Üretim sistemleri 2 Üretim sistemleri

ÜRETİM SİSTEMLERİ 2

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• ÜREME

• (Doğal, kendiliğinden …)

• ÜRETME

• (Bilinçli, Yönlendirme ile …)

• ÜRETİM

• (Belli bir SİSTEM’e göre ..)

ÜRETİMİ

• Yapan

• Yaptıran

• Yararlanan

• (Zarar gören)

•  İNSAN

İNSAN ve ÜRETİM

• (İnsanı anlamaya çalışmak)

• İnsan Davranışını Açıklamaya Çalışan

• YAKLAŞIMLAR

• Freud (Sağlıksız yapı),

• Pavlov (Şartlı refleks),

• MASLOW (Başarılı kişiler)

MASLOW’un YAKLAŞIMI

• İYİMSER

• HİYERARŞİK

• İspatlanmış DEĞİL

• AMA çok yaygın

MASLOW ve GÜDÜLER

• GÜDÜ

• Bir şeyler yapmaya zorlayan İÇ KUVVET

• Önce en alt düzeyde ihtiyaçlar,

• Fizyolojik (sıcaklık, hava, su, gıda, …)

• Güvenlik (yırtıcı hayvan, düşman, …)

• Bunlar karşılanırsa daha üst istekler

• (Ait Olma-Sevgi, İtibar, …)

GÜDÜLER ve TALEP

• Temel ihtiyaçlar karşılanmalı

• (Gıda, Giyim, Barınma, …)

• Bunlar karşılanırsa, sıra

• daha üst (lüks) isteklere gelir.

• Bu da çeşit-çeşit

• MAL ve HİZMET demektir.

TALEP ve ÜRETİM

• İSTEK duyuluyorsa,

• Ödeme gücü varsa,

• Ödeme NİYETİ olursa 

• TALEP

• Talep varsa  Üretmeye değer

ÜRETİLECEK OLAN NEDİR ?

• ÜRÜN (Talebi olan META’)

• MAL (ekmek, buzdolabı, motor yağı)

• (Gözle görülen, elle tutulan)

• HİZMET (tedavi, savunma, eğlendirme)

• (Maddi olmayan ancak tatmin sağlayan)

• Hem MAL, hem de HİZMET

• (hamburger)

ÜRÜN-MAL-HİZMET

***ÜRÜN’de 3 Ayrı BOYUT

• Çekirdek Ürün

• (İhtiyaç karşılama, prestij)

• Doyum Sağlar

• Ekmek, giyim, otomobil

• Somut Ürün (Tamamlayan Nitelikler)

• Kalite, şekil, marka, ambalaj

• Zenginleştirilmiş Ürün

• Garanti, Satış Sonrası Hizmet

ÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

• Ürünü isteyen kim ?

• MÜŞTERİ (velinimet)

• İÇ ( ! ) ve Dış müşteri

• veya İmalatçının bizzat kendisi

• Müşteri ne istiyor / ürün nasıl tanımlanır?

• ŞARTNAME

TANIM (nasıl olmalı?)

• Efradını cami,

• (onunla ilgili HERŞEYİ İÇEREN)

• ağyarını mani.

• (İLGİSİZ HİÇBİR şeye yer vermeyen)

• LAF KALABALIĞI DEĞİL !

ÜRÜNÜ KİM TANIMLAR ?

• KULLANACAK Olan

• Özellikle bir başka malın üretiminde yararlanacak olan

• Fonksiyon NE olacak? (Şartname)

• YAPACAK Olan

• Fonksiyon NASIL sağlanacak? (Tasarım)

ÜRÜN NASILTANIMLANIR?

• İSİM (Taraflar aynı şeyi anlıyor mu?)

• Ürünün NİTELİKLERİ ÖRNEK (Dosya kağıdı)

• Ölçü A4 (210 x 297 mm)

• Kalınlık (Bir m 2 si kaç g ?)

• Kalite (1. hamur)

• Renk (Beyaz ?)

• mm, g, 1. hamur nedir? Beyaz nasıl ölçülür?

ÜRÜN NASIL TANIMLANIR?

• NİTELİKLER ÖRNEK (Ampul)

• Gerilim (220 / 110 / 24 / 6 / 1.5 V)

• Güç (10, 20, 30, 60, 100, 500, 1000 W)

• Aydınlatma (25, 80, 120 Lümen)

• Işık rengi (Sarı, Gün ışığı, 1600 K)

• Bağlanacağı yer (Standart, mum, halojen)

• Volt, Watt, Lümen, Kelvin nedir? Duy şekli, ölçüleri? Diğer donanım (balast, starter,vb.)?

MARKALAR STANDARTLAR

• Adını vermek yeterli mi?

• Satıcı- alıcı aynı şeyi mi kast ediyor?

• Şöyle yuvarlak, kırmızı bir şey, üstünde benekler var, biraz da yumuşakça dense..

• Tanım mı, tasvir mi, bulmaca mı?

• Firma (Murat, Etimek, Kola Turka, Kot)

• Ulusal (TS 88, DIN, BS, NF, GOST, ASA, JIS)

• Uluslar arası (Windows, ISO 9000)

Ürünü Belirtirken,

• Tanımın tanımına uyulmazsa,

• TASVİR (betimleme) olur.

• Bu da iletişim bozukluğu demektir.

• (Müşterinin ne istediği,

• üreticinin ne vereceği açık değildir)

Tanımlayıcı Belgeler

• Standart ve ŞARTNAME,

• ürünü “açıkça” TANIMLAR !

• Standart genel maksatlı

• Şartname ürüne yönelik

Tanımlayıcı Belgeler

• Standart da, Şartname de aynı yapıda belgelerdir.

• Bir ürünü, süreci, yöntemi, uygulamayı ilgililerin anlayacağı şekilde ve

• taraflar arasında anlaşmazlığa ve tereddüde yer bırakmayacak

• açıklık ve kesinlikte tanımlarlar.

Specify: Açıkça belirtmek,

• Specify: Açıkça belirtmek,

• Özellikle ve kesin olarak isimlendirmek,

• Belirgin bir özellik atfetmek,

• Şart olarak öne sürmek,

• Tanımlamak, işaret etmek, göstermek,

• Ayrıntılarıyla yazmak,

• Listeye özel bir madde olarak koymak.

• Dar anlamda

• (KK’da tek bir değer  ASL, ÜSL)

Geniş anlamda

• Ürünü,

• çeşitlerini,

• ürünün kendisi ve üretimi ile ilgili

• kavramları, terimleri,

• malzemesini, yapısını, özelliklerini,

• bu özelliklerin nasıl kontrol edileceğini

• ve -varsa- diğer istekleri belirten

• ayrıntılı belge (ve ekleri)

ŞARTNAME

• ÜRETİM Şartnamesi (İçe yönelik)

• Satın Alma Şartnamesi (Dışa yönelik)

• -Teknik Şartname
• İdari Şartname

• Diğer (Tasarım, deney, bakım, vb)

ŞARTNAME (imalat)

• Tasarımcı NE düşündü ?

• Atölye NE yapacak ?

• İLETİŞİM ARACI

• Makine parçaları için Teknik Resim

• Malzeme, biçim, ölçüler, toleranslar,

• yüzey kalitesi, diğer parçalarla ilgisi

• Yetmezse ayrıca yazılı açıklamalar

ŞARTNAME (Satın alma)

• Üretimde (tüketimde) NE kullanılacak?

• Tedarikçileri REKABET’e zorlar,

• Sözleşmenin TEMELİ olan belgedir,

• Teslim almada ESAS teşkil eder,

• Anlaşmazlık halinde DELİL olur.

Şartnamenin Hazırlanması

• Gereksinimin Hissedilmesi 

• İmkanların Araştırılması 

• İsteklerin Anlaşılması 

• Ürün Kavramının Şekillenmesi 

• Yapma- Satın Alma Kararı 

• İmalat ya da Satın Alma Şartnamesi

Satın Alma Şartnamesinin Kullanılması

• Piyasa Araştırması

• Şartnamenin Hazırlanması

• İHALE’ye Çıkma

• TEKLİF’lerin Değerlendirilmesi

• Tedarikçilerden Biriyle

• SÖZLEŞME imzalanması

• Teslim Alma

• Anlaşmazlık Hali (mahkemelik olma)

ŞARTNAME (Satın alma)

• Yazarken NELERE dikkat edilir ?

• İstenen NEdir?

• Gereken her özelliği açıkça belirt

• (Yoksa gelecek ürün işe yaramaz)

• Gerekmeyen hiçbir şeyden bahsetme

• (Gereksiz yere maliyet artar)

• Tedarikçiyi İMA etme (Ahlaki değil)

Satın alma şartnamesi

• Alınacak üründen NELER bekleniyor?

•  İSTEK ve ÖZELLİKLER

• Beklenenleri sağlayacağı NASIL anlaşılır ?

•  MUAYENE ve DENEYLER

• Bu ürüne/satın almaya yönelik AYRICA belirtilmesi gereken hususlar var mı ?

•  MÜTEFERRİK HÜKÜMLER

Her İSTEK-ÖZELLİK için

• Her İSTEK-ÖZELLİK için

• bir MUAYENE-DENEY

• Malzemenin, deneyin, düzeneğin, yöntemin Standardı VARSA,

• veya bu şartlar başka bir belgede geçiyorsa

• TEKRARLAMA,

• Sadece ATIF’ta Bulun.

Malzemenin,

• Malzemenin,

• Deneyin,

• Düzeneğin,

• Yöntemin

• Standardı YOKSA

• Bunlarla ilgili tüm ayrıntıları

• (Neyle, nasıl, kaç, ne zaman, ne kadar, vd.)

• AÇIKÇA belirt.

• Bulanık nokta kalmasın !

KONU,

• KONU,

• KAPSAM,

• TANIMLAR

• Şartname neden söz ediyor,

• neleri içeriyor,

• şartnamede geçen terimlerin tanımı

İSTEK VE ÖZELLİKLER

• İSTEK VE ÖZELLİKLER

• Neler isteniyor,

• Ürün hangi özellikleri taşıyacak

• Görünüş,

• ölçü,

• malzeme,

• kalite,

• performans,

• duyarlık, vd.)

MUAYENE ve DENEYLER

• MUAYENE ve DENEYLER

• İstek ve Özelliklerin

• sağlandığı nasıl anlaşılacak ?

• her bir özellik için numune alma,

• test düzeneği,

• deney prosedürü,

• sağlanması istenen değerler, vb.)

TESLİM ALMA

• NİCELİK Kontrolü (Sayma)

• NİTELİK KONTROILU

• Muayene-Deney-Test Ayrımı

• Kabul Örneklemesi

• Tek-çok katlı muayene planları (KK konusu)

• Tahribat(lı/sız) Muayene

• TEHLİKELİ DENEY !

• (patlama, zehirlenme, elektrik çarpması)

Muayene-Deney

• Gözle Muayene (hafif dokunmak ?)

• (Renk, pürüz, döküm hatası)

• Ölçü Kontrolü (kumpas, masdar, vd)

• (Teknik resme, numuneye göre)

• Çatlak Kontrolü (Ultrason, rontgen,…)

• Matalürjik kontrol

• (yüzey hazırlama, mikroskop, analiz)

• Mekanik deneyler (çekme, sertlik)

Diğer Deneyler (ÖRNEK)

• Basınca Dayanıklılık Deneyi (Suyla yap)

• Çalışma basıncının 1.5 kat gibi üstünde bir basınçta patlamayacak

• -Hepsini deneme,
• -Deneneni kullanma (deformasyon)

• Sızdırmazlık Deneyi

• Çalışma basıncında havayla doldur,

• -Belli bir süre (24 saat) basınç düşmeyecek
• -Su dolu kaba daldır (hava kabarcığı görülmeyecek)

TEST (son ürüne)

• Motorun verimi (giren-çıkan enerjiyi ölç)

• Otomobilin çarpma testi (kadavrayla)

• Radyatörün ısı gücü (ısıl ölçümler)

• Klimanın gürültü düzeyi (ses ölçümü)

• Şalterin ömrü (100 000 kez aç-kapa)

• Tüketim malının sağlamlık testi

• (belli bir yükseklikten at)

• Çocuk güvenliği testi

• (açma-koparma-yutma)

DİĞER ŞARTLAR

• Yukarıda belirtilmemiş olan istekler (Özellikle ayrı bir idari şartname yoksa)

• Numune verme, (kendine, imalatçıya, notere)

• Prototip, (önce bir tane yapıp dene)

• Teslimat ve ödeme planı, (nakit akışı)

• Ambalaj, (sevk ve koruma için)

• Sigorta,

• Anlaşmazlık hali (yetkili mahkeme) gibi…

EKLER

• makine parçaları için teknik resimler,

• idari şartname,

• ürün çeşitlerini belirten listeler,

• Diğer şartname ve(ya) standartlar,

• numuneler veya

• başka belgeler eklenebilir.

ŞARTNAME (Yapısı)

• ATIFLAR

• Şartname,

• başka şartnamelere ve

• standartlara atıfta bulunabilir

• Kapaklar TŞX253’e,

• Malzeme TS…’e,

• Muayene MIL…’e göre olacak gibi…

Satın alma şartnamesi

• Bu şartname ile alınacak ürün, kendi ürettiğiniz ürünün yapısında yer alacak,

• Hem imalatın sağlıklı yürümesi, hem de ürününüzün performansı için hayati önemi var.

• Bağlanacağı yere uymalı, işlev görmeli, kendisinden beklenenleri yerine getirmeli.

ÜRÜNLE ilgili DİĞER KONULAR

• Ürün yaşam çevrimi (dönemler)

• Ürün ağacı (x malzeme listesi)

• Değer analizi (gereksiz ayrıntı?)

• Ürün karması (miktarlar)

Ürün ağacı

• Ürün hangi parçalardan oluşuyor?

• (Malzeme Listesi)

• Hangi Parçadan Kaç Tane?

• Hangi malzemeden ne miktarda ?)

• + Hiyerarşik yapı

• (Nereye Bağlanıyor)

• Komple, Alt-komple, Bileşen, Parça

Ürün ağacı

Değer analizi

• Maliyeti Arttıran

• AMA

• Değeri Arttırmayan

• Neler VAR?

• Malzeme, öğe (feature), işlem

• ONLARI AT !

Değer analizi

• YOK ET, DEĞİŞTİR, BİRLEŞTİR

• Gereksiz Parçalar,

• Pahallı malzemeler,

• Faydasız şekil özellikleri,

• Dar toleranslar,

• Değer katmayan işlemler

Ürün karması

• Ürün yelpazesi

• Hangi üründen KAÇ TANE yapılacak ?

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

NESNE ve SİSTEM

• NESNE (object) “ŞEY” demek

• (Madde veya kavram olabilir)

• SİSTEM (dizge)

• (Anlamlı bir şekilde

• bir araya gelen nesnelerden oluşur).

SİSTEM KURAMI (Bir düşünme şekli)

• Yeni sistem tasarımı veya yeniden yapılanmada yardımcı olabilir,

• Seçeneklerin etkilerini kestirebilir,

• Satışı kolaylaştırır,

• Karar sürecini etkilemez,

SİSTEM KURAMI (Bir düşünme şekli)

• Amaç ortaya koymaz,

• Geleceği belirlemez,

• Örgütü yapılandırmaz,

• Hiçbir şeyin yerini almaz,

• Ancak kapsamı genişletir, derinleştirir,

• Yeni boyutlar katabilir.

Alt Sistem-SİSTEM-Süper Sistem

• Doğal Sistem

• Atomaltı-ATOM-Molekül

• İnce Yapı-Hücre-Doku-SİSTEM-Organizma

• Ekoloji-Toplum

• Yapay Sistem

• İnsan-Makine

• Çiftlik-Şehir Aşiret-Millet-Uluslar arası

• İmalat-Hizmet-Bilişim

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

MAKSAT (purpose)

• Var Olma Sebebi

• Raison d’etre, mission

• Canlılar varlıklarını sürdürmeye çalışırlar

• Düşmandan kaçar

• Temel ihtiyaçlarını karşılar

• Ölmemeye çalışır

• Yerine yeni kuşaklar bırakır

• ÖRGÜTLER DE ÖYLE !

ÖRGÜT’ler MAKSATLI SİSTEMLERdir.

• MAKSAT (Var Olma Sebebi)

• KAR

• KAMU YARARI

ÖRGÜT-İŞLETME-GİRİŞİM

• Maksatlı Sistem ÖRGÜT

• Kar AMACI GÜDEN Örgüt

• İŞLETME

• İŞLETME ~ GİRİŞİM (Teşebbüs)

• Interference x Enterprise

İŞLETMEDE ALT SİSTEMLER

• SATIŞ

• MALİ İŞLER

• ÜRETİM

İŞLETMEDE ALT SİSTEMLER

• İNSAN KAYNAKLARI

• LOJİSTİK

• AR-GE

İŞLETMEDE ALT SİSTEMLER

• SATIŞ

• MALİ İŞLER

• ÜRETİM

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

KARA KUTU GÖSTERİMİ

Dış ortam

• Birey:

• Kültür, ihtiyaç, inanç, istek, tahsil,vb.

• Toplum:

• Kurumlar, kanun, ekonomi, sosyal durum

• Teknoloji:

• Sanayileşme, yenilikçilik, araştırma

• Devlet:

• Merkezi, yerel, uluslar arası

İç ortamda Örgütlenme

• Biçimsel örgütlenme:

• Karar verme (planlama + kontrol),

• Bilişim sistemi (eşgüdüm + iş bölümü)

• Yarı biçimsel örgütlenme:

• İş tanımları,

• İlişkiler,

• Faaliyetler,

• Etkileşimler

İç ortamda Örgütlenme

• Biçimsel olmayan örgütlenme:

• Duygular,

• Etkileşimler,

• Roller,

• Konumlar,

• Durumlar

• (teamül)

Kuvvet-İç Ortam İlişikisi

• Sistemde DENGE

• iç ve dış darbelerin sönümlenmesi.

• KARŞILIKLILIK

• Birleşen,

• eklenen,

• çekişen kuvvetler.

GERİ BİLDİRİM (Kendini yönlendirme, Kararlılık)

Ayrıntılı Gösterim

GİRDİLER

• İnsanın

• zihni

• ruhi ve

• fiziki

• yetenekleri,

GİRDİLERle ilgili olarak

• İkame:

• (işgücü  sermaye gibi)

• Kısa dönemde:

• SABİT ve

• DEĞİŞKEN MALİYETLER

• (Uzun dönemde, hepsi değişir)

ÇIKTILAR

•  Müşteriye ya da topluma

• (Mal, hizmet, bilgi, enerji, atık, tatmin)

• Standart x Ismarlama

• (posta, ulaşım, tedavi, gözlük, savunma, vb.)

• Birden fazla ürün?

• İşin başı ŞARTNAME

ÇIKTILAR

• DİĞER KONULAR

• Talep analizi

• (hangisinden, kaç tane satabiliriz?)

• Prototip

• (Yapabilir miyiz?, nasıl yaparız?)

• Atık

• (ÇEVRE Duyarlılığı, yükümlülükleri)

DÖNÜŞÜM:(Yapı, şekil, durum, konum, mülkiyet)

• Sürekli

• (belli sıraatlama, geri dönme YOK. Bekleme?)

• Montaj hattı, kimya, hamburger

• Kesikli

• (düşük hacim, farklı rota, kafileler)

• Atölye, hastane, dişçi

• Proje

• (tek ürün, büyük kaynak, tek süreç)

• İnşaat, yeni ürün

HER DÖNÜŞÜMDE: Görev, akış, stok VAR

• Görev: Girdiyi, çıktıya biraz daha

• benzetecek değişiklik, eklenti vb.

• (değer arttırır)

• Akış: Konum değişimi

• ( malzeme, araç, insan, bilgi)

• Bilgi akışı (rapor, talimat, kayıt, belge)

• Stok: Görev ve akışın olmadığı durumlar

SÜREÇ:

• görev,

• akış ve

• stoklar dizisi olarak

• AKIŞ DİYAGRAMLARIYLA modellenir.

• Üretim Yönetimi

• + Teknoloji (Sürece özel)

• + Yöntembilim (evrensel)

İmalatta AMAÇ

• İstenen işi görecek,

• göze hoş gelen,

• çevreye zarar vermeyen,

• satın alınabilecek (fiyatta),

• çok güvenli ve

• en yüksek kalitede mallar üretmek

Üretim Sistemi:

• Birbiriyle bağlantılı,

• GÖREV,

• MALZEME,

• KAYNAK,

• ÜRÜN,

• PLAN ve

• OLAY kümelerinden oluşur.

Hiyerarşik yapı

• Kuruluş,

• Bölüm,

• İş merkezi,

• Makine

ÜS Tipleri

• Proje: Sadece bir tane yapılacak ürünler

• (inşaat, prototip)

• İş*: Tek tek gelen farklı işler

• (tamir, sipariş)

• Parti: Kafileler halinde üretilen ürünler

• (dünya üzerindeki en yaygın tip budur)

• Hat: Akış, seri üretim,

• (otomobil parçaları)

• Sürekli*: Dökme ürünler (çimento,un…)

Süreç Seçimi (ÜRÜN ‘e göre)

Süreç Seçimi (Yatırım-Maliyet açısından)

Süreç Seçimi (Süreç Özelliği açısından)

Süreç Seçimi (Süreç Özelliği açısından)

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

Bir şey(ler) üretin ve maliyetinin üzerinde bir fiyatla satın.

• Bir İŞLETMENİN KURULMASI ve YÖNETİLMESİ için SADECE bunları bilmeniz yeterlidir.

• TABii, Birkaç Milyon KÜÇÜK AYRINTI ile Birlikte

İŞLETMENİN KURULMASI

• İŞLETME Fikrinin Doğuşu

• Ön araştırma

• Yapılabilirlik (fizibilite)

• Proje

• Gerçekleştirme

• Üretime Geçme

Üretim Sistemlerinin TASARIMI

• PLANLAMASÜREÇLER

• TASARIM  SİSTEMLER

Planlama-Belirleme

TASARIM

• Problemleri tanımlama,

• Amaçları belirleme,

• Çözüm yolları geliştirme,

• Bu yolları değerlendirme,

• Birini benimseme,

• Ayrıntılı tasarım

• Üretim Sistemi GeliştirmeTasarım+Uygulama

TASARIM

• Mevcut sistemin planlanıp kontrolü

• Kaynakların günü gününe izlenmesi

• Yeni bir sistemin kurulması

• Sabit kaynaklara ve

• kısıtların giderilmesine yönelik

TASARIM=Seçim

• KAVRAMSAL DÜZEYDE

• İlkeler

• Otomasyon Düzeyi

• Malzeme Akışı

• Örgütlenme şekli

MEVCUT-İYİLEŞTİRİLMİŞ-YENİ

• Mevcut Sistem (Hiç değişiklik yok)

• İyileştirilmiş Sistem

• Bir miktar teknik tadilat (yeni sisteme göre az)

• Yeni Sistem

• Yoğun teknik tasarım (donanım, yerleşim, akış)

• Örgütlenmede tekniğe paralel değişiklikler

• Önceki deneyime dayanmayan yeni bir tesis

TASARIM YAKLAŞIMLARI Sanayide (Deneme-Yanılma) AKADEMİK YAKLAŞIMLAR

• Kısmi Kuramlar

• Kaynak Tahsisi

• Yerleşim Düzenlemesi

• Akış Düzenleme

• Tampon Kapasite Planlaması

ÜS TASARIMında sorulacak sorular

• HANGİ tezgâhları seçeyim?

• (Sık arıza yapan, ucuz) ya da (Seyrek arızalı, pahalı)

• KAÇ tezgâh kullanayım?

• (Tek ve büyük) ya da (Çok sayıda ve küçük)

• Tezgâhları NASIL düzenleyeyim?

• (Akış hattı, İş atölyesi, İkisinin arası)

• TAMPON düşüneyim mi?

• (Kaç tane, nerelere, ne büyüklükte)

• DENETLEME STRATEJİSİ nasıl olsun?

• (Sabit hızla?, çizelgeye/atölyenin durumuna göre)

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

Değerlendirmede GENEL Ölçütler

• Kapasite:

• Bir zaman aralığındaki üretim miktarı

• Verim(lilik):

• Çıktının değeri / Girdinin değeri >1 ?

• Kar(lılık): Kar / Yatırım Miktarı

Değerlendirmede GENEL Ölçütler

• Etkinlik: Gerçekleşen x Planlanan

• Vaktindelik, Kalite, Miktar

• Esneklik,

• Yenilikçilik,

• Katılımcılık,

• Rekabetçilik,

• İş Hayatının Kalitesi

TEKNİK Ölçütler

• Üretim hızı (Hü)

• (birim zamanda kaç ürün çıkıyor?)

• Üretim Tedarik Süresi (ÜTS)

• (içeride ne kadar kalıyor)

• Yarı Mamul Miktarı (YMM)

• (içeride kaç parça var?)

Başarı Parametreleri (Akış tipi )

• Akış demek:

• Tezgahlar ARDIŞIK yerleşmiş ve

• Bazı tezgahlar atlanabilir
• Geri dönüşler olabilir

• Hareket EŞZAMANLI demektir.

Başarı Parametreleri (Akış tipi )

• (Satın Almada) Tedarik Süresi

• Üretim Tedarik Süresi (İmalatta) ÜTS

• Tezgah sayısı: nm

• Enbüyük İşlem Süresi: Teo

• İletim Süresi: Til

• Akış tipi üretimde

• ÜTS = nm (Teo+ Til )

• ÜTS = 3*(5 + 2) = 21[dk]

İşlem süresinin (To) bileşenleri:

• İşleme süresi Tm

• (kesici takımın parça ile temas ettiği süre)

• Aktarma süresi Th

• (parçanın bağlanması, sökülmesi için geçen süre)

• Takım aktarma süresi Tth

• (kesici ucun parçaya yaklaşması, uzaklaşması için geçen süre)

• To = Tm + Th + Tth

Bir önceki örnekte 5[dakika] süren en uzun işlem gerçekte 3 bileşenden oluşmakta:

• 1. Malzemenin Aktarılması

• tezgaha bağlama ve sökme

• 2. Takımın aktarılması

• parktan başlangıca,

• 3 kez boşa alıp başlangıca,

• parka alma

• 3. İşleme (takım ve parça arasında fiili temas)

• 3 paso

MALZEME AKTARMA

• Parçanın tezgaha bağlanması:

• 50[saniye]

• Parçayı tezgahtan sökme:

• 10 [saniye]

• Toplam aktarma süresi:

• Th = (50 + 10) / 60 = 1[dak]

TAKIM AKTARMA

• Kalemin başlangıç noktasına gelişi:

• 30[saniye]

• Her paso sonunda kalemin boşa alınıp

• başa getirilmesi: 20 [saniye]

• Üçüncü pasodan sonra kalemin

• bekleme noktasına alınması: 30[saniye]

• Toplam takım aktarma süresi:

• Tth = (30 + 3*20 + 30) / 60 = 2[dak]

İŞLEME ve İŞLEM

• Her paso için

• 40[saniye] talaş kaldırma süresi

• Toplam işleme süresi:

• Tm = (3*40) / 60 = 2[dak]

• İŞLEM Süresi:

• To = Th + Tth + Tm = 1 + 2 + 2 = 5[dak]

Başarı Parametreleri (Parti tipi)

• Tezgah indisi: i=1, 2,…, nm

• Ayar Süreleri: Tsui

• Parti Büyüklüğü: Q

• İşlem Süreleri: Toi

• İşlem Dışı Süreler: Tnoi

• Parti tipi üretimde

• ÜTS =  ( Tsui+ Q Toi + Tnoi )

ÖRNEK:

• Üretim hızı 2[pç/saat] olan bir parça için,

• yarı mamul miktarı,

• 180 [pç] olarak belirlenmiştir.

• Parti büyüklüğü Q=10[pç/pt] dir.

• Hazırlık ve işlem süreleri de

• yandaki çizelgede verilmektedir.

• Bu ürün için

• ortalama işlem dışı süreyi (Tno) hesaplayın.

ÇÖZÜM: ÜTS, 2 ayrı yoldan hesaplanıp, eşitlenirse:

• ÜTS = YMM / Hü = 180 [pç] / 2[pç/saat] = 90[saat]

• Diğer yandan:

• ÜTS =  Tsui+  Q Toi +  Tnoi

• ÜTS = (1.5+2.0+2.5+0.5) + (10/60)(5+6+7+3) +  Tnoi

• İki değer eşitlenirse:

• ÜTS = 10 +  Tnoi = 90 

• Tno = (90 – 10) / 4 = 20[saat]

Başarı Parametreleri (Ortalama Değerler)

• Ortalama Tezgah Sayısı: nm

• Ortalama Ayar Süresi: Tsu

• Ortalama Parti Büyüklüğü: Q

• Ortalama İşlem Süresi: To

• Ortalama İşlem Dışı Süre: Tno

• Ortalama Değerler için:

• ÜTS = nm ( Tsu + Q To + Tno )

ÖRNEK:

• Banyo armatürleri yapan bir atölyede,

• karakteristik bir parça

• 5 işlemden geçerek

• 150’lik partiler halinde üretilmektedir.

• Ortalama ayar süresi: Tsu = 12[dak/pt],

• Ortalama işlem süresi: To = 2[dak/pç] dır.

• Bir partinin

• iki tezgah arasında taşınmak veya boş durmakla geçirdiği ortalama süre de:

• 25[saat/pt] olarak tahmin edilmektedir.

Bu durumda bir parti malın atölyeye girdiği andan bitmiş ürün olarak çıktığı an arasında geçen süre ne kadardır?

• ÜTS = nm ( Tsu + Q To + Tno )

• ÜTS = 5 (12 / 60 + 150*2 / 60 + 25) =

• 151 [saat]  1[ay]

Başarı Parametreleri

• Üretim hızı  birim zamanda hattan çıkan parça sayısı

• Bir partinin bir tezgahta harcadığı süre:

• Tsu + Q To

• veya (Tsu + Q To ) / (1-q) (q:ıskarta oranı)

• 1 parça için: Tü = (Tsu +Q To) / { Q (1 - q) }

• Tersi, ÜRETİM HIZI  Hü = 1 / Tü

ÖRNEK:

• Önceki ÜTS Örneğinde,

• parti büyüklüğü (Q = 10) 10 kat artarsa,

• ilk tezgahtaki (Tsu=1.5[saat], To =5[dak])

• üretim hızı (Hü) kaç kat artar?

ÇÖZÜM:

• Tü = (Tsu + Q To) / [Q ( 1 – q ) ]

• (Bozuk parça oranı q = 0)

• Tü = (1.5 * 60 + 10 * 5) / 10 = 14[dak / pç]

• Hü = 1 / Tü = 1 / 14 [pç / dak]

• Tü’ = (1.5*60 + 100 * 5) / 100 = 5.9[dak / pç]

• Hü’ = 1 / Tü = 1 / 5.9 [pç / dak]

• Artış: 14 / 5.9 = 2.37 kat

Başarı Parametreleri

• Kapasite: K = W ∙ Sw ∙ h ∙ Hü

• Her ürün nm tezgahtan geçerse:

• K = W ∙ Sw ∙ h ∙ Hü / nm

• KKO = U = Çıktı / K

• Yararlanabilirlik: (AAOZ - OTS) / AAOZ

• YMM = { (K ∙ U) / (Sw ∙ h ) } * ÜTS (1.Kanun)

• ÇTS = W ∙ U { Q ∙ To / ( Tsu+ Q ∙ To ) }

• YMO = YMM / ÇTS (50:1 !),

• SO = ÜTS / (nm ∙ To) (20:1 !)

ÜTS’nin Maliyeti ve YMM

ÜTS’nin Maliyeti ve YMM

ÜTS’nin Maliyeti ve YMM

• ÜTS sonunda erişilen maliyet:

• M1= nm ( MoTü+Mno)

• t anındaki toplam maliyet:

• Mm + M1 t / ÜTS

• ve h = faiz oranı + ambarlama maliyeti

• Mpç= Mm + M1 + 0ÜTS [Mm+ (M1 t / ÜTS)] h dt

• Mpç = Mm + M1 + [(Mm + M1 / 2) h (ÜTS)]

ÜRETİM SİSTEMLERİ

• Üretim-Ürün

• Sistem

• Örgüt

• Üretim Sistemi

• Tasarım

• Değerlendirme

ÜRETİM: Girdi ile Çıktı arasındaki ilişkidir.

• ÜRETİM (DÖNÜŞÜM) FONKSİYONU:

• Ç = f(G) {Gidiler: G1, G2, ... ,Gn },

• Kısa dönemde:

• G1 SABİT, diğerleri değişken olabilir.

• (Alan sabit, yeni adam al  üretim artar).

• Uzun dönemde, HEPSİ DEĞİŞKEN (!)

SABİT Maliyetler ve ÖLÇEK EKONOMİSİ

• BÜYÜME  (Üretim Artışı)

• Daha çok üretim 

• Sabit maliyetlerin daha çok ürüne dağıtılması 

• Birim Maliyetlerin düşmesi 

• Kar ve Rekabet Gücünün Artması

AZALAN KAZANÇLAR KANUNU

• (Kazanç Artışı önce hızlı, sonra yavaş)

• Uzun dönemde ölçekli dönüş

• Dönüş ölçeği (sabit, artan, azalan)

• BÜYÜME SONSUZA KADAR DEĞİL (!)

• Hem talep, teknoloji, yönetim sınırlı,

• Hem de bir doyma noktası var

• (Azalan Kazançlar Kanunu)

Üretim Fonksiyonu fikri

• Örgütlerin

• tasarımı,

• işletilmesi,

• planlanması ve

• kontrolü için iyi bir araç

• Her ölçekte uygulanabilir 

• (İş, bölüm, süreç, örgüt)

ÜRETİM FONKSİYONU MODELLERİ

• Y = f(K, L) (Genel)

• Y = Enk( K / k, L / ℓ)

• Sabit katsayılı (Leontief)

• Y : Üretim,

• K : Sermeye,

• L : Emek,

• k : 1 [birim] üretim için gereken sermeye,

• ℓ : 1 [birim] üretim için gereken emek,

ÜRETİM FONKSİYONU MODELLERİ

• Y = a K L Cobb-Douglas

• (Wicksel)

• Y = [ K(-1)/  L(-1)/ ]  /(-1)

• (Sabit ikame esnekliği)

• a=ao e ct : Teknolojinin zamanla gelişmesi,

• ao ve c : Sabit,

• t : Zaman,

•  ve  : Sermaye ve emek esnekliği (+=1),

•  ve  : Teknolojik durum parametreleri,

•  : İkame esnekliği sabiti

ÜRETİM FONKSİYONU,  teknolojiye bağlı !.

• Aynı ürün,

• farklı süreç, makine ve yöntemle

• ve hatta bazı girdilerin ikamesiyle üretilebilir.

•  Karmaşık yönetim kararları !

• Hangi üretim fonksiyonu kullanılacak?

• Girdilerin elde edilebilirliği?

TEKNOLOJİ

• Fikirler,

• buluşlar,

• teknikler,

• yöntemler,

• malzemeler

TEKNOLOJİ Değişimi

• Gözden geçirme,

• yeniden düzenleme,

• ekleme, - çıkarma,

• yerine koyma

• Üretkenliği arttırma fırsatı (!)

Üretim ve ÜRETKENLİK

• Ekonomik başarının anahtarı

• Örgütün kıt kaynakları kullanma becerisi

• (İşçi, Firma, Sanayi Dalı ve Ülke’nin de)

• Örgütün zaman boyunca değerlendirilmesi için

• Bir zaman aralığında, belli bir çıktı için, ne kadar girdi gerekiyor? (sürekli iyileşme)

Üretkenlik:

• Üretkenlik:

• İşgücünün verimliliği,

• Yönetimin etkinliği,

• Teknolojinin düzeyinin

• Mekanizasyon,
• Otomasyon,
• Daha iyi araçlar,
• Bilgisayar
• Sonucu

Üretkenlik Artarsa

• Üretkenlik Artarsa

• Enflasyon yavaşlar,

• Yaşam seviyesi yükselir,

• Dış rekabet gücü artar.

• Üretkenliği belirleyen:

• Teknoloji,

• Çalışma yöntemleri,

• Donanım-işgören seçimi,

• Yönetim

Üretkenlik problemleri :

• Finans ve pazarlamadan çok işletmeye yönelik

• Sebepten çok sonuç

• Buzdağının altında örgütün yapısal ve stratejik problemleri

• (Stratejik KONUM)

• Stratejik probleme, stratejik çözüm

• Bir örgütteki karar düzeylerinin bütünleştirilmesi çok önemlidir.

• (Aşırı irilik, dağıtılmış yapı)

Üretkenlik ölçümü

• Adam-saat çok kullanılan bir birim

• (1 Adam-saatle kaç TL’lik mal üretiliyor?)

• Yıllık kazançlar :

• Konjüktüre,

• Teknolojik atılımlara,

• Hükümet politikaları,

• Buhranlar, vb. bağlı 

• Pek fikir vermez.

Üretkenlik ölçümü

• Uzun dönemde,

• Diğer örgüt,

• Sanayi dalı ve

• Ülkelerle karşılaştırmak gerekir.

• Yıldan yıla % kaç artış? 

• kaynak tasarrufu

Üretkenlik İndeksi

• (Makro düzeyde ölçüm için)

• Toplam (malzeme + hizmet)

• Üretkenlik = -------------------------------------------

• (İşgücü + malzeme + enerji + sermaye)

• TL cinsinden ifade,

• Enflasyona göre düzeltme

• Alt düzeylerdeki hesaplar çok çeşitli !

Üretkenlik İndeksi

• HİZMET Emek yoğun

• verimlilik artışı ZOR

• yoğun sermeye kullanımı,

• daha iyi usuller,

• çizelgeleme,

• yeni araçlar,

• mekanizasyon,

• bilgisayar

• Marifet, işi ek maliyet getirmeden,

• daha iyi yapmak !

Daha verimli yöntemler,

• Daha verimli yöntemler,

• Azalan israf,

• Daha iyi örgütlenme,

• Gelişmiş araçlar,

• Tempo artışı

• ÜRETKENLİĞİ ARTTIRIR !

Öğrenme Eğrisi

• Hemen başlanabilen,

• Yeni öğrenilen,

• Çok tekrarlanan işlerde:

• Tekrar arttıkça 

• VERİMLİLİK de ARTAR

Öğrenme Eğrisi

• Tekrar sayısı 2 katına çıktığında,

• birim başına harcanan süre

• belli bir oranda düşer.

• (Bu durum, tesisin uzun dönemdeki kapasitesine de etki eder)

Öğrenme Eğrisi

• İlk gemi

• 100 000 adam-saatle inşa edildiyse,

• o seriden

• İkinci gemi 80 000 adam-saatle,

• Dördüncüsü 64 000 adam-saatle inşa edilebilir.

• Bu durumda p = 64/80 = 80/100 = 0.8

• (öğrenme hızı)

Öğrenme Eğrisi mn = m0 nr

• Burada:

• n : Üretilen parça sayısı,

• m0 : İlk parçanın üretiminde geçen süre,

• mn : n. parçanın üretimi için gereken süre,

• r : ℓn p / ℓn 2

• p = %80 öğrenme hızı ve m0 = 100 000 için:

• r = ℓn 0.8 / 0.693 = - 0.322

• 3. Gemi:

• m = 100 000 (3) - 0.322 = 70 200 adam-saat

Öğrenme Eğrisi