Ünden bugüN

Edebiyatta Kadıköy

19. yy'm sonunda, Samipaşazade Sezai' nin(-») Sergüzeştle (1889) alafranga bir semtiyle tasvir ettiği, Moda'daki görkem-

Bir

kartpostalda

yüzyıl başında

Mühürdar

(üstte) ve aynı

dönemde

Bahariye (solda

Saint Joseph

Lisesi binası

görülüyor).

Nazım Timuroğlu

koleksiyonu

H bir konağı anlattığı Kadıköy, Türk edebiyatının son yüzyılında değişen çehresi, değişen toplumsal ortamıyla gündeme gelmiştir. Sergüzeşt'm saptadığı alafranga konak, az ötesinde uçsuz bucaksız kırlıklara, yeşilliklere, bir idil ortamına açılır. Konak, eşyasıyla, yaşama biçimiyle Batı' ya açık "Avrupai bina"dır. Bahçesinde çınar, kestane, zeytin ağaçları vardır.

Yahya Kemal Beyatlı da(->) "Fenerbahçe", "Moda'da Mayıs", "Erenköyü'nde Bahar" gibi şiirlerinde beldeyi bitki örtüsü zenginliği, doğal güzellikleriyle anacak; Kadıköy'ün bu semtlerinden duyduğu hazzı dile getirecektir. Şair "Erenköy' deki leylaktı bahçe"den, Moda'da baharı odasında hissettiğinden, mayıs ayının çiçeklerinden söz açar.

Sermet Muhtar Alus'un(->) Pembe Maş-lahhHantm (1933) adlı romanında II. Ab-dülhamid döneminin (1876-1909) kadın-erkek ilişkileri çerçevesinde anlatılan Kadıköy, Kuşdili, Fenerbahçe gibi gezinti yerlerinin özellikleriyle saptanır. Atlı arabaların, maşlahlı hanımların, mirasyedilerin, külhanbeylerinin bitmez tükenmez bir bahar ve yaz havası içinde göründükleri bu yerler, bir yandan da havai, hoppa yaşamaların mekânlarıdır. O yaşamların son günlerini Melih Cevdet Anday(-») Aylaklar (1965) adlı romanında anlatır, imparatorluk

düşkünü bir konak ailesi, Kadıköy'ün hızla el değiştiren yeni dünyasında eski günlerden izdüşümlerle umut aramaktadır.

Bununla birlikte Güzide Sabri(~0, Kerime Nadir(->), Muazzez Tahsin Berkand ve Esat Mahmud Karakurt gibi popüler romancılar, beldeyi, daha uzun süre bir dinlence ve huzur köşesi olarak görmüşlerdir. Köşkler, bahçeler, küçük korular, havuz başları, kır gazinoları, deniz üstü içkili lokantalar bu yazarların romanlarında, Kadıköy'ün son güzelliklerini söylemeye devam eder. Özellikle Kerime Nadir'in Romancının Dünyası (1981) adlı anılar kitabı, Kadıköy'ün sayfiye semtlerinde "kuş yuvası" evler hatırlayışıyla donanmıştır.

Peride Celâl(-») Gecenin Ucundaki Işık (1963) adlı romanında Ciftehavuzlar'daki bir zengin evini canlandırırken, el değiştiren servete, yeni dönemin biraz karanlık kazanç yollarına işaret ederek, Kadıköy' ün yeni mutlu azınlığını tanıtma fırsatı bulur. Böylesi bir dikkat Metin Eloğlu'nun "Fantiri Fitton" {Sultan Palamut, 1957) şiirinde sınıf atlama özlemiyle belirmiştir. Belde, bir yandan yeni zaman zenginlerinin rahat yaşamlarını sürdürdükleri, bir yandan da, orta halli ve yoksul sınıfın yükselme olanakları aradıkları semtler toplamıdır.