Ulusal fiKRİ MÜLKİyet
Yüklə 0,95 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I. FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI MEVZUATI VE AVRUPA BİRLİĞİ MÜZAKERELERİ
|
ULUSAL FİKRİ MÜLKİYET STRATEJİSİ MEVCUT DURUM ANALİZ RAPORU Haziran 2013 İçindekilerİçindekiler 2 I. FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI MEVZUATI VE AVRUPA BİRLİĞİ MÜZAKERELERİ 3 II.SINAİ MÜLKİYET HAKLARI 10 III.TELİF HAKLARI VE TELİF HAKKI ENDÜSTRİLERİ 35 IV.FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYETİN OLUŞTURULMASI 46 V.FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYETİN TİCARİLEŞTİRİLMESİ VE TEKNOLOJİ TRANSFERİ 64 VI.FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI YAPTIRIMLARININ UYGULANMASI 67 VII.KAMU POLİTİKALARI 80 VIII.PROBLEMLER ve ZORLUKLAR 86
I. FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI MEVZUATI VE AVRUPA BİRLİĞİ MÜZAKERELERİTürkiye Cumhuriyetinin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve ulusal kanunlar çerçevesinde ülkemiz sınırları içerisinde yasal koruma sağlanan fikri mülkiyet hakları ve bunlara ilişkin birincil ve ikincil mevzuat aşağıda verilmektedir.
WTO-TRIPS metni bu konuyu “açıklanmamış bilgilerin korunması” başlığı altında Bölüm 7 de vermektedir. Madde 39’da Paris Sözleşmesi 10bis maddedeki “Haksız Rekabetin Korunması” kaynak gösterilmektedir.
Geleneksel bilgi ve folklor konusunda münferit bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Geleneksel bilginin yapısına göre, Marka Mevzuatı, Patent mevzuatı, Telif Hakları Mevzuatı, Coğrafi İşaret Mevzuatı, Ticari Sır Mevzuatı, Faydalı Model ve Yeni Bitki Çeşitleri Mevzuatı konusuna girmekte olup, tüm bu mevzuat çerçevesinde Geleneksel Bilgi korumaya tabidir.
Yürürlükte olan bu mevzuata ek olarak halen yasalaşma süreci içerisinde bulunan çeşitli kanun tasarıları da bulunmaktadır. Buna göre Patent, Marka ve Tasarım mevzuatında değişiklik öngören kanun tasarısı Başbakanlıkta görüşülmekte olup, Entegre Devre Topografyaları Kanununda yer alan ceza hükümlerinin de Avrupa Birliği direktifleri ve Türk Ceza Hukuku hükümlerine uyumlu olarak değiştirilmesi hakkında bir kanun tasarısı mevcuttur. Ayrıca, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda değişiklik yapılmasına ilişkin tasarı üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Ticari Sır, Banka Sırrı ve Müşteri Sırrı Hakkında Kanun Tasarısı TBMM Adalet Komisyonundadır.
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar üç başlık altında toplanmaktadır; uluslararası örgütlerin kurulmasına dair anlaşmalar, sınai mülkiyet haklarına dair anlaşmalar ve telif haklarına dair anlaşmalar.
Yürürlükte olan fikri ve sınai haklar mevzuatımız, TRIPs Anlaşmasında öngörülen yükümlülükler ile uyumludur. Öte yandan TRIPS'in esnekliklerini kullanmak üzere oluşturulmuş politikalar mevzuat-a yansıtılmamıştır. TRIPS'in sağladığı esnekliklerden biri geçiş sürecidir. Bu konu tüm dünya çapında hassasiyetle takip edilmektedir. TRIPS’in 1994 yılında kabulünden önce bazı ülkeler ilaçlara ilişkin buluşları patent dışında bırakmışlardır. TRIPS ile bu uygulama ortadan kaldırılmıştır. Bu yapılırken az gelişmiş ülkelere 2016 yılına kadar, Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere usuller için 2000, ürünler için ise 2005 yılına kadar geçiş süresi tanınmıştır. Ancak Avrupa Birliği imzalanan Gümrük Birliği anlaşması nedeni ile Türkiye hem ürün hem de usul patentlerini 1 Ocak 1999’dan itibaren kabul etmeye başlamıştır. Geçiş süreleri tanınmakla birlikte anılan ülkelere bir yükümlülük de getirilmiştir. Buna göre, bu ülkelerin 1 Ocak 1995 tarihinden itibaren ilaç ürünleriyle ilgili patent başvurularının yapılabileceği bir yöntem geliştirmesi (mail box system) ancak alınan bu başvurular için geçiş sürelerinin dolmasından itibaren korumanın başlaması öngörülmüştür. (TRIPS m. 70/VIII). Buradaki en önemli husus ilaç ürünlerine ilişkin buluşların mail box sistemine dâhil olması ilaçlarla ilgili usul buluşlarının kapsam dışında bulunmasıdır. Ancak ülkemizde TRIPS’in öngördüğü herhangi bir ayrıma gidilmeden bütün başvurular kabul edilmiştir. TRIPs’le getirilen bir diğer esneklik DOHA Deklarasyonu kapsamında ilaç üretim kapasitesi düşük olan ülkelere ihracat amaçlı zorunlu lisans müessesesidir. Yasal alt yapısı uygun olmadığı için Türkiye, bugüne kadar bu müesseseyi kullanamamıştır. Uygulamada hukuki sorunlara yol açmaması için Kanada gibi bu konuda öncü ülkelerin mevzuatı ve uygulamaları incelenmektedir. Mevcut durumda, kamu yararı görülmesi hâlinde Bakanlar Kurulu kararı ile zorunlu lisans kararı verilebilmektedir. Ancak, mevzuatta Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak kararnamenin kapsamına ilişkin açıklık bulunmamaktadır.
Ülkemizde fikri ve sınai mülkiyet haklarının modernleşme süreci Avrupa Birliği-Türkiye Ortaklık Konseyi’nin 1/95 tarihli kararı ile tesis edilen Gümrük Birliği sonrası hız kazanmıştır. Bu Anlaşma ile Avrupa Birliğinin sınai mülkiyet alanında Türkiye’den talep ettiği hususlar ilk defa 1/95 sayılı karar ile gündeme gelmiştir. Buna göre 1/95 sayılı karar, Kısım IV (Yasaların Yakınlaşması), 31. Madde, 1. ve 2. Fıkralar: “1.Taraflar fikri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının yeterli ve etkili biçimde korunması ve uygulanmasını sağlamaya verdikleri önemi teyit ederler. 2.Taraflar, ancak fikri mülkiyet haklarına Gümrük Birliği'ni oluşturan iki tarafta da eş düzeyde etkili koruma sağlanması halinde Gümrük Birliği'nin gereğince işleyebileceğini kabul ederler. Dolayısıyla 8. Ekte öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyi taahhüt ederler.” hükümleri ile bu alanda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması yükümlülüğü doğmuş ve bu yükümlülükler 1/95 sayılı kararın 8 numaralı Fikri, Sınai ve Ticari Mülkiyetin Korunması konulu ekinde sıralanmıştır. Bugün fikri mülkiyete ilişkin ulusal mevzuatımız ve uluslararası anlaşmalardan doğan uygulamalarımızın büyük bir bölümü EK-8’den doğan yükümlülükler sonucu ortaya çıkmıştır. Katılım müzakerelerinin resmen başladığı 2005 yılı ve tarama sürecinin yaşandığı 2006 yıllarından itibaren Fikri Mülkiyet Hukuku faslında hızlı gelişmeler yaşanmış ve fasıl müzakereleri resmi olarak 17 Haziran 2008 tarihinde başlatılmıştır. Açılış kriteri olarak daha önce belirlenen ve ilgili fasıl kurumlarının idari kapasitelerinin arttırılmasına yönelik tedbirleri içermesi istenen Açılış Kriteri Eylem Planı’nın Avrupa Komisyonunca uygun görülmesini müteakip açılan faslın kapanış kriterleri, 1 adet siyasi ve 4 adet teknik kriterden oluşmaktadır. Siyasi kriter olarak Ankara Anlaşması ve Katma Protokolünde öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilmesi istenmiş olup, teknik kriterler ve bu kriterlerin karşılanması noktasında gelinen durum aşağıdaki gibidir:
Söz konusu diyalog, yürütülen müzakereler sonucunda Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Koordinasyon Kurulu’nun 28 Mayıs 2010 tarihli kararı ile “Fikri Mülkiyet Hakları Çalışma Grubu” adı altında tesis edilmiştir. Çalışma Grubu üç kez toplantı gerçekleştirmiş, bu toplantılarda yapılan karşılıklı görüş alışverişi neticesinde bilhassa TPE ile ilgili geçmişte çokça eleştiri getirilen üç boyutlu markalar, kötü niyetli markalar, mahkemelerle karar uyumsuzluğu gibi olumsuzlukların 2012 İlerleme Raporunda yer verilmediği gözlenmiştir. Bu kapanış kriteri ülkemizce karşılanmış kabul edilmekle beraber, 5 Mart 2012 tarihli Alt Komite toplantısında Avrupa Komisyonu, Çalışma Grubunun henüz yeterince etkin çalıştığına dair yeterli sonuç alınamadığını vurgulamıştır.
Bu kapanış kriterinin ilerleme göstergesi için Açılış Kriteri Eylem Planı esas alınmaktadır. Toplam 66 eylemden oluşan planın 14 maddesi AB mevzuatı ile uyumu öngörmekte olup, bugün itibariyle mevzuat alanındaki eylemlerde bir ilerleme kaydedilememiştir. Diğer 52 eylemden 46 adedi ise başarıyla tamamlanmıştır. Kalan teknik eylemlerin kısa vadede tamamlanabileceği düşünülmektedir. Bu kapanış kriterinin karşılanmış kabul edilmesi yönünde henüz Komisyon nezdinde müzakere yapılmamıştır. Aktif olarak baskı kuramayışımızın en büyük sebebi 2008 yılı sonu itibariyle çıkartılması taahhüt edilmiş olan söz konusu 14 ayrı mevzuat uyumunun henüz gerçekleştirilmemiş olmasıdır.
Müzakerelerde elimizin en güçlü olduğu alan 3 nolu kapanış kriterine ilişkin ülkemizin sağladığı ilerlemedir. Söz konusu kriterin ne şekilde karşılanmış kabul edileceği yönünde 2008 yılında Komisyon ile yapılan görüşmelerde, ulaşılması hedeflenen bir yüzdelik iyileşme görmeyi beklemedikleri, aksine iyileşmeye yönelik bir gidişatın ve eğilimin (trendin) gösterilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. Söz konusu iyiye gidişin ortaya konabilmesi için yapılan çalışmalarda elde edilen veriler ekli detaylı istatistik tablolarında yer almakta olup, başlıca önem arz eden hususlar şöyledir:
Yukarıda belirtilen iyileşme göstergelerinden en önemlisi Avrupa gümrüklerinde el konan taklit malların oranındaki önemli azalmadır. Türkiye’den AB’ye gönderilen taklit eşya sayısının (adet olarak), AB üye ülke gümrüklerinde el konulan toplam taklit eşya sayısına oranı 2007 yılında % 6.73 iken, 2011 yılında gelişme göstererek % 1.62 olarak gerçekleşmiştir. Buna göre, elde edilen veriler ışığında komisyon üzerinde bu kriterin karşılanmış kabul edilmesi yönünde müzakereler sürmektedir.
Ek koruma sertifikalarına ilişkin mevzuat uyumunun katılımdan bir yıl önce tamamlanacağı taahhüt edilmiş olduğundan, bu konuda henüz bir çalışma yapılmamıştır. Öte yandan, patent, tasarım ve coğrafi işaretlerdeki cezai boşluk gerek İlerleme Raporlarında gerekse teknik toplantılarda sürekli olarak ülkemize hatırlatılmakta, bu da mevzuat alanında teknik olarak çok az bir uyum kalmış olan hususların yeterince iyi müzakere edilememesine ve bu alandaki diğer iyileşmelerin göz ardı edilmesine sebep olmaktadır.
|