Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı 2

Marmara Denizi’nde Karaya Vuran Cetacea Türlerinin Belirlenmesi
Bu çalışma Marmara Denizi kıyılarında karaya vuran Cetacea türlerinin belirlenmesi amacıyla periyodik olarak gerçekleştirilmiş olan ilk kumsal tarama çalışmasıdır. Ayrıca bilgi ağı oluşturarak saha çalışması yapılmayan dönemlerde de ihbarlar yoluyla tüm bölgede karaya vuran her bireye ulaşmayı sağlamak amaçlanmıştır. Bu sayede bütün Marmara Denizi’nde karaya vuran Cetacea tür kompozisyonunu belirlemek, türlerin ölüm nedenlerini araştırarak Marmara Denizi’ndeki Cetacea türlerini korumak için hangi önlemlerin alınması gerektiğini planlamak da amaçlanmıştır. Ayrıca bulunan hayvanların mide içerikleri de incelenerek besin tercihleri de belirlenmiştir.
Haziran 2012 ve Kasım 2013 tarihleri arasında mevsimsel olarak yürütülen bu tez çalışması boyunca, önceden belirlenen toplam 492 km kumsal doğrudan taranmış; ve toplam ölü olarak karaya vuran yunusların 24’ü ihbar, 4’ü kumsal tarama ve 4’ü medya takibi ile bulunarak değerlendirilmiştir.
Araştırma sonucunda, 12 adet Afalina (Tursiops truncatus), 10 adet Tırtak (Delphinus delphis), 8 adet Mutur (Phocoena phocoena), 1 adet Çizgili Yunus (Stenella coeruleoalba) ve 1 adet Grampus (Grampus griseus) olmak üzere toplam 32 adet Cetacea türü Marmara Denizi kıyılarında karaya vurmuş olarak bulunmuştur.
Marmara Denizi’nde karaya vurmuş olan bu türlerden Grampus griseus (Grampus) türü Marmara Denizi için ilk karaya vurma olayıdır. 2 Phocoena phocoena; (Mutur), Güney Marmara kıyılarının ilk karaya vuran Mutur’ları olarak kayda geçirilmiştir. Ayrıca Ocak ayında Silivri’de karaya vuran Çizgili Yunus da Marmara Denizi’nde nadiren görülen bir tür olarak bilinmektedir.
32 bireyden, ileri derecede bozulmuş/parçalanmış halde bulunan yunuslara ait 19’u dışında 13’ünün midesi örneklenmiş ve bunların 6’sı boş çıkmıştır. Mide içeriği çalışması; 2 adet Afalina ve 5 adet Tırtak türü yunusa ait mide örnekleri ile yapılmıştır. Afalina midelerinden Trachurus sp. ve Squalus blainvillei türü balıklar tespit edilmiştir. Mahmuzlu camgöz olarak bilinen ve bir köpek balığı türü olan Squalus blainvillei Afalina midesinde ilk kez bulunmuştur.
Tırtak mideleri incelendiğinde ise; İstavrit balığı (Trachurus sp.), İzmarit balığı (Spicara simaris), Çaça balığı (Sprattus sprattus), Mezgit balığı (Merlangius merlangus euxinus), Işıldak balığı (Lampanyctus crocodilus), Lüfer balığı (Pomatomus saltatrix), Berber balığı (Anthias anthias), Kırma Mercan balığı (Pagellus acarne), Uskumru (Scomber scombrus) türleri bulunmuştur. Kırma Mercan balığı ve Berber balığına dair mide içeriği bulguları Tırtak türü için daha önce bildirilmemiştir.
Sonuç olarak, Marmara Denizi’nde Cetacea türlerinin korunması ve izlenmesi için daha ayrıntılı çalışmalar yapılmalı ve bu çalışmalar sürekli hale getirilmelidir. Bununla birlikte Cetacea türlerinin ve bütün canlı yaşamın korunması için öncelikle deniz kirliliğini önlemeye ve sürdürülebilir balıkçılığı sağlamaya yönelik çalışmalar yapılmalı ve bu konuda gerekli tedbirler çok hızlı şekilde alınmalıdır. Bu önerilerin sonucunda; çalışmaların sürdürülebilir olması ve gerekli önlemlerin alınması için Marmara Denizi’nde karaya vuran yunuslara yönelik bir eylem planı uygulanmasının ve Cetacea türlerinin korunması için özel alanların gerekliliği görülmüştür.