Toshkent davlat pedagogika universiteti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
O’ZBEK TILI ADABIYOTI KAFEDRASI


N.DOSANOV
HOZIRGI O‘ZBEK ADABIY TILI
FANI BO’YICHA
(2-kurs, 3,4-semestr)


O‘QUV-USLUBIY MAJMUA

Toshkent - 2020

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

“TASDIQLANDI”

O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor
_______ D.U.Ergashev
202_ yil “_____” ____________


HOZIRGI O‘ZBEK ADABIY TILI
FANIDAN O‘QUV-USLUBIY MAJMUA

Bilim sоhаsi:	100000	– Gumanitar
Tа’lim sоhаsi	120000	– Gumanitar fanlar
Ta’lim yo‘nalishi:	5111200	– O’zbek tili va adabiyoti

№	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Semestr
						III
1	Nazariy (ma’ruza)	26				26
2	Amaliy	78				78
3	Mustaqil ta’lim	82				82
	Jami auditoriya soatlari	104				104
	Umumiy o’quv soati	186				186

№	Mashg’ulot turi	Ajratilgan soat	Semestr
						IV
1	Nazariy (ma’ruza)	18				18
2	Amaliy	52				52
3	Mustaqil ta’lim	54				54
	Jami auditoriya soatlari	70				70
	Umumiy o’quv soati	124				124

O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi
“Hozirgi o’zbek adabiy tili”
fanidan
O‘QUV-USLUBIY MAJMUA
Ushbu o’quv-uslubiy majmua “Hozirgi o’zbek adabiy tili” fani bo’yicha yaratilgan bo’lib, unda mazkur fanning ishchi dasturi, ma’ruza matnlari, amaliy mashg’ulotlarning ishlanmalari va amaliy mashg’ulotlaritarqatma materiallari jamlangan.
Mazkur o’quv-uslubiy majmua oliy o’quv yurtlarinig bakalavriat ta’lim yo’nalishi talabalari uchun mo’ljallangan.
Tuzuvchi: N.Dosanov – Nizomiy nomidagi TDPU O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi katta o’qituvchisi, filologiya fanlari nomzodi
Taqrizchi: S.Adilova - Nizomiy nomidagi TDPU O’zbek tili va adabiyoti kafedrasi dotsenti, pedagogika fanlari nomzodi

SO‘ZBOSHI

Ushbu o‘quv-uslubiy majmua “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” (Leksikologiya. Frazeologiya. Leksikologiya. Morfemika. So‘z yasalishi. Morfologiya, Sintaksis) fani bo‘yicha yaratilgan bo‘lib, unda mazkur fanning ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlarining ta’lim texnologiyasi jamlangan.

Mazkur axborot texnologiyali dars ishlanmalari o‘zbek tili va adabiyoti bakalavr yo‘nalishi o‘quv rejasining 4-bloki (ixtisoslik fanlari “A” varianti talablari) asosida tuzilgan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti O‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakultetining bakalavr yo‘nalishi uchun tasdiqlangan “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” ishchi dasturi asosida tayyorlandi. Unda “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” fanining o‘zbek tili lug`aviy va frazeologik birliklari, o`zbek tilida so‘zning morfemik tarkibi, undagi o‘zgarishlar, so‘z yasalishi, so‘z yasalish usullari, grammatik ma’no va grammatik shakllar, mustaqil va yordamchi so‘z turkumlari, so’z birikmasi sintaksisi, ularning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘yicha ma’ruzalar matni, amaliy mashg‘ulotlar mavzulari va mazmuni, mashqlar, topshiriqlar, joriy nazoratlarga mo‘ljallangan savolnomalar berildi.

MUNDARIJA

Ma’ruza mashg‘ulotlari..........................................................................4

Amaliy mashg‘ulotlar.......................................................................85


Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari........................................................151


Kurs ishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar...........................................152
Glossariy.......................................................................................153


ILOVALAR………………………………………………………………...159
Fan dasturi ……………………………………………………………..….159
Ishchi fan dasturi………………………………………………………..…178
Tarqatma materiallar……………………………………………………….186
Testlar………………………………………………………………….……194
Adabiyotlar ro‘yxati……………………………………………………….205
4-SEMESTR
MA’RUZA MATERIALLARI
1-mavzu: Morfema morfemika birligi sifatida. Morfemaning xususiyatlari, variantlari, tiplari


Reja:
1. Morfemika tilshunoslikning bir bo‘limi.
2. Morfemika va tilshunoslik bo‘limlari.
3. Morfemaning ifoda va mazmun jihati.
4. So‘zning morfem tarkibi.
5.Morfema turlari


Mavzu yuzasidan tayanch so‘zlarning lug‘ati


Affiksatsiya - Аffixation - Аффиксация
Morf - morph - морф
Morfema, ma’noli qism - morpheme - морфема
Morfemika - morphemics - морфемика
Morfologik qayta bo‘linish - Morphological reexpansion — Морфологическое переразложение
Асос - the basis of word — Основа
Affiksal sinonimiya - Affixal Synonymy — Аффиксальная синонимия
Affiksal morfema - Morpheme affixal — Аффиксальная морфема
Affiksal antonimiya - Affixal antonymy — Аффиксальная антонимия
Affiksal omonimiya - Affixal homonymy — Аффиксальная омонимия


2-ilova
1. Morfemika nimani o‘rganadi?
2. Morfemikaning boshqa til bo‘limlari bilan aloqasi nimalarda ko‘rinadi?
3. So‘zning morfem strukturasi deganda nimani tushunasiz?
4. Morfemaning qanday turlari bor?
3-ilova
Afsonaviy, asorat, afsunlamoq, bo‘g‘izlamoq, bo‘g‘iz, bichiqchilik, devonbegi, jo‘raboshilik, izlattirmoq, ilhomlanmoq, chirmoviq, kitobxonlik, lalayishmoq, laylaktumshuq, namozshomgul

4-ilova

Morfemika grammatikaning alohida bir bo‘limi bo‘lib, so‘zlarning morfemik tarkibini, undagi morfemalarning o‘zaro munosabatini, turlarini o‘rganadi. Morfemika-so‘zning ma’noli qismlari haqidagi ta’lumot.

5-ilova
So‘zning morfem tarkibi
So‘zning morfem tarkibi uni tashkil etuvchi morfemalar yig‘indisidir. Masalan: yoq/moq, inkichka/la/moq, ikki/lan/moq, manfaat/parast, manfaat/dor. So‘z birgina morfemadan iborat bo‘lishi mumkin:ko‘z, kalla, kalit, non,gul. Bir morfemali so‘zlar faqat o‘zakdan iborat bo‘lib, odatda tub so‘z hisoblanadi. Eng soda morfem tarkibli so‘zlar tub so‘zlardir. Ular odatda birgina morrfemadan-o‘zakdan tashkil topgan. Ovloq, qishloq so‘zlarining morfem tarkibini tahlil qilganda –loq qismi boshqa so‘zlar (qumloq,o‘tloq) tarkibida morfema sifatida ajralsa ham bu so‘zlar tarkibida ajratilmaydi. Bu so‘zlar takibidagi morfemalar tarixan mustaqil bo‘lgan bo‘lsa ham bugungi kun nuqtayi nazaridan morfema sifatida ajratilmaydi.