Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı 2

Polifenollerin Hipokloroz Asit Süpürme Aktivitelerinin Ölçümü İçin Yeni Bir Spektroflorometrik Yöntem Geliştirilmesi
Hipokloroz asit (HOCl) organizmanın savunmasıyla ilişkili olarak fizyolojik proseslerde yer alan ve radikal olmayan önemli bir reaktif oksijen türüdür. Diğer reaktif oksijen türlerine (ROS) benzer şekilde HOCl üretimi yeterince kontrol altında tutulmadığında antioksidan savunma sistemindeki azalmaya paralel olarak organizmada olumsuz etkilere (inflamatuvar hastalıklar, ateroskleroz, kronik inflamasyon ve bazı kanserlerin oluşumu vb.) neden olmaktadır. HOCl süpürücü polifenolik bileşiklerin ilgili oksidanın (aktive edilmiş fagositler tarafından üretilen ve yüksek reaktivite gösteren bir oksidan) patojenik etki gösterdiği hastalıklara karşı potansiyel tedavi edici özellikleri bulunmaktadır. Gıda bitkilerinde bulunan polifenolik bileşiklerin (flavonoid ve basit fenolik asitler) çeşitli radikal süpürme aktiviteleri (hidroksil radikalleri, süperoksit, nitrikoksit ve peroksil radikalleri vb.) kapsamlı bir şekilde çalışılmış olmasına karşın, bu bileşiklerin HOCl süpürme aktiviteleri ile ilgili olarak literatürde kısıtlı bilgi bulunmaktadır. Genel olarak literatürde HOCl süpürme aktivitesinin belirlenmesi için birçok yöntem olmakla birlikte bu yöntemlerin herbirinin kendilerine özgü çeşitli kısıtlamaları bulunmaktadır. Bu nedenle tüm bu kısıtlamaları ortadan kaldırabilen, polifenolik bileşiklere ve bu bileşikleri içeren gerçek örneklere uygulanarak literatürdeki bu boşluğu doldurabilen yeni HOCl süpürme aktivite tayin yöntemlerine ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda tez kapsamında HOCl süpürme aktivite tayini için yeni bir florometrik yöntem geliştirilmiştir. Geliştirilen bu yöntem için uygun prob resorsinol (1,3-dihidroksi benzen) bileşiği olarak seçilmiştir. Resorsinol probunun floresans gösterdiği ve HOCl ile klorinasyon reaksiyonu verdiği literatürdeki çalışmalardan bilinmekle birlikte resorsinol, polifenolik bileşiklerin HOCl süpürme aktivite tayini için ilk kez bu tez kapsamında prob olarak kullanılmıştır. Resorsinol probunun HOCl ile reaksiyonu sonunda floresans intensitesinde azalma görülmektedir. Resorsinol, floresan bir prob olmasına karşılık HOCl ile klorinasyon reaksiyonu sonucunda oluşan klorlu türevleri floresans göstermemektedir. İntensite değerindeki bu azalma, yarışmalı kinetik denklemiyle test edilen süpürücü bileşiğin HOCl süpürme aktivitesine bağlı olarak değişmektedir. Böylelikle resorsinol probunun polifenolik süpürücü varlığında ve yokluğunda ölçülen intensite değerleri kullanılarak çalışılan süpürücü bileşikler (polifenolik bileşikler: flavonoidler, basit hidroksisinnamik ve hidroksibenzoik asitler) ve gerçek örnekler (bazı bitki çayları) için IC₂₅ (%25 inhibe edici konsantrasyon) değerleri hesaplanmıştır. Çalışılan bazı polifenolik bileşiklerin geliştirilen yönteme göre süpürme aktivite sırası; epigallokateşin gallat > kuersetin > gallik asit > rutin > kateşin > kaemferol şeklindedir. Bu çalışmada en etkin süpürücü bileşik epigallokateşin gallat olarak bulunmuştur (IC₂₅=0.1 µM). Bitki çaylarının analize hazırlanmasında diğer klasik ekstraksiyon yöntemlerine (Soxhlet ekstraksiyonu, sıvı-sıvı ekstraksiyonu ve kolon kromatografisi-önderiştirmesi vb.) göre maliyet, zaman ve tekrar edilebilirlik bakımından daha avantajlı olan mikrodalga ekstraksiyonu yöntemi kullanılmıştır. Geliştirilen yöntem ile sentetik polifenolik bileşikler ve bitki çayları için elde edilen tüm bu veriler referans yöntemler olarak belirlenen KI/taurin ve HPLC yöntemleriyle elde edilen veriler ile istatiksel olarak karşılaştırılmıştır (ANOVA testi). Her iki yönteme (geliştirilen yöntem ve KI/taurin referans yöntemi) göre en yüksek HOCl süpürme aktivitesi (% inhibisyon) yeşil çay ekstraktı için bulunmuştur (sırasıyla % 54.8 ve % 30.4).
Sonuç olarak tek tek ve karmaşık matriks ortamlarındaki polifenolik bileşiklerin HOCl süpürme aktivitesi ölçümü için literatürde bulunan diğer yöntemlerden daha duyarlı, basit ve seçici bir florometrik bir yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemin kolaylıkla inhibe edilebilen enzim esaslı olmaması, yöntem için belirlenen probun HOCl analitine seçimli olması (reaksiyon ortamında HOCl dışında bulunabilecek diğer maddeler ile reaksiyon vermemesi), yöntemde ölçüm yapılan dalgaboyunun (λ_ex=277 nm, λ_em= 304 nm) sadece proba (resorsinol) özgü olması, absorptimetrik yöntemlere göre daha duyarlı olması ve tekabül eden HPLC yöntemlerinden daha az maliyetli ve meşakkatli olması, yöntemin üstünlükleri olarak özetlenebilir.