Virus va davlat genomikasi

Virus vA faglar genomikasi

Behzod Xoʻjayev.

Virus va faglar genomikasi.

• Virus va faglar genomikasi.
• Andre Lvov fikriga ko`ra viruslar bir xil tip nuklein kislotasiga ega bo`lgan
• potentsial jihatdan patologik holatlarni keltirib chiqaradigan, o`zining genetik
• materialidan ko`payadigan, o`sish, bo`linish jarayonlarini amalga oshira olmaydigan
• va energenetik almashinuvni fermentlariga ega bo`lmagan organizmlardir (1975-
• yil).
• Zoologiya va botanikaning rivojlanish bosqichida tirik organizmlar borlig‘ini
• belgilaydigan ma‘lum kriteriyalarga mutanosib bo‗lishi zarur. Ushbu pozitsiyadan
• kelib chiqadigan holda, viruslarni tirik organizm deb qabul qilinmaydi.

Ushbu pozitsiyadan kelib chiqadigan holda, viruslarni tirik organizm deb qabul qilinmaydi. Shunga qaramasdan, viruslar tirik organizmlarning asosiy xususiyatlariga egadirlarreplikatsiya, mutatsion o`zgarishlarga va bu o`zgarishlarning avlodlarga irsiylanishi xususiyatilariga egadirlar. Zamonaviy tushunchalarga ko`ra, viruslar hayotning hujayrasiz shakli bo`lib, tirik hujayralarga kira olish va ularda ko`payish xususiyatiga ega

Viruslarning irsiy apparati virus qismlarining sintezi to`g`risida ma‘lumotga ega bo‗lib, biokimyoviy jarayonlar uchun xo`jayin hujayrasining, shuningdek biosentetik va energetik tizmlarini ishlatadi. Hujayradan tashqarida, virus inert holdagi kimyoviy birikmalarning yig`indisi hisoblanadi va xo`jayin hujayrasiga tushganda o`ziga xos tirik organizm bo`lib, genetik darajadagi hujayra ichidagi parazit hisoblanadi. Viruslar 1892-yilda D.I.Ivanovskiy tomonidan kasallangan tamaki o`simligini bakteriya filtri orqali eritmani filtirlash vaqtida aniqlangan

Viruslar 1892-yilda D.I.Ivanovskiy tomonidan kasallangan tamaki o`simligini bakteriya filtri orqali eritmani filtirlash vaqtida aniqlangan. Virus atamasi 1898-yil M.Beyering tomonidan taklif etilgan. Birinchi marta bakteriofaglarni 1933-yilda Maks Shlezinger mikroskopni qorong`i maydonida kuzatgan va sanagan. Bakteriofaglarning birinchi suratlarini Gelmut Ruska 1941-yilda elektron mikroskop orqali olgan.

Viruslarda xo`jayin hujayrasini tanlash chegaralangan. O`simliklar va baliq viruslari sut emizuvchilar hujayrasini shikastlay olmaydi va aksincha poliomielit virusi tabiiy sharoitlarda faqatgina yuqori primatlarni shikastlash xususiyatiga egadir. Quturish virusi sut emizuvchilarning xohlagan vakilini shikastlaydi, lekin o`simliklar bu virus bilan kasallanmaydi . Katta hajmdagi chechak viruslari va ospavaksina viruslarning diametri 250 nm ga yaqinlashadi.

Faglar bosh qismining diametri 50 nm, dum qismi 100-200 nmga teng bo`ladi. Virus DNK si massasi 1·106 -200·106, RNK massasi 106 dan 15·106 Da gacha bo`ladi. Viruslarning yashash shakllaridan ikki xil shakli aniqlangan. Virion hujayradan tashqarida tinim davrini o`tayotgan shakllari virus hujayra kompleksi oddiy viruslar nuklein kislota va oqsil qobiqdan iborat kapsida shu bilan birga nukleokapsid atamasi ham ishlatiladi

Viruslar ko`payishini tajribada E.coliga spetsifik bo`lgan 1-faglarda va λ- fagida kuzatish mumkin. Fagning dum qismi hujayraning maxsus retseptoriga yopishadi. Undagi lizotsim fermenti hujayra kobig‘ida maxsus teshik hosil qiladi. Fagning ichki qismda DNK ning chiziqli yopishqoq uchlari shaklida joylashgan bo`ladi ular o`zaro komplementar bo`lib bir-biri bilan juftlashishi mumkin. E.coli hujayraning ichiga tushgandan so`ng λ fagining genomi halqasimon joylashadi va bakterial DNK ligaza fermenti yordamida tiklanadi