Türk Dili Tarihi Ahmet B. Ercilasun Akçağ Yayınları / 603 Araştırma İnceleme / 50

1.2. HAREZM-KIPÇAK TÜRKÇESİNİN DİL ÖZELLİKLERİ

1.2.1. HAREZM TÜRKÇESİNİN DİL ÖZELLİKLERİ

Harezm Türkçesi Karahanlı Türkçesinin devamı olduğu için sadece Karahanlı Türkçesinden ayrılan ve yeni ortaya çıkan özellikleri gösterile­cektir. Bu bölüm için Janos Eckmann'ın Fundamenta'da çıkan ve Mehmet Akalın tarafından Türkçeye çevrilen "Harezm Türkçesi" (Eckmann 1979: 189-220) adlı araştırmasından yararlanılmış; bazı örnekler de oradan alın­mıştır.

TÜRK DİLİ TARİHİ 403

1.2.1.2. BİÇİM ÖZELLİKLERİ

1. Yükleme hâli eki artık +n/'dır: yolnı, kimni, cümleni (herkesi),

ülüşini, mikdârını, atamnı, sözüŋni. +g kalkmıştır; +n sadece 3. şahıs iyelik
eklerinden sonra +nl ile karışık olarak kullanılır: yolın, atasın.

2. 
   Bilinen geçmiş zaman çokluk 1. şahıs eki değişmiş; -dlmlz'ın yerini -
   dUk almıştır: alduk, keldük, kördük.
   
3. 
   -(X)p turur ile kurulan geçmiş zaman kipi oluşmuştur: alıp turur men
   (aldım, almışım), alıp turur sen, alıp turur, alıp turur miz, alıp turur siz, alıp
   tururlar.
   
4. 
   -(y)A turur ile kurulan şimdiki zaman kipi oluşmuştur: bara turur
   men (gidiyorum), bara turur sen, bara turur, bara turur miz, bara turur siz,
   bara tururlar.
   
5. 
   -gU + iyelik ekleri + turur ile kurulan gelecek zaman kipi oluşmuş­
   tur: algum turur (alacağım), alguŋ turur, algusı turur, algumuz turur,
   alguŋuz turur, olguları turur.
   
6. 
   Şart kipi iyelik kökenli şahıs ekleriyle çekimlenmeye başlamıştır, al­
   sam, alsaŋ, alsa, alsak, alsaŋız, alsalar.
   
7. 
   Teklik 1. şahıs emir eki -AyIn yanında, -Aylm, -gAyln, -gAylm bi­
   çimleri de ortaya çıkmıştır: ayayım, tilegeyin, yegeyim. g'li biçimler ünlüler­
   den sonra görülür.
   
8. 
   Çokluk 1. şahıs emir eki -AlIŋ olmuştur: alalıŋ, köreliŋ. Ünlülerden
   sonra ek, -gAlIŋ biçimindedir: oynagalıŋ, tilegeliŋ.