Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali

Global tasodifiy bo'lmagan tasodifiylik
Ushbu maqolada sayyoramizda hayotning paydo bo'lishi va saqlanib qolishiga bevosita yoki bilvosita ta'sir ko'rsatgan yoki ta'sir qilishda davom etayotgan ba'zi omillar ro'yxati keltirilgan va tavsiflangan. Bu omillar shunchalik ko'pki, ba'zida ularning kombinatsiyasi tasodifiy ko'rinishni to'xtatadi.
Atrofga qarang va atrofingizdagi dunyoga qarang. Tasavvur qila olasizmi, hayot, biz bilganimizdek, uyg'un holda paydo bo'lishi va mavjud bo'lishi mumkinmi? Ajablanarlisi shundaki, inson kabi aqlli mavjudot bizni o'rab turgan koinotning tuzilishi haqida ko'p narsalarni o'rganishi va o'z sayyorasi chegaralarini tark etishi mumkinmi? Ayol tanasi o'ziga xos inson miyasi - cheksiz qobiliyatlar beruvchi organga ega bo'lgan xuddi shunday mavjudotni dunyoga keltira olishini mo''jiza deb hisoblash mumkinmi ? Shubhasiz, fanning faoliyat turi sifatida yaratilishi insonning tur sifatida rivojlanishi bilan bir qatorda ko‘plab hayajonli savollarga javoblarni keltirib chiqardi va insoniyatni boshqa ko‘plab yo‘nalishlarga undadi. Masalan, koinotdagi son-sanoqsiz yulduzlar va galaktikalar orasida bizning mayda qum donasi ekanligimizning kashf etilishi yulduzlararo sayohat g'oyasini keltirib chiqardi va bu o'z navbatida insonni kosmosga uchishga undadi.
Bizning cheksiz tasavvurimiz, fantastik g'oyalarni ilmiy va texnik yutuqlarga aylantirish haqida gapirishga arziydimi? Va shunga qaramay, bugungi kunda biz bilgan rang-barang va rang-barang dunyo o'zining mavjudligi uchun nimaga qarzdor bo'lishi mumkin? Bu haqiqatan ham taxminan 13,5 milliard yil oldin sodir bo'lgan, makon, vaqt va materiyaning mavjudligiga sabab bo'lgan xuddi shunday katta portlashmi? Va bu hodisani baxtsiz hodisa deb atash mumkinmi? Ammo sayyoramizda organik hayot yaratilgan va bugungi kungacha saqlanib qolgan ushbu "baxtsiz hodisalar" tuyulishi mumkin bo'lgandan ham ko'proq.
Zamonaviy ilm-fan yuzlab, minglab va millionlab yillar oldin sodir bo'lgan ko'p narsa va hodisalarni, shuningdek, bugungi kunda sodir bo'layotgan narsalarni qisman tushuntirishga qodir. Va ulardan ba'zilari alohida e'tiborga loyiqdir. Misol uchun, biz har kuni ko'rayotganimiz, ko'plab olimlar va fantast yozuvchilarni ta'qib qiladigan, tungi osmonni yoritib turadigan narsalar. Gap Yer sayyorasining sun’iy yo‘ldoshi – Oy haqida bormoqda. Sayyoramiz orbitasida Oyning paydo bo'lishining bir nechta versiyalari mavjud, ammo zamonaviy olimlar biriga rioya qilishadi - eng mashhuri, sun'iy yo'ldosh Mars o'lchamidagi boshqa ob'ektning Yer bilan to'qnashuvi natijasida hosil bo'lgan. . Aynan shu halokatli voqea Yerning aylanish o'qini siljitgan bo'lsa kerak, bu fasllarning hozirgi o'zgarishini hal qiluvchi omilga aylandi. Agar siz ushbu versiyaga rioya qilsangiz, to'qnashuv Yerning o'z o'qi atrofida aylanish tezligini ham aniqladi. Bugungi kunda u ekvatorda taxminan 1670 km / soatni tashkil etadi, bu ham er yuzi aholisi uchun qulay omil.
Sayyoramizning aylanishini sekinlashtiring va kunduz va tun o'rtasidagi harorat farqi chidab bo'lmas holga keladi, uni tezlashtiring - keyin shamol tezligi halokatli darajada kuchayadi. Ma'lumki, Oy dengiz va okeanlardagi suv sathining davriy ko'tarilishi va pasayishiga ta'sir qiladi. Ehtimol, sun'iy yo'ldoshning tortishish kuchi tufayli yuzaga kelgan ana shu to'lqinlar va oqimlar birinchi mavjudotlarning quruqlik yuzasiga chiqishiga turtki bo'lgan. Kim biladi deysiz, balki Oysiz hayotning rivojlanishi butunlay boshqacha bo'larmidi yoki umuman bo'lmaydi.
Yana bir omil borki, ularsiz bizga ma'lum bo'lgan hayotning mavjudligi mumkin emas edi. Ya'ni, bizning eng yaqin yulduzimiz - Quyoshgacha bo'lgan masofa. Ma'lumki, bu taxminan 150 million kilometr. Aslida, bunday masofani tasavvur qilish juda qiyin. Shunga qaramay, sayyoramizning kosmosdagi pozitsiyasining Quyoshga qarab yoki undan bir necha yuz ming kilometr uzoqlikda o'zgarishi Yerdagi barcha hayotning o'limiga olib keladi. Gap shundaki, Quyosh tizimidagi boshqa sayyoralar bilan solishtirganda, biz mavjudlik uchun ideal pozitsiyani egallaymiz. Quyosh Yerni o'simlik va hayvonlarning o'sishi va rivojlanishi uchun zarur bo'lgan miqdorda yorug'lik va issiqlik bilan ta'minlaydi, shuningdek, insonga qulay yashash sharoitlarini ta'minlaydi.
Ammo bizning eng yaqin yulduzimiz hayot baxsh etishidan tashqari, uni olib tashlashga ham qodir. Har soniyada Quyosh kosmosda aql bovar qilmaydigan tezlikda tarqaladigan ionlangan zarrachalar oqimini chiqarib, million tonnaga yaqin materiyani yo'qotadi. Bu quyosh shamoli o'z yo'lidagi hamma narsaga ta'sir qiluvchi halokatli radiatsiyaning ulkan oqimidir va bizning sayyoramiz bundan mustasno emas. Quyosh radiatsiyasining insonga ko'rinadigan Yerga ta'sirining dalillaridan biri Shimoliy chiroqlar deb ataladi. Bu hayratlanarli darajada go'zal hodisa quyosh shamolining sayyoramiz atmosferasi bilan to'qnashuvi natijasidir. Ammo quyosh tomonidan doimiy ravishda yaratilgan radiatsiya zarralarining halokatli oqimi tufayli sayyoradagi barcha hayot nobud bo'lishi mumkin. Ammo yana bir narsa bizni himoya qiladi va radiatsiyaning Yer yuzasiga kirishiga to'sqinlik qiladi.
Bizning sayyoramiz shakllanishi tugaganidan beri, taxminan 4,5 milliard yil oldin, u Yerning magnit maydoni tomonidan yaratilgan ko'rinmas qalqon bilan o'ralgan. Uning yaratilishi va qo‘llab-quvvatlanishi, olimlarning fikricha, sayyoraning aylanishi va uning tashqi yadrosidagi metallarning harakati bilan bog‘liq. Aynan shu hodisa insoniyatni quyosh shamolidan va kosmik nurlanishning halokatli dozalaridan himoya qiladi. Agar Yer sekinroq aylansa, bu maydon zaifroq bo'lar edi va biz hayot uchun shunday muhim himoyani yo'qotamiz. Ammo nafaqat inson o'zining mavjudligi uchun magnit maydonga qarzdor. Hasharotlar, qushlar va boshqa ko'plab hayvonlar uchun u kosmosda harakatlanish uchun mos yozuvlar nuqtasidir.
Yer yuzida hayot va insoniyat paydo bo'ladigan tarzda sodir bo'lgan yoki shakllangan juda ko'p son-sanoqsiz hodisalar va omillar mavjud. Shu sababli, insonning Yerda oxirgi paydo bo'lishi ehtimollik nazariyasi nuqtai nazaridan shunday "mumkin bo'lmagan" voqea bo'lib tuyuladiki, bizning hali ham mavjud bo'lishimiz butunlay tasodifdir. Biroq, boshqa tomondan, biz allaqachon mavjud bo'lganimiz sababli, biz xuddi shu vaziyatni boshqa tomondan ham baholashimiz mumkin: biz aynan shu erda, Yerda, milliardlab sayyoralardan biri, aynan shu erda barcha kerakli voqealar sodir bo'lganligi sababli mavjudmiz. , va birortasi ham sodir bo'lmadi, kerak emas, ya'ni barcha sayyoralar ichida biz aynan shu erda Yerda bo'lishimiz kerak edi va endi bu tasodif emas, balki naqsh.
Hozirgi vaqtda inson sayyoramizda hayotni yaratish va saqlashga bevosita yoki bilvosita ta'sir ko'rsatadigan hodisalar haqida bilim olishga qodir. Bu o'tmishdan ko'p narsalarni o'rganishga va kelajakda o'zingizni himoya qilishga yordam beradi. Ammo biz bilamizki, Yer abadiy emas, ertami-kechmi bu yerda qandaydir falokat yuz berishi mumkin, inson qachonlardir tur sifatida omon qolish uchun o‘z ona sayyorasi chegaralarini tark etishga majbur bo‘lishi mumkin. Yerdan tashqari hayot shakllarini izlashdan tashqari, zamonaviy ilm-fan ham bu masala bilan band. Va bugun biz hayotdan to'liq zavqlanamiz, jismoniy va ma'naviy rivojlanish cho'qqilariga erishgan holda insoniyatni va uning atrofidagi narsalarni o'zgartiradigan kashfiyotlar qilamiz. Shu bilan to‘xtab qolmaslik va dunyomizni saqlab qolish uchun biz tabiat bilan hamnafas yashashimiz, bilimlarni keyingi avlodlarga yetkazishimiz kerak.