Toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali kompyuter injenering fakulteti

802.11ay
Ushbu bo'limni yangilash kerak. Iltimos, ushbu maqolani so'nggi voqealar yoki yangi ma'lumotlarni aks ettirish uchun yangilashga yordam bering.
IEEE 802.11ay EDMG: Kengaytirilgan Directional MultiGigabit PHY deb ham ataladigan ishlab chiqilayotgan standartdir. Bu 60 gigagertsli millimetr to'lqin spektrida ishlashi uchun 802.11 tarmoqlari uchun yangi jismoniy qatlamni belgilaydigan tuzatish. Bu o'tkazish qobiliyatini, diapazonini va foydalanish holatlarini kengaytirishga qaratilgan mavjud 11adning kengaytmasi bo'ladi. Asosiy foydalanish holatlari atmosfera kislorodining so'rilishi va devorlarga kira olmasligi sababli yopiq foydalanish va qisqa masofali aloqalarni o'z ichiga oladi. 802.11ay ning eng yuqori uzatish tezligi 40 Gbit/s. Asosiy kengaytmalarga quyidagilar kiradi: kanallarni ulash (2, 3 va 4), MIMO (4 ta oqimgacha) va yuqori modulyatsiya sxemalari. Kutilayotgan masofa 300-500 m.
802.11ba
IEEE 802.11ba Uyg'otish radiosi (WUR) operatsiyasi IEEE 802.11 standartiga kiritilgan tuzatish bo'lib, kechikish vaqtini oshirmasdan ma'lumotlarni qabul qilish uchun energiya tejamkor ishlash imkonini beradi. WUR paketini olish uchun maqsadli faol quvvat iste'moli 1 millivattdan kam va 62,5 kbit/s va 250 kbit/s ma'lumotlar uzatish tezligini qo'llab-quvvatlaydi. WUR PHY juda kam quvvat sarfiga erishish uchun MC-OOK (ko'p tashuvchi OOK) dan foydalanadi.
802.11be
IEEE 802.11be Extremely High Throughput (EHT) 802.11 IEEE standartiga potentsial keyingi tuzatishdir va Wi-Fi 7 sifatida belgilanishi mumkin. U 2,4 gigagertsli, 5 gigagertsli va 6 gigagertsli chastota diapazonlarida statsionar va piyodalar tezligida WLAN-ning ichki va tashqi makonida ishlashiga e'tibor qaratgan holda 802.11ax asosida quriladi.
IEEE 802.3
Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.3 nоmini оldi.
Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа.
Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа) kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn) Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn fоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03 u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z stаndаrti).
IEEE 802.11 Simsiz aloqa protokollari
IEEE 802.11 - IEEE 802 mahalliy tarmoq (LAN) protokollarining bir qismidir va simsiz mahalliy tarmoq (WLAN) Wi-Fi kompyuter aloqasini amalga oshirish uchun ommaviy axborot vositalariga kirishni boshqarish (MAC) va fizikaviy pog’ona protokollari to'plamini belgilaydi. 2.4 GHz, 5 GHz, 6 GHz va 60 GHz diapazonlarni o'z ichiga olgan, ammo shu bilan cheklanmagan holda turli xil chastotalarda ishlay oladi.


Radioto‘lqinlar, infraqizil va mikroto‘lqinlar ko‘rinadigan yorug‘lik, ultrabinafsha yorug‘lik, radioto‘lqin, infraqizil, rentgen nurlari, mikroto‘lqin va gamma-nurlarni o‘z ichiga oladigan elektromagnitli spektrning bir qismidir. Elektromagnitli radiatsiya yer atmosferasi va kosmos orqali is propagated.
Radioto‘lqinli texnologiyalar juda keng tarqalgan va tez ishlovchi simsiz tarmoq sohasida taqdim etilgan. Radioto‘lqin texnologiyalari 802.11 simsiz tarmoq standartlari va Bluetooth, HiperLAN kabi muqobil industry-endorsed approaches
WiMAX va HiperLAN simsiz mintaqaviy tarmoq texnologiyalarga misol bo‘la oladi. Uyali aloqa texnologiyalari, jumladan 3G va 4G, ham radioto‘lqin texnologiyalaridan foydalanadi.
Infraqizil texnologiyalar radio wave approaches dan farqli uncha mashhur emas. Infraqizil texnologiya ofis ichidagi aloqalar kabi qisqa masofadagi ulanishlarda foydalaniladi. Radioto‘lqinli ulanishlarda[3].
Tarmoq signallari radioto‘lqin orqali uzatish mumkin, lekin tarmoq dasturlari yuqori chastotalar bilan ishlaydi.hududdagi AM stansiyalar 1290 chastotalarda efirga uzatadi, bu esa 1290 kHz ma’noni beradi, chunki AM to‘lqinlar 535-1605 kHz oraliqda joylashadi. FM to‘lqinlar esa 88-108 MHz oraliqda joylashadi.
Radio tarmoq orqali uzatishda signal bir yoki ko‘p yo‘nalishda uzatilishi mumkin, bu esa ishlatilayotgan antenna turiga bevosita bog‘liq.
IEEE 802.11 protokoli asosidagi radioto‘lqinli tarmoqlar
Asosiy standart 802.11 edi (so‘ngidagi harflarsiz), lekin bugungi kunda keng tarqalgan standartlar – 802.11a, 802.11b, 802.11g, va 802.11n. 802.11ac va 802.11ad.
Simsiz tarmoq tashkil etuvchilari. Simsiz ulanish uchta asosiy tashkil etuvchidan iborat:

1. 
   Qabul qiluvchi va uzatuvchi plata.
   
2. 
   Ulanish nuqtasi.
   
3. 
   Antennalar.
   

Qabul qiluvchi plata simsiz tarmoq platasi (Wireless NIC – WNIC) deb nomlanadi hamda OSI modelining Jismoniy va Ma’lumot uzatish pog‘onalarida faoliyat ko‘rsatadi. WNIC ichki PCI (Peripheral Computer Interface) yoki miniPCI, alohida CardBus yoki PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) kartasi yoki USB (Universal Serial Bus) ko‘rinishida bo‘lishi mumkin.
Ko‘p WNIC Microsoft Network Driver Interface Specification – NDIS ga mos keladi. NDIS tarmoq drayverlari spetsifikatsiyasi hamda ko‘pgina tarmoq protokollari bilan ishlay oladigan tarmoq platalari drayverlarini yaratish va foydalanish uchun zarur ilova dasturlash interfeysi (Application Programming Interface – API)dir. API kabi NDIS tarmoq kommunikatsiyalarida ishlatiladigan kichik programmachalar yoki qism-programmalar kutubxonasiga ega. Bu programmalar kutubxonasi NDIS.SYS tizim fayli Simsiz tarmoqqa ulanish usullari Ulanish tezliklari
802.11
Xavfsizlik simsiz tarmoqlarda kabelli tarmoqlar kabi zarur. Simsiz tarmoq ko‘payayotgan sababli uni buzish uchun uyushtirilayotgan hujumlar ham ortib boradi[1].
Bir qator tarmoqlar 802.11 protokoliga muqobil bo‘lgan radio to‘lqinlaridan foydalanadilar. Ular ichida eng mashhurlari Bluetooth va HiperLAN dir.

1. 
   Bluetooth HiperLAN
   
2. 
   Infraqizil texnologiyalar
   
3. 
   Simsiz ulanish nuqtalari
   
4. 
   Statsionar simsiz ulanish nuqtalari
   
5. 
   Mobil simsiz ulanish nuqtalari
   

802.11 nima

1997 yilda Elektr va elektronika muhandislari instituti birinchi WLAN standartini yaratdi. Ular uni 802.11 deb nomlashdi, uning rivojlanishini nazorat qilish uchun tuzilgan guruh nomidan. Afsuski, 802.11 faqat 2 Mbit / s gacha bo'lgan maksimal tarmoq o'tkazish qobiliyatini qo'llab-quvvatladi - ko'pgina zamonaviy ilovalar uchun juda sekin. Shu sababli, an'anaviy 802.11 simsiz mahsulotlar endi ishlab chiqarilmaydi. Biroq, bu boshlang'ich standartdan butun bir oila o'sdi.
Ushbu standartlarni ko'rib chiqishning eng yaxshi usuli 802.11 ga asos sifatida qarash va boshqa barcha iteratsiyalarni ushbu poydevorda kichik va katta texnologiya jihatlarini yaxshilashga qaratilgan qurilish bloklari sifatida ko'rib chiqishdir. Ba'zi qurilish bloklari kichik, boshqalari esa juda katta.
Quyida eng yangidan eng qadimgigacha tasvirlangan eng oxirgi tasdiqlangan iteratsiyalarning qisqacha mazmuni keltirilgan. Boshqa iteratsiyalar - 802.11ax, 802.11ay va 802.11az - hali ham tasdiqlash jarayonida.