Türk edebiyati-10 ÜNİTE: tariH İÇİnde türk edebiyati edebiyat-tariH İLİŞKİSİ

Kazak Abdal

18.YÜZYIL

ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI

Âlim, mutasavvıf ve şairdir. Annesi peygamber soyudur. Hasankale’de doğmuş, daha sonra Tillo’da Kadiri şeyhi İsmail Fakirullah’a bağlanmıştır. Hocası ölünce de onun halifesi olmuştur. Marifetname adlı eseriyle ünlüdür. Eserleri: Marifetname, Divan-ı İbrahim Hakkı, Kenzü’l-Fütuh, İnsan-ı Kâmil.

Naçar kalacak yerde

Nagâh açar ol perde

Derman olur her derde

Mevla görelim neyler

Neylerse güzel eyler.
DİNİ-TASAVVUFİ HALK EDEBİYATININ ÖZETİ:

1. 
   Tasavvuf edebiyatı Anadolu’da Yunus Emre ile başlamıştır.
   
2. 
   Bu edebiyatta ilahi, nefes, şathiye, nutuk, deme, devriye gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.
   
3. 
   Nazım biçimleri koşma biçimi gibi kafiyelenmiştir.
   
4. 
   Amaçları tasavvuf düşüncesini yaymaktır; fakat bu amaç onların lirik(estetik) eserler ortaya koymasını engellememiştir.
   
5. 
   İlk tasavvufi ürünler aynı zamanda Anadolu Türkçesinin yerleşmesine hizmet etmiştir.
   
6. 
   Nefesler, daha çok Bektaşi çevrelerinde söylenen ilahilerdir.
   
7. 
   Şathiyelerde çözülmesi zor ifadelerle dini konular hafife alınmıştır.
   
8. 
   Tarikata yeni girenler için nutuklar yazılmıştır.
   
9. 
   Sade bir dil kullanmak isteseler de tasavvufi terimlere ve yabancı sözcüklere yer vermişlerdir.
   
10. 
    Makalat, Hacı Bektaş Veli’nin mensur bir eseridir.
    
11. 
    Yunus Emre Risaletü’n-Nushiyye’yi mesnevi olarak yazmıştır.
    
12. 
    Kaygusuz Abdal birçok manzum ve mensur eser yazarak tasavvufa hizmetlerde bulunmuştur.
    
13. 
    Eşrefoğlu Rumi, Müzekkin-i Nüfus’u yazmıştır. Eser 15.Yüzyıl Anadolu Türkçesinin güzellikleriyle doludur, tasavvufi bir eserdir.
    
14. 
    Hacı Bayram Veli Ankara’da yaşamış bir mutasavvıftır.
    
15. 
    Niyazi-i Mısri hem aruzda hem de hecede başarılı şiirler yazmıştır.
    
16. 
    Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname adlı mensur eserini yazmıştır. 18.Yüzyıl şairidir.
    
17. 
    Aziz Mahmut Hüdayi, İstanbul’un önemli tasavvufçularındandır.
    
18. 
    Mantıku’t-Tayr hece ölçüsü ile yazılmasa da tasavvufi bir eserdir ve Gülşehri tarafından yazılmış bir mesnevidir.
    
19. 
    Pir Sultan Abdal, daha çok siyasi ve eleştirel bir Alevi şairidir. Kul Himmet de onu takip etmiştir.
    
20. 
    Alevilerin saz eşliğinde belli bir makamla söylediği şiirlere deme denir.
    
21. 
    “Her şey Allah’tan gelmiş yine ona dönecektir.” felsefesini işleyen şiirlere devriye denir.