Ünden bugüN

KILIÇBAIIĞI

Xiphiidae familyasından olan kılıçbalığı-nın bilimsel adı Kiphias gladius*tut: Gövdesinin üçte ikisi nispetinde uzun olan kılıcı, üst çenesinin uzaması sonucu oluşmuştur. Sırtı lacivert, yan tarafları mavimsi gri, karnı ise beyazdır. Türkiye'yi çevreleyen sularda yaşayan iri ve çok güçlü balıklardan biridir. Günümüzde daha çok Ege Denizi ve Akdeniz'de bulunmaktadır.

17. yy'da Eremya Çelebi'nin yazdığına göre İstanbul ve çevresinde tutulan bütün balıklar önce Balıkpazarı'na(-») gelirken sadece kılıçbalığı, deniz gümrüğüne nezaret etmek üzere Kasımpaşa'da oturan balık emininin kontrolü altında Galata ve Emi-nönü'ndeki dükkânlara dağıtılmaktaydı.

Kılıçbalığı 20. yy'ın ilk yarısına kadar geçici balıklar arasında sayılırdı. Yaz mevsiminde Karadeniz'e çıkan kılıçbalığı kasıma kadar burada kaldıktan sonra yine Marmara'ya döner, geçişleri sırasında ise Boğaziçi'nde av verirdi. Mayıs ayının mehtapsız gecelerinde yapılan kılıç avının İstanbul'un balıkçılık kültüründe çok önemli bir yeri vardı.

Her köyün balıkçıları, kendi mıntıkalarının akış başlarından, suların cereyanına göre "açma" ya da "kapama" yolunda ağlarını bırakırlar, Bebek içine veya Kandilli hizasına kadar akış yaparlar, sonra tekrar akış başına gelirlerdi. Bu şekilde gün ışımaya başlayıncaya kadar avlanırlar, gün doğarken iskelelerine döner, ağlarını yıkar, yüksek ağaçlara takılı makara ve gön-

derlerle perde halinde çekerek kurulurlardı.

Kılıçbalığı yaklaşık 1935'ten önce dalyanlarda, İstanbul Boğazı'nda özel kılıç ağlarıyla, kısmen de olta ve paraketayla av-lanırdı. Bu tarihten itibaren Marmara'da zıpkınla avcılık başladı. 1946'da Marmara' da yapılan aşırı avcılık sonucu balık Karadeniz'de çıkmamaya ve azalmaya başladı. Kılıç ağcılarının bir kısmı zıpkıncılığa döndü, diğerleri bu avı bıraktı. 1947'de 15 kilodan ufak balıkların avlanması yasak edildiyse de aşırı avcılık devam etti. Böylelikle Marmara'nın bu güzel balığı da tarihe karıştı.

ALÎ PASlNER