Kaynakça: Howard Zin, Amerika, Birleşik devletleri Halklarının Tarihi, İmge Kitabevi,2005; Chris Harman, Halkların Dünya Tarihi,İstanbul, 2011.
KEŞİFLER ÖNCESİ DÜNYA
Dünyanın İlişkilenmesi: • Roma imp. Sonuna doğu, Avrupalılar kuzeyden baltık denizine, İskoçyaya; güneyden büyük sahraya,; doğudan İndus nehrine-belki cavaya- gidilebiliyordu.
• 9.10.yy Normanlar Görenlanda Kuzey Amerikanın kuzeydoğu kıyılarına gitmişti.
• Müslüman gemileri 9. dan 12.yy değin Arabistan, İran, malezya, Çin tanımışlardı. 13yy Papanın elçileri Karakumda, markopolo Çin, Japonya,Çin Hindi, Molük adaları hakkında bilgi alarak Hindistan kara yoluyla Avr.ya döndü,
• Afrikada Müslümanlar Zengibar, Madagaskar kıyıları içerde Nijer nehri havzası, sudan ile ticarette.
(Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.54,55)
M.S. 1000’de 3000 yıldır kıtada var olan erken tarım imp. Koşulları aşılır.
Dünya nüfusu
M.Ö. 2000 30 milyon
M.Ö. 1000 50 milyon
İnsanın hayatına demir girer
VE
M.Ö. 500 100 milyon
M.S. 1. yy 200 milyon
Daha fazla insan daha fazla tarım demek.
Ancak zenginlik henüz üretilemiyor. Ticaret gerek. Kıt kanaat geçinen tarımcının talebi…Ticaretin oranı yavaş arttı. Mesafeler uzadı. Ürün çeşitlendi. Toplum için zenginlik katlanarak arttı.
Yüzyıllar içinde zenginlik arttı.
Değişim özellikle üç bölgede hissediliyor:
Mö. 200’den itibaren para ekonomisi çok gelişmiş bir ticaret sistemine sahip olan ÇİN
Çok verimli bir tarıma ve ticaret kentlerine sahip olan HİNDİSTAN
İSLAM DÜNYASI büyük bölümü..
Bu yıllarda Batıya giden Müslüman tacir hangi manzarayla karşılaşır?
600-1500 büyük imp.lar dönemi. Ekonomide ve toplumda büyük değişimleri engelleyen sıkıntılar hal sürüyor. Ancak giderek büyüyen ticaret ağları ve refahını ticaretten edinen kentlerin varlığı ortaya çıkar.
clive Ponting, Dünya Tarihi, İstanbul, 2011,s. 323-324
1000 dolayları Çin erken toplumları etkilemiş olan büyük sıkıntıların bazılarından kurtulmayı başarmış, Avrasya’daki ilk toplum oldu. Ekonomide tarımı, endüstri üretimini, ticareti ve finansı etkileyen, bununla birlikte devlet, devletin vergilendirme sistemi ve kullanabildiği zenginlik açısından yankıları olan temel dönüşümler sağlandı.
1000 dolayları Çin erken toplumları etkilemiş olan büyük sıkıntıların bazılarından kurtulmayı başarmış, Avrasya’daki ilk toplum oldu. Ekonomide tarımı, endüstri üretimini, ticareti ve finansı etkileyen, bununla birlikte devlet, devletin vergilendirme sistemi ve kullanabildiği zenginlik açısından yankıları olan temel dönüşümler sağlandı.
Avrasya toplumlarının On kişiden dokuzu tarıma bağımlı. Özgür köylü topraksız işçi yada serf.tarıma bağlı işler yapıyor. Dokuma, sepicilik, değirmencilik…
Rusya kış uzun hayvanalrı hayatta tutmak.
Japonya pirinç üretiyor ama halk akdarı otle geçiniyor..
11.yy fransa 26 genel kıtlık
Pescara’da 1560 geç bir tarih halkın çoğu toprağa kazılmış çukurlarda yaşıyor
Ev eşyası Çin gibi zengin toplumlarda alışılmış bir şey..
Hamam sadece İslam ülkesinde..
Atık şehirden uzaklaştırma sadece çin de var..
Siena 13.yy çöpler kent meclisince domuzlara yediriliyor..
Et balık sadece festivallerde..zengin yiyeceği..
Levantta İslam dönemi yaşam ömrü mö.9000lerle aynı, ms. 1200 iskandinavyada ortalama 18 yıl..
Çin 15.yy seyahatleri bir keşif seyahati değil binlervce yıldır ticaret ağının parçası olan sık gidilen yolarda yapılan yolculuklar (Ponting 15.3 (s.423-426)Çin ve çevresinde yer alan dünya: Büyük seyahatler:
Cheng Ho dönemi (1371-1433) Yunandaki müslüman bir aileden
İlk seyahat1405-1411: cava tayland Srilanka; Hindistan sahilinde Kalikut ve Koçin; 1425 Sumatra ve Hint okyanusunu geçerek Hürmüz. Aden
Son üç seyahat doğu afrikaya, Mogadişu mozambik madagaskar…
Avrupalılar tarafından inşa edilecek Olan Atlantik Dünyasının Ana özellikleri
Kuzey ve Güney Amerikanın keşfinden önce bile Avrupalıların inşa edecekleri Atlantik dünyasının ana hatları belli olmuştu:
Yerli Halkın zorla ele geçirilmesi
Afrikadan köle ticareti yapmak
Avrupaya mal temin etmek için ticari plantasyonların genişletilmesi
Ponting:s454
Atlantik ve Hint Okyanuslarında AVRUPA GENİŞLEMESİ: MERKANTİLİST (TİCARET) ÇAĞ (1500-1750) /
Atlantik ve Hint Okyanuslarında AVRUPA GENİŞLEMESİ: MERKANTİLİST (TİCARET) ÇAĞ (1500-1750) /
Atlantik ve Hint Okyanuslarında AVRUPA GENİŞLEMESİ: MERKANTİLİST ÇAĞ (1500-1750) /
Merkantilizm ve pazarın inşası: siyasi ve ekonomik
İspanyollar ve Portekizliler tarafından Amerika’nın Fethi
Yerel ticaret ağlarının (Aztek ve Maya imparatorluklar tarafından düzenlenen) Atlantik ticareti (İspanyol ve Portekiz kronu tarafından düzenlenen) ile değiştirmesi.
İspanyol ve Portekiz genişlemesi arasındaki farklar.
15. Yüzyılda Afrika'da ve Hint Okyanusunda Portekizler: Ticari üslerin kurulması ve bir ticaret ağı.
Amerika'da İspanyollar: bir imparatorluğun kurulması.
Demografik çöküş ve kölelik: Bir plantasyon ekonominin kuruluşu.
Latin Amerika'daki yeni siyasi ve ekonomik yapıların ortaya çıkması.
Gümüş Akışı: Avrupa için karma bir nimet
İspanyol ve Portekiz gücünün düşüş nedenleri.
Hollandalnın (Duch) yükselişi: Alçak Ülkelerin iç koşulları, tüccar ve zanaat loncalarıarasındaki ve şehir ve kırsal arasındaki mücadele.
Merkantilizm
Merkantilizm
Plantasyon ekonomisi
Piri Reis ve Colomb haritaları
Avrasya’nın geri kalanının bakış açısından Avrupa’nın etkisi alışılmış bir tarihi olgunun diğer bir örneği olarak görülebilir, söz konusu olan zengin ve uzun süredir yerleşip oturmuş toplumların üzerine şiddetle çullanan ve kısa vadeli önemli bir bozulmaya yol açan çeperde kalmış bir toplumdu.
Avrasya’nın geri kalanının bakış açısından Avrupa’nın etkisi alışılmış bir tarihi olgunun diğer bir örneği olarak görülebilir, söz konusu olan zengin ve uzun süredir yerleşip oturmuş toplumların üzerine şiddetle çullanan ve kısa vadeli önemli bir bozulmaya yol açan çeperde kalmış bir toplumdu.
Ponting.s462
Avrupa’nın (Amerika konusunda) sahip olduğu tek büyük avantaj coğrafi konumuydu…
Avrupa’nın (Amerika konusunda) sahip olduğu tek büyük avantaj coğrafi konumuydu…
Ve
1750’lere geldiğinde başta Hindistan olmak üzere oturmuş toplumların zararına söz sahibi olmaya başlayacak…
“daha önce Avrasya tarihine egemen olan tarımsal ve ticari toplumların modelinden farklı bir yönde, temel bir dönüşümü gerçekleştirmek üzereydi ..
Merkantilizm
Merkantilizm: 16.yy.ın iktisadi düşüncesi Batı açısından Merkantilizmdir. Tacir anlamına gelen Latince kelime “merkantor”dan gelen bir kelime.
“Bir ülkenin zenginlik kaynağı nedir ?” sorusuna Batıda verilmiş ilk tutarlı yanıttır.
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.74,75.)
Merkantilistlere göre:
Merkantilistlere göre:
• Bir ülke ne denli para ve değerli madene sahip olursa o denli zengin sayılır. Ohalde olabildiğince çok değerli madenin ülkeye girmesini sağlamak gerekir.
• Ülkeye değerli madenin girişi dış ticaretle olur. Ülkeye en çok gelir sağlayan ticaret ise, ülkenin kendi tacirleri aracılığıyla ve kendi ticaret filosuyla yapacağı ticarettir.
• Dış satım maddeleri hammadde değil de işlenmiş mallarsa daha çok kar bırakır
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.74,75.)
Merkantilist politikanın başarıya ulaşabilmesi için devletin iktisadi alana müdahale etmesi gerekir. Bu denetimden amaç “sermaye birikimini “ ulusal sınırlar içinde korumaktır. Böylece başka uluslar karşısında güçlenmektir.
Merkantilist politikanın başarıya ulaşabilmesi için devletin iktisadi alana müdahale etmesi gerekir. Bu denetimden amaç “sermaye birikimini “ ulusal sınırlar içinde korumaktır. Böylece başka uluslar karşısında güçlenmektir.
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.74,75.)
Gelişen ticaret burjuvazisini koruyacak üst kuruluş ulus devlet oldu. 16.yy devlet düşüncesini Batı açısından ortaya koyan düşünür “Makyevelli” oldu.
Gelişen ticaret burjuvazisini koruyacak üst kuruluş ulus devlet oldu. 16.yy devlet düşüncesini Batı açısından ortaya koyan düşünür “Makyevelli” oldu.
Öteki ülkelerden daha çok ulus devlet niteliği kazanmış olan İngiltere-İspanya ile birlikte- merkantilizmin ilk uygulandığı ülke oldu.
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.74,75.)
(Merkantilizmde korunan üretici, Osmanlı sisteminde korunan tüketici)
• Keşif sonrası • Papa 9. alxandr Portekiz isp arasında 1493’de dünyayı bir boylam çizgisi çekerek bölüştürdü. Asor adası 370 mil batısından geçen çiginin doğusu (afrika asya) Portekiz, batısı (amerika) ispanya..
• Keşif sonrası • Papa 9. alxandr Portekiz isp arasında 1493’de dünyayı bir boylam çizgisi çekerek bölüştürdü. Asor adası 370 mil batısından geçen çiginin doğusu (afrika asya) Portekiz, batısı (amerika) ispanya..
• Portekiz Hint okyanusu işgalleri..
• Venedik, Mısır müslm. Hükümdar iş birliği..Süveyş kanalı çalışır sonra selim ilgilenir zira mısır Osm hakimiyetine…Selim süveyş kanalı açtırmaya çalışır..Kanuni Hintteki türk devletleriyle el ele vermek ister…
• Portekizkızıl denizden Çinde Kantona değin sömürge…..Amerikada brezilya ayrıca sömürge
(Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.57.)
Atlantik ve Hint Okyanuslarında AVRUPA GENLEŞMESİ:MERKANTİLİST- TİCARET ÇAĞI (1500-1750) /
