 8 və Muminun, 12 ayələri də həmin məzmundadır.

1 “Quranda təkamül”, səh. 26-27.

2 Doktor Mustafa Mahmud, “Quran, muhavələtun li-fəhmi əsri”, səh. 53-55.

3 “Əl-Kəvn vəl-insan bəynəl-elmi vəl-Quran”, səh. 152.

1 Yenə orada.

2 “Əl-İşarat əl-elmiyyə fil-ayat əl-kəvniyyə”, səh. 11.

3 “Təfsiri-nümunə”, c. 14, səh. 23; c. 17, səh. 125; c. 20, səh. 165.

4 “Maarif əl-Quran”, səh. 330.

1 ^{Furqan, 54.}

2 ^{Səcdə, 7-8.}

3 “Quranda təkamül”, səh. 27.

1 “Quran maarifi”, səh. 320-320.

2 Yenə orada, 329-330.

3 ^{Dəhr, 2. Əbəsə surəsinin 19-cu ayəsi də həmin mənanı daşıyır.}

4 “Quranda təkamül”, səh. 39.

1 Yenər orada, səh. 42

2 Bu versiyaların ən mühümü aşağıdakılardır:

1.Qadın və kişi spermasının qatışığı;

2. İrsiyyət və genetik amillər;

3. Nütfənin (spermanın) tərkibi və s. (“əl-Mizan”, c. 20, səh. 209, 210; “Təfsiri-nümunə”, c. 25, səh. 334).

1 ^{Bəqərə, 213.}

2 “Quranda təkamül”, səh. 27-28.

3 ^{“Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 58.}

4 ^{Yenə orada.}

1 ^{Ali-İmran, 33.}

1 “İnsanın yaradılışı”, səh. 108.

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 321.

3 “Quran maarifi”, səh. 345.

1 ^{Ənam, 98. Nisa, 1; Əraf, 189; Zümər, 6 ayələri də həmin məzmundadır.}

2 ^{Əraf, 27-35; Yasin, 60; İsra, 70.}

1 “Quranda təkamül”, səh. 48.

2 ^{“Təfsiri-nümunə”, c. 3, səh. 245.}

1 ^{Yenə orada, c. 5, səh. 367.}

2 ^{Ali-İmran, 59.}

3 ^{Ər-Rəhman, 14.}

4 ^{“Ət-Təfsir əl-elmi lil-Quran fil-mizan”, səh. 400.}

5 ^{“Minəl-ülum əl-ərziyyə Quraniyyə”, səh. 207.}

1 “Quranda təkamül”, səh. 55-56.

2 Məlum ayə Nəcran xristianları haqqındadır. Onlar həzrət İsanın (ə) atasız dünyaya gəldiyini əsas götürərək, onun Allah olduğunu iddia edirdilər. Ayə onlara cavab verdi. Qəbul etmədikdə isə “mübahiləyə” dəvət olundular (Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 435-436).

1 ^{Nəhl, 4. Yasin, 77; Nəcm, 66 ayələri də həmin məzmundadır.}

2 ^{Kəhf, 37. Fatir, 11 də həmin məzmundadır.}

3 ^{İnfitar, 7-8.}

4 ^{Ələq, 21.}

5 ^{“Quranda təkamül”, səh. 63-66.}

1 Burada məlum, fərz edilən və naməlum terminləri xarakterikdir.

1 ^{“İlk universitet, son peyğəmbər”, c. 1, səh. 154.}

1 ^{Rəd, 3. Ər-Rəhman, 52 və Taha, 53 ayələri də həmin məzmundadır.}

2 ^{Şüəra, 7. Həc, 5; Loğman, 10; Qaf, 7 və Taha, 53 ayələri də eyni məzmundadır.}

3 ^{Yasin, 36.}

4 ^{Zariyat, 49.}

5 ^{Əraf, 189.}

1 Bir müddət keçdikdən sonra kilsə ruhaniləri tərəfindən K. Linneyin fəaliyyəti donduruldu. Onun əsərləri dinə zidd kitablar elan olundu (“Ziyalıların sovqatı”, səh.73).

1 Maks Plank, “Yeni fizikada dünyanın mənzərəsi”, səh. 95.

2^ İndiyədək U və D adi, S qəribə və s. heyranedici kvarkın varlığı aşkar edilmişdir. U və D adi kvarklar stabil elementar zərrəciklərin təşkilində mühüm rol oynayır. U kvarkı 2/3 elektrik yükünə, D kvarkı isə 1/3 elektrik yükünə malikdir. Müsbət elektrik yükünə malik proton iki U və bir D kvarkından təşkil olunmuş və müsbət elektrik yükü hasil olmuşdur.

2/3 + 2/3 – 1/3 = +1

Bunun əksinə olaraq neytronlar iki D və bir U kvarkdan təşkil olunmuşdur. Buna görə də neytral yüklüdür.

- 1/3 – 1/3 + 2/3 =0

(“Yeni fizika”, səh. 34-35).

1 ^{“Məcmə əl-bəyan”, c. 8, səh. 424.}

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 22, səh. 376.

2 “Quranın ecazkarlığı”, səh. 15.

3 “Elm və dinin əlaqəsi”, səh. 35-36

4 “Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 57-60.

5 “Quran və təbabət”, səh. 27-28.

1 ^{“Əbədi möcüzə və həmişəyaşarlıq”, səh. 39-43.}

2 ^{Lətif Raşidi, “Quranda təbiətşünaslıq elmlərinə bir baxış”, səh. 24.}

3 “Təfsiri-novin”, səh.

4 “Quran və hədisşünaslıq”, səh. 154-157.

1 Əraf, 189.

1 Hər bir növün məlum (cinsi) ünsiyyəti digər növlərdən fərqlənir. Misal üçün, bitkilərdə tozlanma, buludlarda müsbət və mənfi yüklü buludların toqquşması, insan və hevanlarda isə spermanın xüsusi yolla ötürülməsi vasitəsi ilə baş verir.

2 ^{Hicr, 22.}

3 ^{Rum, 48. Fatir, 9 ayəsi də həmin məzmundadır.}

1 ^{Sonralar məlum oldu ki, örtülütoxumlularda iki cür tozlanma – öz-özünə tozlanma (avtoqamiya) və çarpaz tozlanma (geytenoqamiya, yaxud ksenoqamiya) olur.} Çarpaz tozlanma heyvan (zoofiliya), külək (anemofiliya), su (hidrofiliya) vasitəsi ilə olur. Çiçəkli bitkilərin əksər növləri heyvanlar vasitəsi ilə əsasən, cücülərlə (entomofiliya), bir qism quşlarla (ornitofikiya), az hissəsi məməlilərlə (yarasalar, gəmiriçilər və s.) tozlanır.

1 “Quranda yağış”, səh. 59.

2 “Din və elmin əlaqəsi”, səh. 36.

3 “Mənhəc əs-sadiqin”, c. 5, səh. 157.

4 “Quran və hədisdə yeni elmin işartıları”, c. 2, səh. 23.

1 “Quran və təbabət”, səh. 24-26.

2 “Əl-Furqan və əl-Quran”, səh. 511.

3 “Məcmə əl-bəyan”, c. 3, səh. 334.

1 “Külək və yağış Quranda”, səh. 59, 126.

2 “Təkamülün yolu”, səh. 57.

3 “Təfsiri-nümunə”, c. 11, səh. 61.

1 “Ət-Təfsir əl-elmi lil-Mizan”, səh. 461-463.

2 ^{“Quranın heyrətləndirici məsələləri”, səh. 62.}

3 Mustafa Zəmani, “Quranın elmi öngürülmələri”, səh. 91-93

4 “Əbədi möcüzə və həmişəyaşarlıq”, səh. 35-36.

1 ^{Ənam, 99.}

2 Yenə orada, səh. 39.

1 ^{Burada “طیب” (təmiz) ərzaq məhsullarından məqsəd ürəyəyatan, insana ləzzət bəxş edən qida məhsullarıdır.}

1 ^{Bəqərə, 172. Bəqərə, 75; Maidə, 4-5; Əraf, 157-160 və Muminin, 51 ayələri də həmin məzmundadır.}

2 ^{Bəqərə, 168. Maidə, 8 Ənfal, 69; Nəhl, 114 ayələri də həmin məzmundadır.}

3 ^{Əraf, 32. Maidə, 87 də eyni məzmundadır.}

1 ^{Ə`raf, 157.}

2 ^{Budizim qəti olaraq öz tərəfdarlarına ət yeməyi qadağan etmişdir. Hindlilər (hindu) inəyi müqəddəs hesab etdiklərindən onun ətini yemirlər. Digər məzhəblər də mövcuddur ki, öz tərəfdarlarına ümumilikdə heyvan ətini və heyvandan alınan digər məmulatların (yumurta, süd, pendir və s.) yeyilməsini ildə 40 və ya 90 gün qadağan edir (Doktor Əbd əl-Həmid, “Quranda təbabət”, səh. 163).}

1 Yenə orada.

1 ^{Əraf, 157.}

1 ^{“Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 319.}

1 ^{Əraf, 31.}

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 147.

1 “Ətyəb əl-bəyan”, c. 5, səh. 306.

2 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 307.

3 Bəzi həkimlər (qidalanmada) israfın aşağıdakı nümunələrini qeyd etmişlər.

1.Həddən artıq yemək və ya içmək.

2.Qidanı tam çeynəmədən udmaq.

3.Bir növ yeməkdən çox yemək.

4.Nəfsin bütün istəklərini həyata keçirmək.

5.Halal qida məhsullarını aşıb haramlarla qidalanmaq (“Quranda təbabət”, səh. 137).

1 “Quranda təbabət”, səh. 137-140.

2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 317

3 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 152.

1 “Quranda tibbi ecazkarlıq”, səh. 146.

2 “Quran və yeni tibb”, səh. 110-115.

3 Yenə orada.

1 ^{Bəqərə, 173; Maidə, 3; Ənam, 145; Nəhl, 115.}

2 “^{Təfsiri-nümunə”, c. 1, səh. 588.}

1 “Vəsail əş-şiə”, c. 16, səh. 310.

2 “Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 165.

1 Yenə orada , səh. 162.

2 “Təfsiri-nümunə”, c.1, səh. 585.

1 ^{“Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 151-153.}

1 ^{Bəqərə, 173; Maidə, 3; Ənam, 145; Nəhl, 115.}

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 1, səh. 586.

2 Əsasən yoğun bağırsağın zədələnməsi ilə müşayiət olunan, residiv verən, kəskin, yaxud xronik yoluxucu xəstəlik.

3 İnfeksiya, yaxud qaraciyər hüceyrələrinin toksiki zədələnmələrindən (bilirubinin əmələ gəlməsi və bağırsağa ifraz olunması pozulur) baş verir. Tarenximatoz sarılıq çox zaman Botik xəstəliyində müşayiət olunur.

4 İnsanın yoğun bağırsağı və s. daxili orqanlarında dizenteriya amyöbünün törətdiyi xəstəlik.

1 Cırtdan soliter (Hymenolepsnana) növü və exinokkok (Echinococcus granulosus) da insan üçün qorxulu parazit sayılır. Soliterin bütün növləri insanı (və heyvanı) həddindən artıq arıqladır; bəzən ölümlə də nəticələnə bilir.

2 “Quranda təbabət”, səh. 146-147.

3 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 52-53.

1 ^{Nəhl, 115; Bəqərə, 173; Maidə, 3.}

2 Ən`am, 145.

1 ^{Qan insanın, bütün onurğalı heyvanların və bəzi onurğasızların (məsələn, həlqəvi qurdlar, nemertiklər) qapalı qan dövranı sistemində axan duru toxumadır. Qan duru hissədən - plazmadan və formalı elementlərdən - qan hüceyrələrindən ibarətdir. Formalı elementlər qanın 40-50%-ni, plazma isə 55-60 %-ni təşkil edir. Plazmanın tərkibində zülallar (albumin, qlobulin, A}₁^{, A}₂^{, B, Y, fibrinogen), onların lipidlərlə və karbohidratlarla kompleksləri, fermentlər, hormonlar, vitaminlər, mineral maddələr, maddələr mübadiləsinin aralıq və son məhsulları (sidik cövhəri, sidik turşusu, kreatin və kreatinin, purin əsasları və s.) olur. Qanın miqdarı insanlarda bədənin orta çəkisinin 1/11 – 1/13 hissəsini (təqr. 7%), onurğalı heyvanlarda 2-10%, onurğasız heyvanlarda isə 20-60%-ini təşkil edir. İnsanın 1 mm3 qanında 4,5-5,5 miln. eritrosit (qırmızı qan cisimciyi) olur.}

2 ^{“İslam sivilizasiyası”, səh. 185.}

3 ^{“Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 145.}

1 “Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 162.

1 “Vəsail əş-şiə”, c. 16, səh. 310.

2 Şiə fiqhində dalaq yemək haramdır. Müəllif əhli-sünnə fiqhinə əsaslanmışdır.

1 ^{“Quranda təbabət”, səh. 144-145.}

2 ^{“İlk universitet, son peyğəmbər”, c. 8, səh. 208.}

3 ^{“Təfsiri-nümunə”, c.1 , səh. 2.}

1 Nəhl, 67.

1 ^{Bəqərə, 219.}

2 ^{Nisa, 42.}

1 ^{“Təfsiri-nümunə”, c. 3, səh. 395-396.}

2 ^{“Nur əs-siqləyn”, c. 1, səh. 483.}

3 ^{“Təfsiri-nümunə”, c, 3. səh. 50.}

4 ^{“Məcmə əl-bəyan”, c. 2, səh. 50.}

5 ^{Maidə, 90-91.}

1 ^{“Quranda təbabət”, səh. 161; “Təfsiri-nümunə”, c. 5, səh. 68.}

1 “Müstədrək əl-vəsail”, c. 1, səh. 139.

1 ^{“Bihar əl-ənvar”, c. 65, səh. 164.}

2 Amerkada h.q. 1363- cü ildə təqribən 10 min alkoqolik var idi. Habelə 25000 ölümlə nəticələnən yol qəza hadisəsi, 15000 qətl və intihar, eləcə də 2500000 polis saxlamaları alkoqolizmin nəticəsi olmuşdur.

3 Qətl 50%, ağır travmalarla nəticələnən münaqişələr 77, 8 %, alkoqoliklərin törətdikləri oğurluqlar 88, 5 %, namusa təcavuz 88, 8 % (“Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 75).

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 76.

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 75.

1 Məhəmməd Baqir Həkim, “Quranşünaslıq”, səh. 129.

1 Maidə, 6.

2 “Eləl əş-şərai”, səh. 279-281.

3 “Quranda təbabət”, səh. 128.

1 Yenə orada, səh. 130.

2 Yenə orada, səh. 128-129.

3 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 232-235.

4 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 242-246.

1 Maidə, 6.

2 Bəqərə, 222.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 4, səh. 284.

2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259.

1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259.

2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 252-259.

1 Müddəssir, 4.

2 “Əl-Mizan”, c. 2 səh. 160-161.

1 “Furu əl-kafi” c. 6, səh. 441-444; “Mizan əl-hikmə”, c. 10, səh. 92-94.

2 “Quranda təbabət”, səh. 130-131.

1 Həcc, 26.

2 “Əl-Mizan”, c. 14, səh. 368.

1 “Quranda təbabət”, səh. 131.

1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 223.

2 Yenə orada, 226.

1 Bəqərə, 222.

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 91-92

1 Şəhid Mütəhhəri, “Hicab məsələsi”, səh. 35.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 93-94.

1 “Quranda təbabət”, səh. 50-51.

2 “Təfsiri-nümunə”, c. 2, səh. 92-93.

1 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 258, 280.

2 “Hökmlərin fəlsəfəsi”, səh. 257-258.

1 İsra, 32.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 102.

2 Furqan, 68.

1 Mumtəhinə, 12.

2 Nur, 2-3.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 102.

1 Son 20 ildə Penisillin preparatının kəşf olunmasına və zöhrəvi xəstəliklərin azalmasına baxmayaraq, alimlər bəşəriyyətin qarşılaşdığı bu böyük təhlükəni hiss etdilər. Buna görə də 1964-cü ildə Amerikada 50 ölkədən 1500 mütəxəssisin iştirakı ilə zöhrəvi xəstəliklər mövzusunda qlobal seminar keçirildi. Seminarda oxunan məqalələr ayrıca kitab şəkilində çap olundu. Seminarda təqdim olunan statistikaya görə 1950 - 1960-cı illərdə araşdırılan 105 ölkədən 71-də bu növ xəstəliklər artmışdır. Bu ölkələr arasında Avropa ölkələri çoxluq təşkil edir. Yəni 20 Avropa ölkəsindən 19-da zöhrəvi xəstəliklər artmışdır. Ən az artım müşahidə olunan isə Şərq ölkələridir. Burada 12 ölkədən yalnız 6-da artım qeydə alınmışdır.

Həmin seminarda məlum oldu ki, 1957-ci ildə Amerikada siflisə yoluxanların sayı 7600 nəfər olmuşdur. Bu rəqəm 1961-ci ildə 20800-ə yüksəlmişdir. Yəni 4 ildə 3 dəfə artmışdır. Süzənək xəstəliyinə yoluxanların sayı yalnız Amerikada ildə 1 mln. nəfərə çatır. Dünyada siflisə yoluxanların sayı isə 1953-cü ildə 20 mln.–a çatırdı (“Quranda təbabət”, səh. 181-182).

2 Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu (QİÇS, ing: Acquid Immune Deficiency Syndrom) İİV (İnsanda İmmun çatışmazlığı Virusu) infeksiyası fonunda inkişaf edən və CD4+ limfositlərinin (leykosit növü) azalması ilə xarakterizə olunan, mahiyyəti etibarilə İİV infesksiyasının son mərhələsidir. QİÇS-in təzahür formaları özlərini çoxsaylı opportunistik yoluxucu və qeyri-yoluxucu xəstəliklərlə büruzə verir. Sadə şəkildə desək, bu virusa yoluxmuş insanların immun-müdafiə sistemi kəskin zəifləyir və onlar bir çox xəstəliklərə asanlıqla tutulurlar. Bu xəstəliklər ölümlə nəticələnir.

1 “Quranda təbabət”, səh. 188-190.

2 İslama görə bütövlükdə homoseksualizm və eləcə də cinsiyyət pozğunluğunun digər növləri (sadizm, mazohizm, pedofiliya və s.) qəti şəkildə yasaqdır.

1 Şüəra, 165-166.

2 Əraf, 80-81.

3 “Təfsiri-nümunə”, c. 6, səh. 242.

4 Ənkəbut, 28.

1 Nəml, 54-56.

1 Hud, 77-79.

2 “Quranda təbabət”, səh. 191-192.

1 İslama görə bütövlükdə masturbasiya qəti yasaq olunmuşdur.

2 Muminun 5-7; Məaric, 29-31.

1 “İslam, dərmansız həkim”, səh. 63-64.

2 “Böyük günahlar”, c. 2, səh.312-313.

3 “İslam dərmansız həkim”, səh. 63-64.

4 “İslam mədəniyyəti”, səh. 288.

1 İsra, 82.

2 Yunus, 57.

3 Fussilət, 44.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 12, səh. 237-238.

2 “Təfsiri-nümunə”, c.12 , səh. 241.

1 “Dinin psixi sağlamlıqda rolu” məqaləsindən.

2 Yusuf, 87

1 “Psixiatriya və kiliniki psixologiya” jurnalından.

2 Bəqərə, 153, 154; Ali-İmran, 200.

3 Əhzab, 3; Ali-İmran, 159.

4 Bəqərə, 155.

5 “Düşüncə və davranış” jurnalından.

1 İsra, 82.

1 Nəhl, 68-69.

1 Ətraflı məlumat üçün bax: Doktor Ədnan əş-Şərif, “Quran təbabətindən”, səh. 219.

2 Ətraflı məlumat üçün bax: “Quranda təbabət”, səh. 205-206.

1 Əhzab, 35.

1 Bəqərə, 183-185.

2 Bəqərə, 183.

3 Məryəm, 26. Həzrət Məryəm sükut orucu tutmuşdu. Ayədən anlaşılır ki, orucun bu növü dövrün cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilirmiş. İslamda isə bu növ oruc yoxdur (“Təfsiri-nümunə”, c. 13, səh. 45).

4 Samuil, 7/6; Hakimlər, 19/8.

1 Luka, 5/34, 35.

2 Matfey, 6/16, 18.

3 “Bihar əl-ənvar”, c. 96, səh. 255.

4 “Quranda təbabət”, səh. 213.

1 “Quranda təbabət”, səh. 214.

1 “Quranda təbabət”, səh. 84.

1 “Təfsiri-nümunə”, c. 20, səh. 165; c. 14, səh. 23.