Türk-Arap İlişkileri ●Hz.Ömer  Hazarlar ile komşu olundu. Hz. Osman

İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

Türk-Arap İlişkileri

●Hz.Ömer  Hazarlar ile komşu olundu. Hz.Osman  Arap Müslümanlarla ilk savaş Türgişler  Emevilerle mücadele Karluklar  Abbasilere yardım ettiler.(İlk Müslüman Türk boyu) ●Emeviler  Mevali ●Abbasiler  Emir-ül Ümera Türkler kitleler halinde İslamiyeti seçti ●Talas Savaşı 751 Kağıt, Matbaa, Pusula, Barut Çin’in dışına yayıldı. ●Türklerin İslamiyeti kabulu ile; -İslamiyet daha geniş alanlara yayıldı. -200 yıl Abbasi halifelerini korudu. -Bizans, Moğol ve Haçlı saldırılarına karşı İslamiyet korundu. -Türk-İslam Sentezi başladı.(Karahanlılar) (Tamamlayan:Büyük Selçuklu Devleti) -Büyük fikir, sanat ve bilim adamları yetişti. (Ali Kuşçu, Farabi, İbn-i sina, Mimar Sinan, Akşemseddin)

Karahanlılar 840–1212 Gazneliler 963–1187 ●Batı Türkistan’da kuruldu ●Afganistan, Pakistan,Hindistan, Horosan ●Karluk-Yağma-Çiğil (Hepsi Türk) ●Afganlı, Hintli, Gurlu, Arap ve Türkler Coğrafi Konum-> Etnik yapı ●Resmi dil Türkçe (Satuk Buğra Han) ●Resmi dil Arapça, bilim dili Arapça, Edebiyat dili Farsça -Ulusçu- Etnik yapı -> Dil ●Eserler Türkçe (Uygur Türkçesi) ●Eserler Arapça ve Farsça Lehçe Hakaniye Kaşgarlı Mahmut: Divan-ı Lügat-ı Türk Yusuf Has Hacip: Kutadgu Bilig Ahmet Yesevi: Divan-ı Hikmet Edip Ahmet Yükneki: Atabetül Hakayık Firdevsi: Şeyhnamesi Dil -> Eserler ●999’da Samanoğulları’nı yıktılar. ●934 Satuk Buğra Han İslamiyeti ●Gazneli Mahmud “Sultan” unvanı kabul etti.(Abdülkerim Satuk Buğra Han) Abbasiler tarafından (İlk) -İlk Müslüman Türk Devleti- ●997 Gazneli Mahmud Hindistan’a Yusuf Kadir Han  En parlak dönem 17 sefer yapıldı (Siyasi-Dini-Ekonomik) Sonra devlet ikiye ayrıldı ●Gazneli Mesud – Tuğrul/Çağrı (BSD) 1040 Dandanakan Savaşı ikili teşkilat Sonuç: Gazneliler yıkılış sürecine girdi B.K D.K Yıkılış: 1187 Afganlı Gurlar tarafından 1212 1130 Moğol yıkıldı. Harzemşahlar Karahitay Temel sebep-> Etnik köken farklılığı

Tolunoğulları (868-905) İhşidiler (935-969) -Tolunoğlu Ahmed -Muhammed bin Toğaç -Mısır’da ilk kurulan Türk devleti -Mısır’da kurulan ikinci Türk devleti -Suriye’ye egemen olundu(ilk) -Hicaz’a egemen olundu(İlk) -Eczaneler yaptılar. Bütün halk -969 Fatımiler son verdi yararlandı Yorum: Sosyal devlet anlayışı -905 Abbasiler son verdi ortak yorumlar -Halkı Arap yöneticileri Türk (Kısa Sürede yıkıldılar) -Resmi dil Arapça -Devlet teşkilatı Abbasilere benzere (Emir’ül Ümera)
Büyük Selçuklu Devleti 1040–1157	Tuğrul-Çağrı Beyler (1040–1063) -1035 Nesa, 1038 Serahs ve Nişabur, 1040 Dandanakan Gazneliler yıkılış sürecine girdi, BSD kuruldu -1048 Pasinler Savaşı (Erzurum) BSD-Bizans ilk savaş, ekonomik-siyasi üstünlük sağlandı. -1055 Halifelik-> Siyasi yetkisi, Resmi dil ve edebiyat dili Farsça Tuğrul Bey: “Doğunun-Batının Sultanı” bilim dili Arapça Alparslan (1063–1072) -Nizamülmülk’ü vezir yaptı. -Kars, Ani ve Gürcistan’ı aldı. -Suriye, Doğu Anadolu ve Doğu Akdeniz’in bir bölümünü aldı. Not: Malazgirt Savaşına yol açtı -1071 Malazgirt Savaşı Anadolu’ya İskân başladı. Türkiye Tarihinin başlangıcıdır. Haçlı Seferlerine neden oldu. I. Beylikler dönemi başladı Melik Şah (1072–1092) -En parlak dönemdir. Batıni Ayaklanmaları görüldü. Fatımilerin kışkırtmasıyla başladı. Haşhaşiler, Nizamülmülkü öldürdü. (Hasan Sabah) Dağılma: Katvan Savaşı: BSD-Moğol/Karahitay, Oğuz isyanı, Sencer’in Türkmenlere esir düşmesi… Yıkılış: -Ülkenin hükümdar ve ailesine ait olması -Batınilerin faaliyetleri -Atabeylerin bağımsızlıklarını ilan etmeleri -Türkmenlerin küstürülmesi (Devlet görevi vermediler) -Abbasilerin Selçuklu düşmanlarını desteklemesi
BAĞLI DEVLETLER -Irak/Horosan Selçukluları (1119–1194) -Kirman Selçukluları (1048–1118) -Suriye Selçukluları (1069–1118) -Türkiye Selçukluları (1077–1308)		ATABEYLİKLER -Zengiler (Musul-Halep) -Börililer (Şam) -İldenizliler (Azerbaycan) -Beğ Teginoğulları (Erbil) -Salgurlular (Fars)

Eyyubiler 1174–1250	●Kurucusu, Selahaddin Eyyubi ●Mısır’da kurulan üçüncü Türk-İslam devleti ●1187 Hıttin Savaşı Kudüs geri alındı Not: III. Haçlı Seferine neden oldu. Yıkılış: Selahaddin Eyyubiden sonra devlet zayıfladı. Memlukler yıktı. ●Eyyubiler Kafkas ve Kıpçak Türklerin askeri gücünden yararlandı. (Memluk-kul,köle)
Memlukler 1250–1517	●Kurucusu, Aybeg, Mısır’da kurulan 4.cü Türk Devleti 1260 Ayn-ı Culat ●Baybars Moğol ilerleyişini OrtaDoğu ve Anadolu’da durdurdu. 1277 Elbistan ●Baybars, Abbasi ailesinden Muntasır’ı halife ilan etti. Siyasi yetkiyi kendi üstüne aldı. Dini yetki halifede kaldı. ●Memluklar, Moğol, Haçlılar ve Timur Devleti ile savaştı. Fatih II. Beyazıt Yavuz ● İlişkiler bozuldu savaşa dönüştü 1516 Mercidabık 1517 Ridaniye Memlukler yıkıldı ● Halkı Arap, Resmi dil Arapça ● Memluk askerleri emirlik ve sultanlığa kadar yükselebiliyordu. ( Çerkez ve Türkler) Yorum: Farklı soylar başa geçti, hükümdar sayısı fazla, taht kavgaları yaşandı.
Harzemşahlar 1097–1231	●Kurucusu İl-Arslan’dır. ●Resmi dil Farsça ●Otrar Faciası-> Harzemşahlar Batı’ya hareket etti. ●ASD’ye bağlı Ahlat’ı almasıyla araları açıldı Sonuç: 1230 Yassı Çemen Savaşı (ASD-Harzemşahlar) Harzemşahlar yıkılış sürecine girdi. 1231’de Moğollar yıktı. Önemi: Yassı Çemen’den sonra Anadolu Moğol tehdidine girdi.
Moğol İmparatorluğu 1206–1227	●Kurucusu Cengiz Han ●Çin’e üstünlük kurdu. ●işgal ettikleri halka sert ve acımasız davrandılar. ●Tarih yazıcılığı ileri gittiler. “Tarih-i Cihan-ı Küşa”, “Cami’üt Tevarih” ve “Moğollar’ın Gizli Tarihi” ●1270’ten itibaren Moğollar İslamiyet’i kabul etmeye başladılar. ●Moğol istilasından kaçan Türkmenler Anadolu’ya yerleşti. ● Cengiz Han (Ölmeden önce) Altın Orda Çağatay İlhanlı Kubilay Hanlığı Hanlığı Hanlığı Hanlığı (Kafkaslar) (Türkistan) (İran) (Çin)***

Timur İmparatorluğu 1369–1507	●Kurucusu Timur Çağatay hanlığını yıktı ● Ukrayna Ege Denizi Devlet Hindistan Basra Körfezi ●Altın Orda devletini yıkılışa sürükledi. Yorum: Rusların güçlenmesine ortam hazırladı. ●1402 Ankara Savaşında Osmanlıyı yendi. ●ŞahrurÖzbekler tarafından yıkıldı. 1507 ●Astronomi ve takvim alanındaki çalışmaları ile ünlü Türk bilgini Uluğ Bey ile Sanat ve Edebiyat alanındaki çalışmalarıyla ünlü Hüseyin Baykara, Timur’un torunlarındandır. ●Ali Şİr Nevai Muhakemet’ül Lugateyn ●Babür Şah Timur’un torunudur.
Babür Devleti (1526–1858)	●Babür ŞahKuzey Hindistan ve şimdiki Afganistan’da kuruldu. ●Merkez Agra ●Babürname Otobiyografi ●Taç Mahal Osmanlı Mimari Mehmet İsa ●1858 İngilizler yıktı.
Akkoyunlular (1403–1502)	●Oğuzların Bayındır kolundandır. ●Kurucu Kara Yülük Osman Bey ●Merkez Diyarbakır ●Uzun Hasan en parlak dönem ●Otlukbeli Savaşı 1473 Osmanlılar-Akkoyunlular (yıkılış sürecine girdiler) ●1502’de Şah İsmail tarafından yıkıldı.
Karakoyunlular (1365–1469)	●Kurucu Bayram Hoca ●Oğuzların Yive kolundandır. ●Moğol istilası ile Anadolu’ya gelerek Celayirliler’in hizmetine girdiler. ●Başkent  Tebriz ●Kara YusufTimur tehlikesi nedeniyle Yıldırım’a sığındı. ●Akkoyunlular -Uzun Hasan-yıktı.

KÜLTÜR VE MEDENİYET
Devlet Yönetimi	Kut geleneği devam etti. -Memlukler hariç her emrin sultan olma hakkı vardır- Karahanlılar İkili teşkilat Gazneliler Halifelik siyasi yetkisi (BSD ve Memlukler) -Sosyal devlet anlayışı geçerlidir. Hükümdarlık Alametleri: Tuğ:Birkaç at kuyruğunun bir araya getirilerek sırığın ucuna asılması Türk hükümdarlarının 9 tane tuğu olurdu. Hutbe: Hükümdarın yönetimi altındaki camilerde Cuma namazında adının anılmasıdır. Saltanat Çadırı:Hükümdarın seferde oturduğu süslü çadır. (Otağ) Çetr: Atlastan veya altın sırmalı kadifeden yapılan büyük bir şemiyeye benzerdi. Hükümdarın başının üstünde tutulurdu. Nevbet: Çeşitli müzik aletlerinden oluşan nevbet saray kapısında namaz vakitlerinden önce günde beş vakit çalınırdı. Sancak: Kenarları saçaklı ve yazı işlemeli bayrak Taht: Hükümdarın oturduğu süslü koltuk Para bastırmak (Sikke): Hükümdarların adlarına paralar bastırması Tuğra çekmek: Resmi yazılara hükümdarların mührü basılırdı. Naib: Sultan vekili Şehzade-Atabey: Sultan çocuğu-Eğitimci Saray teşkilatı: Hacip : Halk-Devlet arası görüşme sağlar Emir-i Candar : Saray güvenlğini sağlar Emir-i Silah : Silahlardan sorumlu, hükümdarın silahlarını taşır Emir-i Alem : Devlet bayrağını taşır Emir-i Çaşnigir: Hükümdardan önce yemek tadar Merkez Teşkilatı Divan-ı Saltanat (Büyük Divan): Hükümdarın başkanlığında devlet işleri görüşülür Divan- İstifa: Mali işlere bakar. (Başkanı Müstevfi) Divan-ı Arz: Ordunun ihtiyaçlarının karşılanması, asker maaşlarının Verilemesi (Başkanı arzû’l ceyş, emir-i âriz) Divan-ı Tuğra (İnşa): Devletin iç ve dış yazışmalarını yürütür. Ferman Beratlara hükümdarın imzası yerine geçen tuğra çekerdi. (Başkanı tuğrai) Divan- İşraf: Askeri ve hukuki işler dışındaki her türlü devlet faaliyetlerini denetlerdi. (Başkanı Müşrif) Taşra Teşkilatı Ülke: Eyaletlere ayrıldı. Âmil vergileri toplayan Şıhne askeri valiler Amid Sivil idareden sorumlu Muhtesip Çarşı, pazarı denetler
Hukuk Sistemi	-Türk töresi İslami kurallar çerçevesinde yeniden düzenlendi Divan- Mezalim Hükümdarın haftanın belirli günlerinde toplandığı halkın şikâyetlerini dinlediği divandır. Yargı Örf-i Yargı Şer-i Yargı Emir-i Dad: Adalet bakanı Kadı’ul Kudat: Şer-i yargının başın- da bulunan kişi Not: Divan-ı Saltanat, yargının kararlarına, atamalarına karışamazdı. Amaç: Yargı bağımsızlığı
Ordu	Gulaman-ı Saray Değişik ulus çocuklarının küçük yaşta eğitilmesi Not: Osmanlıda devşirme sistemi ile aynıdır. Gazneli ve Selçuklularda İran asıllı, Osmanlıda ise Hıristiyan asıllı çocuklar eğitilmiştir. Hassa Ordusu Belirli merkezlerden küçük yaşlarda toplanan çocuklar, askeri ve idari olarak yetiştirildikten sonra devlet merkezide görevlendiriliyordu. Bu askerler maaşlıydı. Eyalet Askerleri Karahanlılarda şehzade veya valilerin idaresindeki ordulara verilen isimdir. Selçuklularda ikta sistemi ile oluşturulan ikta askerleri görev aldı. Türkmen Askerleri Göçebe Türk boylarından aluşur. Tâbi Devlet Askerleri Türk İslam devletlerine bağlılığını bildiren devletlerden toplanan ordudur.
Toprak Yönetimi	Toprak Yönetimi Miri Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi Has Toprakları:Hükümdar Hükümdar tarafından ve ailesine ait topraklar komutan veya devlet İkta Toprakları: Devlet görevlilerine üstün Memurlara ve komutanlara hizmet karşılığı verilen Verilen topraklar topraklardır. Miras bıra- Haraci Topraklar: Müslüman kılabilirdi. Olmayanlara verilen topraklar
Ekonomik Hayat	Ribat Karahanlılarda, ticaret yolları üzerinde kurulan kervansaraylar Ahilik Esnaf örgütü

Dil ve Edebiyat	Hakaniye: Karahanlılarda İslamiyetin kabulü sonrası kullanılan edebiyat dili Resmi Dil: Türkçe Arapça Farsça Karahanlılar Gazneliler Büyük Selçuklular Tolunoğulları Harzemşahlar İhşidler Not: Gazneliler ve Selçuklular bilim dili olarak Arapça; Edebiyat dili olarak Farsçayı kullandılar. “Türk dilindeki genişlemeyi yavaşladı.” Not: Satuk Buğra Han Sözlü Edebiyatın en önemli ürünüdür. Not: Yazılı Edebiyatta ise; Yusuf Has Hacip  Kutadgu Bilig---------------- Kaşgarlı Mahmud  Divan-ı Lûgat-ı Türk-------- Karahanlılar Edip Ahmet Yükneki Atabet’ül Hakayık---------- Ahmet Yesevi  Divan-ı Hikmet--------------- Zemahşeri  Mukaddimet’ül Edep------- Harzemşahlar Nizam’ül Mülk  Siyasetname----------------- B. Selçuklu Dev. Ali Şİr Nevai  Muhakemet’ül Lûgateyn-- Timur Devleti Zemahşeri: Mukaddimet’ül Edep: Zemahşeri el-harezmi'nin 1127-1144 tarihlerinde harezm şahı atsız b. muhammed b. anuş tigin'e sunduğu arapça sözlüktür. Harezm-kıpçak türkçesine ait eserlerdendir. Arapçayı öğretmek üzere yazılmış kelime ve kısa cümlelerden ibarettir. Arapça kelime ve ibarelerin altına harezm türkçesi, farsça, moğolca, çağatayca, osmanlıca gibi dillerde anlamları yazılmıştır. En eski nüshaları harezm türkçesi ve farsça ile tercümeleri olan nüshalardır
Bilim	-İlk medrese Karahanlılar döneminde açılmıştır. Nizamiye Medreseleri (1067) ●Vezir Nizamül Mülk tarafından Bağdat’ta açıldı. ●Dünyanın ilk üniversitesidir. Dini ve ilmi bilimler okutuldu. ●Devlet adamı yetiştirdi. Halkı Şii ve Batınilerin zararlı çalışmalarına karşı bilgilendirdi.
Sanat	●Türk-İslam Sentezini ilk başlatan Karahanlılar, tamamlayan Büyük Selçuklu Devleti’dir. ●Sanat eserleri halka hizmet maksatlıdır: Çarşı, han, hamam, çeşme, kervansaray, köprü, su kanalı, hastane, medrese ve camiler (Eserlerde süsleme sanatı ve estetik hâkimdir.) Tolunoğulları El-Katayi şehrini kurdular. Tolunoğlu Ahmet Cami inşa edildi. Eyyubiler  Kubbet’üs Sahra ve Mescid-i Aksa’yı tamir ettiler. Mısır’da kanallar ve köprüler inşa ettiler. Selçuklular  Çift kubbe, köşeli çatı, sivri kemer gibi yeni usuller ortaya çıkardı. İsfahan Cuma Mescidi, Damgan Minaresi, Sultan Sencer Türbesi
	Not: Mimarinin dışında, maden işlemeciliği, süsleme, halı ve kilim dokumacılığı, hat, çiftçilik, çinicilik ve minyatür dallarında eserler meydana getirildi. Resim ve Heykelcilik gelişmedi. (Puta tapıcılık olmasın diye)
Bilginler	Bilgin Biruni Yunus Emre Harezmî Ömer Hayyam Zemahşeri İbn-i Sina Farabi Gazali İbn-i Rüşt	Önemli Özellikleri ●Cebir, geometri, coğrafya, tarih, fizik, astronomi ve eczacılık alanında eserler verdi. ●Serbest düşüncenin önemini ortaya koydu. ●En önemli eseri Asar’ül Bakiye’dir. ●Enlem ve boylam hesaplamaları yaptı. ●Hoşgörü, adalet gibi kavramlarda çalışmalar yaptı ●A.Selçuklularının son dönemleri Osmanlının ilk dönemlerinde Orta Anadolu’da yaşadı. ●Uzun bir süre Hacı Bektaş-ı Veli Dergâhında çile doldurmuş ve dergâha hizmet etmiştir. ●"Risalet-ün Nushiyye" adlı mesnevîsi vardır. ●”Alkharismus” unvanı ile bilinir. ●Matematik alanındaki çalışmaları ve “0” ‘ı kullanması ile ün yapmıştır. ●Kitab’ül Cebr Vel Mukabele en önemli eseridir. ●Cebir, geometri, astronomi alanında eserler verdi. ●Şiirlerini Rubailerde topladı, Celali takvimi düzenledi ●Harzemşahlar döneminde yaşadı.Önemli eserlerinden bazıları “Mukaddimet’ül Edep” ve “Keşşaf”’tır. ●Tıp, mantık, fizik, matematik, astronomi, jeoloji ve felsefe alanında eserler verdi. ●”El kanun fit tıp” (Tıbbın kanunu) en önemli eseridir. ●Batıda “AVİCENNA” unvanı ile tanınır. (Latincede Doktorların doktoru) ●Felsefe alanında eserler vermiştir. ●Batı’da “Al-fhorobius” unvanı ile tanınır. ●”Muallim Sani” (İkinci Öğretmen) olarak bilinir. ●Aklı ön planda tutarak pozitif bilimlere katkı sağladı. ●”El Medinet’ül Fazıla” en önemli eseridir. ●Felsefe alanında eserler vermiştir. ●Nizamiye medreselerinde eserler vermiştir. Batınilere karşı mücadele vermiştir. ● “İhya’ül Ulumiddin” en önemli eseridir. ●Endülüs Emevileri döneminde yaşamıştır. ●Avrupa’da Rönesans’ın başlamasında etkili olmuştur. ●Aristo'nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı'da pek çoğu unutulmuş, tercüme ve şerhleriyle ünlüdür. ●Thomas Aquinas -meşhur skolâstik filozof- ona “Şârih" (Yorumcu) ve Aristo'ya da "Filozof" demiştir.