Vrednovanje nastavnog rada kandidata

Radovi saopšteni na skupu nacionalnog značaja štampani u celini (M63=0.5)
Naučni radovi objavljeni pre izbora u zvanje docenta:
Strahinić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (1999). Prilog poznavanju Faune Trichoptera (Insecta) Puste reke. Zbornik radova “Naša ekološka istina”, 190-194.
Živić I., Marković, Z. i Brajković, M. (2000). Sekundarna produkcija makrozoobentosa Puste reke. Godišnjak Jugoslovenskog društva za zaštitu voda, 175-180.
Živić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (2001). Prilog poznavanju kvalitativnog sastava makrozoobentosa i kvaliteta vode Crvene Reke. Godišnjak Jugoslovenskog društva za zaštitu voda, 175-182.
Živić, I., Marković, Z., Karaman, B. i Brajković, M. (2001). Uporedna analiza sekundarne produkcije makrozoobentosa tri fruškogorska potoka. Naučni skup “Zasavica 2001”, zbornik radova, 32-38.
Karaman, J. B i Živić, I. (2001). Fauna Gastropoda (Mollusca) nekih fruškogorskih potoka (Vojvodina, Srbija). Naučni “Zasavica 2001”, Zbornik radova, 201-207.
Ilić, J. Živić, I., Marković, Z. (2002). Makrozoobentos kao pokazatelj kvaliteta vode Temske, Toplodolske reke i Visočice. Godišnjak Jugoslovenskog društva za zaštitu voda, 255-262.
Živić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (2002). Fauna akvatičnih beskičmenjaka nekih izvora Stare planine. Zbornik radova “Naša ekološka istina”, 46-48.

Naučni radovi objavljeni posle izbora u zvanje docenta:
59. Živić, M., Pavlović, M., Zlatanović, S., Ilić, M., Živić, I., Marković, G., Marković, Z., Đurić, M. (2008). Trendovi u korišćenju prirodnih ulja bogatih nezasićenim masnim kiselinama u ishrani riba. Zbornik radova “XIII savetovanje o biotehnologiji”, 13 (14): 387-396.
60. Spasić, M., Poleksić, V., Stanković, M., Dulić, Z., Rašković, B., Živić, I., Vukojević, D., Bošković, D., Ćirić, M., Relić, R., Marković, Z. (2010). Selekcija familija-program unapređenja proizvodnih osobina kod šarana (Cyprinus carpio L.) u Srbiji. I Međunarodni simpozijum ribarstva i ribolovnog turizma "BH-FISH 2010, 23-26. jun 2010, Centar za ribarstvo ”Neretva” Konjic, Boračko jezero, Bosna i Hercegovina. Zbornik radova, 157-164.
61. Marković, Z., Stanković, M., Dulić, Z., Spasić, M., Rašković, B., Živić, I., Poleksić, V. (2010). Šaran-kako unaprediti proizvodnju i stvoriti osnov za profitabilnost. I Međunarodni simpozijum ribarstva i ribolovnog turizma "BH-FISH 2010", 23-26. jun 2010. godine, Centar za ribarstvo ”Neretva” Konjic, Boračko jezero. Zbornik radova, 165-171.
62. Bjelanović, K., Živić, I., Marković, Z., Ilić, M., Radulović, M., Marković, Z., Živić, M. (2010). Istraživanje faune makrozoobentosa u izvorima i potocima Avale (Beograd, Srbija). I Naučno-stručna konferencija sa međunarodnim učešćem, Rizici i eko-bezbednost u postmodernom ambijentu-„Eко-DUNP 2010“, 10-12. juna 2010. godine, Novi Pazar, Republika Srbija, Zbornik radova, 89-96.
Radovi saopšteni na skupu nacionalnog značaja štampani u izvodu (M64=0.2)
Naučni radovi objavljeni pre izbora u zvanje docenta:
Strahinić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (1999). Prilog poznavanju larvi Odonata Pute reke, Simpozijum Entomologa Srbije, Zbornik rezimea, 19 str.
Živić, I., Marković, Z., Karaman, B. i Brajković, M. (2001). Uporedna analiza sekundarne produkcije makrozoobentosa tri fruškogorska potoka. Naučni skup “Zasavica 2001”, Zbornik rezimea, 16 str.
Karaman, J. B i Živić, I. (2001). Fauna Gastropoda (Mollusca) nekih fruškogorskih potoka (Vojvodina, Srbija). Naučni skup “Zasavica 2001”, Zbornik rezimea, 46 str.
Živić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (2001). Prilog poznavanju faune Trichoptera (Insecta) reke Toplice. Simpozijum Entomologa Srbije, Zbornik rezimea, 25-26 str.
Živić, I., Marković, Z. i Brajković, M. (2003). Raznovrsnost larvi Trichoptera u slivu Južne Morave. Simpozijum Entomologa Srbije, Zbornik plenarnih referata i rezimea, 58 str.

Naučni radovi objavljeni posle izbora u zvanje docenta:
63. Živić I., Marković, Z. and Brajković, M. (2005). Nove vrste Trichoptera (Insecta) za faunu Srbije. Simpozijum entomologa Srbije 2005 sa međunarodnim učešćem, Bajna Bašta 25-29 septembar 2005, Zbornik plenarnih referata i rezimea, 21 str.
64. Protić Lj, Živić I. (2007). Novi podaci za vodene stenice (Heteroptera) Srbije. Simpozijum entomologa Srbije 2007 sa međunarodnim učešćem, Užice 26-30 septembar 2007, Zbornik plenarnih referata i rezimea, 24 str.
65. Marković Z., Stanković M., Dulić Z., Živić I., Spasić M., Rašković B., Poleksić V., (2010). Poper feeding methodology for carp – prerequisit of successful semiintenzive production. Hrvatsko ribarstvo - kako i kuda dalje. VI Savjetovanje o slatkovodnom ribarstvu Republike Hrvatske s međunarodnim sudjelovanjem, Zbornik radova, Vukovar, 14 – 15 travanj 2010., 11-12 str.
66. Spasić, M., Poleksić, V., Stanković, M., Dulić, Z., Rašković, B., Živić, I., Ćirić, M., Relić, R., Vukojević, D., Bošković, D., Marković, Z. (2010): Program selektivnog uzgoja šarana (Cyprinus carpio L.) u Srbiji–Preliminarni rezultati. Zbornik rezimea . Poljoprivredni fakultet Beograd, Institut za Zootehniku. XIX Inovacije u stočarstvu, Simpozijum sa Međunarodnim učešćem, 18 str.
67. Živić, I., Bjelanović, K., Simić, V., Marković, Z. (2011). Promene granice areala Thremma anomalum (Trichoptera, Uenoide) i novi podaci o ekologiji vrste. Simpozijum entomologa Srbije 2011 sa međunarodnim učešćem, Donji Milanovac 21-25 septembar 2011, Zbornik plenarnih referata i rezimea, 28 str.

b) Ostale naučne aktivnosti pre izbora u zvanje docenta:
Učešće u nacionalnom projektu=1
1. Unapređenje novih postupaka u gajenju, preradi i zaštiti lekovitog i aromatičnog bilja za postizanje stabilne proizvodnje i dobijanje novih proizvoda (S.4.0259, 1996-1998).
2. Ekologija, biogeografija, diverzitet i monitoring faune (03E04, 1999-2001).
3. Nekonvencionalna animalna proizvodnja (BTR. 5. 05. 0541. B., 2003-2004).
b) Ostale naučne aktivnosti posle izbora u zvanje docenta:
Učešće u nacionalnom projektu=1
1. Unapređenje tehnologije ishrane šarana (Cyprinus carpio Linn.) i kalifornijske pastrmke (Oncorhynchus mykiss Wal.) u održivoj akvakulturi (TR. 006903, 2005-2008).
2. Unapređenje poluintezivne proizvodnje šarana (Cyprinus carpio) u održivoj akvakulturi (TR. 20047, 2008-2010).
3. Unapređenje proizvodnih kapaciteta šarana (Cyprinus carpio L) programima ishrane i selekcije (TR 31075, 2011-).

Recenzija publikacije kategorije M 20 (1)/M 50 (0.5) posle izbora u zvanje docenta:
1. Ecological Indicators (M21) 1 put recenzet

2. International Review of Hydrobiology (M22) 1 put recenzet

3. Archives of Biological Sciences, Belgrade (M 23) 12 puta recenzent

4. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences (M 23) 1 put recenzet

5. Natura Croatica (M 23) 1 put recenzent

6. Acta entomologica serbica (M 52) 4 puta recenzent

7. Bulletin of the Natural History Museum in Belgrade (M 52) – 1 put recenzent
Članstvo u organizacionim odborima međunarodnih/nacionalnih/stručnih skupova pre izbora u docenta=1
1. Simpozijum Entomologa Srbije 2001. Goč, 26-29 September 2001.

2. Simpozijum Entomologa Srbije 2003. Ivanjica, 24-27 September 2003.

3. Simpozijum Entomologa Srbije 2005. Bajina Bašta, 25-29 September 2005.
Članstvo u organizacionim odborima međunarodnih/nacionalnih/stručnih skupova =2, posle izbora u zvanje docenta:
1. Član redakcionog odbora II International conference “Fishery”, Institute of animal breeding, Faculty of Agriculture, Belgrade-Zemun and “Akvaforsk” Institute of aquaculture research, As, Norway, Belgrade-Zemun, February, 10.-12. 2005.
2. Član redakcionog odbora III International conference “Fishery”, Institute of animal science, Faculty of Agriculture, Belgrade-Zemun and “Akvaforsk” Institute of aquaculture research, As, Norway, Belgrade-Zemun, February, 1.-3. 2007.
3. Član redakcionog odbora IV International conference “Fishery”, Institute of animal science Faculty of Agriculture University of Belgrade – Serbia, Institute «Nofima – Marine« – Norway and Institute «Haki« - Hungary, May, 27-29.2009, Belgrade Serbia.
4. Član naučnog i redakcionog odbora V International conference “Aquaculture & Fishery”, Institute of animal science Faculty of Agriculture University of Belgrade – Serbia, June, 1 - 3. 2011, Belgrade Serbia
5 Član naučnog i redakcionog odbora VI International conference “Water & Fish”, Institute of animal science Faculty of Agriculture University of Belgrade – Serbia, June, 12 - 14. 2013, Belgrade Serbia.

Zbirni pregled kvantitativnih pokazatelja naučnog rada - Osnovne naučne aktivnosti posle izbora u zvanje docenta:

Naziv	Oznaka	Vrsta rezultata	Vrednost
Radovi međunarodnog značaja	M21	Rad u vodećem međunarodnom časopisu	1 x 8 = 8
	M22	Rad u istaknutom međunarodnom časopisu	1 x 5 = 5
	M23	Rad u časopisu međunarodnog značaja	12 x 3 = 36
	M23a	Rad u časopisu međunarodnog značaja bez impakt faktora	3 x 2 = 6
	M44	Poglavlje u knjizi M41 ili rad u istaknutom tematskom zborniku vodećeg nacionalnog značaja	2 x 2 = 4
	M33	Rad saopšten na skupu međunarodnog značaja štampan u celini	17 x 1 = 17
Objavljeni radovi nacionalnog značaja	M51	Rad u vodećem časopisu nacionalnog značaja	5 x 2=10
	M52	Rad u časopisu nacionalnog značaja.	4 x 1,5 = 6
	M63	Rad saopšten na skupu nacionalnog značaja štampan u celini	4 x 0.5 = 2
Radovi objavljeni u izvodima	M34	Rad saopšten na skupu međunarodnog značaja štampan u izvodu	13 x 0.5 = 6.5
	M64	Rad saopšten na skupu nacionalnog značaja štampan u izvodu	5 x 0.2 = 1.0

Укупно:101,5
Ostale naučne aktivnosti posle izbora u zvanje docenta:

Učešće u nacionalnom projektu	(3 x 1) = 3
Recenzija publikacije kategorije М 20/М 50	(16 x 1) = 16 (5 x 0.5) = 2,5
Članstvo u uredništvu međunarodnih časopisa/nacionalnih časopisa/zbornika radova sa naučnih skupova	(5 x 2) = 10

Укупно:31,5

Minimalni broj poena za pokretanje procedure za izbor u zvanje vanrednog profesora-28	Ukupno poena ostvareno od strane kandidata u prethodnom izbornom periodu-133
М10 + М20 + М30 + М40 + М50 + ostale nauĉne aktivnosti (član 8b) = najmanje 25 bodova, od toga iz kategorija М21, М22 i М23 najmanje 20 bodova М52, М61, М63, М66а, М32, М34, М62, М64 = najmanje 3 boda	M21 + M22 + M23 + M40 + M50 + (član 8b)= 124 M21 + M22 + M23 + M23a = 55 М52+М63+М64 = 9

C. ANALIZA RADOVA
Glavna problematika u naučnim istraživanjima kandidata obuhvata oblasti morfologije, taksonomije, sistematike i faunistike akvatičnih beskičmenjaka (posebno larvi vodenih insekata: Trichoptera, Ephemeroptera, Plecoptera, Heteroptera...) u brdsko-planinskim tekućicama. Takođe, kandidat se bavi analizom kvaliteta kopnenih vodenih ekosistema na osnovu akvatičnih beskičmenjaka, sekundarnom produkcijom makrozoobentosa-uloga u ishrani slatkovodnih riba i analizom sastava masnih kiselina u prirodnoj (zoobentosu) i dodatoj hrani kod riba.

U ovom Izveštaju je data analiza svih naučnih radova dr Ivane Živić, koji su publikovani od izbora u zvanje docenta (2006. godine) do danas (ukupno 67 radova). Naučni opus kandidata u tom periodu je veoma raznovrstan i može se podeliti u nekoliko osnovnih celina:

(i) taksonomska, ekološka, i zoogeografska istraživanja akvatičnih beskičmenjaka (radovi br. 3, 4, 37, 44, 64); (ii) faunistika i taksonomija larvi Trichoptera Srbije (radovi br. 5, 15, 43, 63, 67); (iii) istraživanje faune makrozoobentosa u kopnenim vodama na teritorije Srbije (radovi br. 2, 18, 42, 47, 62); (iv) uporedno-morfološke studije genitalnih i kopulatornih struktura Braconidae i njihova taksonomija (radovi br. 10 i 11); (v) kvalitet vode na osnovu makrozoobentosa i zooplanktona (radovi br. 1, 7, 8, 9, 16, 17, 19, 21, 22, 38, 40, 46, 50); (vi) akvakultura u Srbiji i unapređenje poluintezivne proizvodnje šarana uz smanjenje zagađenja vodene sredine (radovi br. 6, 26, 27, 28, 49); (vii) unapređenje proizvodnih osobina kod šarana procesom selekcije (radovi br. 25, 41, 45, 48, 55, 60, 66); (viii) istraživanja na unapređenju kvaliteta hrane za šarana na osnovu prirasta šarana, zdrastvenog stanja i histoloških karakteristika unutrašnjih organa šarana (radovi br. 11, 13, 14, 20, 23, 24, 30, 31, 33, 35, 36, 39, 52, 53, 54, 56, 57, 61, 65); (ix) utvrđivanje masnokiselinskog sastava kod larvi Chironomidae, dodatoj hrani za prehranu šarana i mesu šarana (radovi br. 29, 32, 34, 51, 58, 59).

Shodno tome, radovi kandidata će biti analizirani u okviru utvrđenih 9 izdvojenih naučnih celina:

(i) U radu br. 3 detaljno je analizirana distribucija Gammarus (Rivologammarus) balcanicus i Gammarus (Rivologammarus) fossarum na prostoru Srbije i ukazano je na neophodnost revidiranja areala rasprostiranja ovih vrsta, kao i njihovih kontaktnih zona i postojanje mešovitih populacija. Rezultati do kojih se došlo, menjanju dosadašnja saznanja da se na području Srbije, a posebno južne i jugoistočne Srbije vrsta Gammarus fossarum sreće sporadično i ukazuju da je u slivu Južne Morave (jugoistočna Srbija) najbrojnija i najčešće nalažena vrsta Gammarus fossarum. Osim toga, u slivu Južne Morave na najvećem broju lokaliteta zabležene su mešovite populacije ove dve vrste amfipodnih rakova.Utvrđeno je da je kontaktna zona između Gammarus balcanicus i Gammarus fossarum značajno proširena i na južnu i jugoistočnu Srbiju (ranije je konstatovano da je kontaktna zona u zapadnoj Srbiji između Morave i Drine, a u centralnoj na Kopaoniku), a kako je u ovoj oblasti vrsta Gammarus fossarum dominantana u odnosu na Gammarus balcanicus, može se očekivati da se kontaktna zona ova dva vikarionta prostire dalje na jug i jugoistok Balkanskog poluostrva.

Rad br. 4 opisuje nalaz vrste A.aestivalis u slivu Južne Morave (u 13 reka) koji predstavljaju najjužniju granicu areala rasprostranjenja ove vrste u Evropi. Takođe, na području Srbije vrsta A. aestivalis prezimljuje u svim razvojnim stadijumima, jer se u toku cele godine, u manjem ili većem broju javljaju svi razvojni stupnjevi. U periodu sedmogodišnjih istraživanja sakupljeno je 398 jedinki (od larvenog do imaga stupnja) ove vrste. Od sakupljenih primeraka 85,71% su mužijaci, a 14, 29% ženke.

Za područje Srbije po prvi put je opisan nalaz vrste Chaoborus crystallinus (Diptera, Chaoboridae) u bunarima (rad br. 37.). Tokom istraživanja (od aprila do oktobra 2005.), jedino su u oktobru nađene 10 jedinki ove vrste na lokalitetima bunar 1 (9 jedinki, 30.10.2005) i bunar 2 (1 jedinka, 30.10.2005). U radu su date osnovne morfološke karakteristike vrste Chaoborus crystallinus i crteži diskriminativnih sistemskih karaktera ove vrste.

U radovima br. 44 i 64, dat je prikaz Heteroptera iz 25 reka, sa ukupno 41 lokaliteta iz sliva Južne Morave. Identifikovano je 11 vrsta, koje su klasifikovane u sedam familija. Corixidae: Sigara (Subsigara) falleni (Fieber, 1848), Aphelochiridae: Aphelocheirus aestivalis (Fabricius, 1794); Notonectidae: Notonecta glauca Linnaeus, 1758; Nepidae: Nepa cinerea Linnaeus, 1758; Hydrometridae: Hydrometra stagnorum (Linnaeus, 1758); Veliidae: Velia capari Tamanini, 1947, Velia affinis filippi Tamanini, 1947; Gerridae: Aquarius najas (De Geer, 1773), Aquarius paludum (Fabricius, 1794), Gerris gibbifer Schummel, 1832, Gerris thoracicus Schummel, 1832. U toku istraživanja sakupljeno je 535 stenica, a najveći broj primeraka pripada vrsti A. aestivalis (398). Utvrđene su nove vrste Heteroptera za faunu Srbije: Velia capari Tamanini i Velia affinis filippi Tamanini. Nalaz vrsta Aquarius najas (De Geer), je drugi nalaz u Srbiji. Do sada je ova vrsta bila registrovana na Đerdapu, na lokalitetu Boljetin (Boljetinska reka).

(ii) Radovi br. 5, 15, 43, 63, 67 obuhvataju faunističke i zoogeografske studije reda Trichoptera u Srbiji. Tako je u radu br. 5. utvrđeno da vrsta Helicopsyche bacescui ima u Srbiji (u centralnom delu Balkanskog poluostrva) diskontinualno rasprostranjenje. Na teritoriji Srbije utvrđeno je prisustvo H bacescui na 39 lokaliteta južno od Dunava. Na taj način je površina glavnog deo areala povećana za oko 30%, a njegova zapadna granica pomerena za oko 440 km. Utvrđeno je da H. bacescui pripada specifičnim životnim zajednicama koje od tipičnih zajednica makrozoobentosa na sličnim staništima u Srbiji izdvaja izrazita dominacija Gammaridae, značajno prisustvo roda Pisidium sp. i odsutvo ostalih grupa Trichoptera pre svih Hydropsychidae. Takođe, konstatovano je larva H. bacescui u Srbiji naseljavaju kamenitu podlogu (85% lokaliteta) i relativno hladnu (prosečna temperatura 9.90.8^oC) i čistu vodu (prosečan indeks saprobnosti od 1.570.03).

Rad br. 15 predstavlja dodatak postojećoj faunističkoj listi fauni Trichoptera Srbije, koji ukazuje na povećanje broja zabeleženih vrsta Trichoptera u odnosu na prvu objavljenu listu, koja je posledica istraživanja larvi Trichoptera u brdsko-planinskim rekama Srbije. Broj nađenih vrsta se povećao od 173 na 186. Revidirana lista uključuje 3 nova roda i 13 novih vrsta za faunu Srbije, 3 vrste su dodate iz nahnadno pregledanog materijla muzejske zbirke Ryacophila stankovici Radovanović, Potamophylax (Stenophylax) rotundipennis Brauer i Potamophylax latipennis Curtis. Vrsta Rhyacophila dorsalis Curtis je izbrisana sa liste, jer je utvrđeno da je reč o alopatrijskoj vrsti R. nubila Zetterstet. Jedna vrsta (Stenophylax latipennis) i jedna podvrsta (Stenophylax vibex speluncarum) su izbrisane zbog pogrešne determinacije i nedovoljno podataka. Za faunu Srbiji endemična je vrsta Drusus serbicus Marinković, dok su vrste Crunoecia bosniaca Marinković-Gospodnetić, Rhyacophila bosnica Schmid i Rhyacophila vranitzensis Marinković et Botosaneanu endemiti zapadnog dela Balkanskog poluostrva.

Nove vrste i rodovi Trichoptera za faunu Srbije, nakon višegodišnjih istraživanja kandidata, opisane su u radovima br. 43 i 63. Osim ovoga, prikazani su i veoma značajni podaci o njihovoj ekologiji i zoogeografiji. U radu su dati originalni crteži larvi Trichoptera kao i spisak lokaliteta na kojima su nađene u Srbiji. Nove vrste za faunu Srbije su: Rhyacophila torrentium Pictet, 1834; Rhyacophila glareosa McLachlan, 1867; Rhyacophila intermedia McLachlan, 1868; Glossosoma conformis Neboiss, 1834; Micropterna lateralis Stephens, 1874; Oecetis testacea Curtis, 1834; Micrasema longulum McLachlan, 1876; Chimarra marginata Linnaeus 1767; Cyrnus flavidus McLachlan, 1864; Brachycentrus subnubilus Curtis, 1834; Ecclisopteryx madida McLachlan, 1867; Melampophylax mucoreus Hagen, 1861; Grammotaulius nigropunctatus Retzius, 1783. Rodovi Chimarra, Melampophylax i Oecetis su novi za faunu Srbije.

Rad br. 67 opisuje promene granice areala Thremma anomalum (Trichoptera, Uenoide) i daje nove podatke o ekologiji vrste. Areal rasprostranjenja vrste Thremma anomalum je definisan krajem osamdesetih godina prošlog veka. Međutim, intenzivna istraživanja faune makrozoobentosa u tekućicama Srbije od 1989 do 2010. ukazuju da dolazi do pomeranja zapadne granice areala. Vrsta je nađena na 17 lokaliteta u istočnoj, jugoistočnoj i južnoj Srbiji, delovima areala na kojima do sada nije registrovana i koji definišu novu severozapadnu i zapadnu granicu njenog areala. Ovi lokaliteti su jasno povezani sa centralnim delom areala vrste, preko lokaliteta u Bugarskoj, ali ne i sa severnim delom areala u Rumuniji, koji tako i dalje ostaje izolovan od ostatka areala. Istraživanja rasprostranjenja vrste Thremma anomalum su obavljena u periodu od 1989. do 2010. godine. Ukupan broj lokaliteta obuhvaćenih istraživanjima je 777. Larve vrste T. anomalum su nađene u 29 uzoraka na 17 lokaliteta u 11 vodotokova. Ova istraživanja su pokazala da T. anomalum odlikuje šira ekološka valenca nego što se pretpostavljalo. Mogu naseljavati i vode sa letnjom temperaturom koja prelazi 18^oC, neutralne do blago bazne vode (pH = 7.7  0.1), bogate kiseonikom (11.4  0.6 g/dm³) i izrazito preferiraju kamenitu podlogu prekrivenu vodenim mahovinama.

(iii) U radu br. 2. prikazan je uticaj geotermalne vode na sastav zajednica makrozoobentosa u recipijentu. Analizom fizičkih i hemijskih parametara vode, pokazano je da je temperatura glavni faktor koji utiče na sastav zajednica vodenih beskičmenjaka, naročito nizvodno od uliva geotermalne vode. Porast srednje godišnje temperature, na lokalitetima koju su lokalizovani neposredno ispod uliva geotermalne vode, utiče na promene u sastavu zajednica makroinvertebrata. Te promene se ogledaju u smeni zajednica koje se odlikuju velikim diverzitetom (Gammaridae, Simuliidae, Chironomidae, Trichoptera and Ephemeroptera, Plecoptera, Coleoptera, druge Diptera, Hirudinea, Odonata, Mollusca, Oligochaeta,) sa uniformnijim, koje su sačinjene od svega tri dominantne, termofilne grupe - Chironomidae, Mollusca,Oligochaeta.

Rad br. 18, daju podatke o bogatstvu makrozoobentosa pet fruškogorskih izvora i Kudoškog, Jelenačkog i Borkovački potoka Nacionalnog parka „Fruška gora“. Ivori su istraživani u 1996. godini, a potoci u aprilu, julu i oktobru 2000 i u januaru 2001. godine. Nakon ovih istraživanja u pet istraživanih fruškogorskih izvora zabeleženo prisustvo 10 taksona na nivo roda ili vrste iz 8 grupa makroinvertebrata: Turbellaria (Polycelis cornuta), Hirudinea (Erpobdela sp., Hirudo medicinalis), Amphipoda (Gammarus sp., Gammarus balcanicus), Mollusca (Ancylus fluviatilus), Plecoptera (Nemoura sp.), Diptera (Oxycera meigeni, Tipula sp.), Trichoptera (Potamophylax nigricornis) kao i vrste iz podfamilija Chironominae i Ortocladine (Chironomidae, Diptera). Tokom istraživanja makrozoobentosa Kudoškog potoka, nađeno je 46 taksona iz 17 životinjskih grupa. Na većini lokaliteta, u svim periodima istraživanja, zabeležena je dominacija vrsta iz filuma Mollusca i larvi Chironomidae, a na lokalitetu K3 i vrste iz klase Hirudinea. Zajednicu makroinvertebrata Jelenačkog potoka čini 15 životinjskih grupa sa 35 determinisanih taksona (na nivou roda ili vrste). Od determinisanih grupa najvećeg diverziteta su Diptera (9 taksona), dok su najuniformniji insekatski redovi Odonata, Plecoptera i Planipennia (sa po jednom determinisanom vrstom). U toku istraživanja zoobentosa Borkovačkog potoka zabeležena su 32 taksona iz 14 grupa makroinvertebrata. Na svim lokalitetima (izuzev loklaiteta B5 gde su dominantne Chironomidae i Oligochaeta) najbrojnije su vrste iz familije Gammaridae, osim na lokalitetu B1 u jesen i B2 u proleće, gde svojom brojnošću (367 odnosno 1666 ind/m²) dominiraju Mollusca.

Rad br. 42 obuhvata prikaz rezultata istraživanja zajednice makrozoobentosa Temske reke i Visočice, obavljena su u leto i jesen 2001. godine na 10 lokaliteta. U 46 proba za kvantitativnu i 10 za kvalitativnu analizu identifikovan je 101 takson iz 17 grupa makrozoobentosa. Na proučavanim lokalitetima najčešće se sreću vrste Elmis aenea (70,00%), Ancylus fluviatilis i Baetis sp. (60,00%). U fauni dna Temske reke i Visočice, uočena velika raznovrsnost larvi insekatskih redova Trichoptera, Ephemeroptera i Plecoptera. Konstatovana je da se sličnost zajednica zoobentosa u Visočici i Temskoj reci kreće se od 12,5% (između lokaliteta Vi0 i Te0) do 70,7% (između lokaliteta Te1 i Te2), dok je opseg variranja Shanon-Weaver-ovog indeksa diverziteta je od 1,80 (na profilu Te3) do 2,45 (na Te0). U radovima br. 47 i 62, prikupljanjem uzoraka makrozobentosa potoka i izvora Avale u periodu od godinu dana (25.10.2006.–03.11.2007), registrovano je 39 taksona iz ukupno 17 taksonomskih grupa. Insekatske redove je karakterisala najveća raznovrsnost. U svim

istraživanim izvorima dominirala je vrsta Gammarus balcanicus. Interesantno je i prisustvo Helicopsyche bacescui (Trichoptera) u istraživanim potacima zbog njenog diskontinualog rasprostranjenja u Srbiji. Zajednički predstavnici za sve potoke su sledeći rodovi i vrste: Pisidium sp., Gammarus balcanicus, Helicopsyche bacescui, Ecdyonurus sp., Hydraena gracilis, Helodes minuta, Limnophila sp., Tipula sp., Bezzia sp., Dixa sp., Ptychoptera sp. Urađena je i procena kvaliteta vode na osnovu makroinvertebrata kao bioindikatora i pokazano je da je kvalitet vode manje-više nepromenjen (β-mezosaprobog kvaliteta) duž tokova istraživanih potoka Sakinac, Ladne vode, Vranovac i izvora Kamenac.

(iv) Morfološka analiza muških genitalija kod 24 vrste iz 10 rodova brakonida koje pripadaju podfamiliji Agathidinae je prezentovana u radu br. 10. Priloženi su i detaljni opisi važnih morfoloških svojstava svih vrsta i analizirana je njihova važnost u identifikaciji. Morfologija muških genitalija može da se koristi pri identifikaciji na nivou roda, dok je od ograničenog značaja za rang vrste, osim za one koje pripadaju rodovima sa velikim brojem vrsta. Morfološke promene legalice vrsta brakonida unutar podfamilije Cheloninae zbog adaptacija na jajno-larvalni parazitizam su analizirane u radu br. 11. Legalica predstavlja složenu morfološku strukturu gonapofiznog porekla, čiji mišićni sistem omogućava složene pokrete prilikom polaganja jaja. U radu je detaljno ispitana struktura legalice kod vrsta rodova Ascogaster Wesmael, Leptodrepana Shaw, Chelonus Panzer, Microchelonus Szepligeti i Phanerotoma Wesmael. Dat je i pregled promena njene strukture prilikom adaptacija na jajno-larvalni parazitizam.
(v) Iz oblasti hidrobiologije i zaštite kopnenih voda, a pre svega kvaliteta vode na osnovu akvatičnih beskičmenjaka, objavljeno je nekoliko radova u međunarodnim i domaćim časopisima. U radu br. 1 upoređivano je stanje faune Chironomidae na 28 lokaliteta u slivu Južne Morave između 1981. godine i 2010. godine, u cilju utvrđivanja promena u kvalitetu vode. Kao mera kvaliteta vode korišćen je delta+ ili indeks taksonomske distinktivnosti. Ovo je relativno nov biotički indeks čije vrednosti ne bi trebale da zavise od načina uzorkovanja te je posebno pogodan za kvantifikovanje promena tokom dužih vremenskih perioda, tokom kojih je dolazilo do promena u metodologiji uzorkovanja. Ovo istraživanje je pokazalo da postoji linearna zavisnost delta+ indeksa i kvaliteta vode određenog na osnovu niza hemijskih parametara i na taj način je potvrđena hipoteza o nezavisnosti ovog indeksa od od načina uzorkovanja.

U radovima br. 7 i 9. ukazano na uticaj otpadnih voda iz pastrmskog ribnjaka „Riboteks“ na kvalitet vode u recipijentu (reka Trešnjica) i sastav zajednica makrozoobentosa. Pokazano je da su promene u hemijskim parametrima vode nizvodno od uliva otpadnih voda bile umerene i ograničene na deo vodotoka neposredno uz ispust. Uz to korišćenje hrane sa 0,8% fosfora je bilo dovoljno da u potpunosti eleiminiše rastvorljive fosfate iz vode recipijenta. Međutim, promene u hemizmu vode su uzrokovale promene u strukturi i sastavu zajednica makrozoobentosa koje su ostale statistički značajne i 500m nizvodno, dok se njihov uticaj izgubio tek 3.5 km nizvodno. U odnosu na sastav zajednica najizraženiji je bio uticaj na relativne brojnosti Baetidae, Chironomidae and Plecoptera, dok su od biotičkih parametara najostljiviji na uticaj ribnjaka bili odnos brojnosti Baetidae/Ephemeroptera, Margelafov indeks diverziteta i Modifikovani biotički indeks. Pored toga rad je pokazao da je masa riba u ribnjaku adekvatno određuje intenzitet njegovog uticaja na strukturu i sastav zajednica makrozoobentosa.

U radu br. 8 i 16 vodeni beskičmenjaci (zooplankton i zoobentos), koliformne bakterije, kao i histologija škrga šarana su korišćeni kao bioindikatori kvaliteta vode u dva otvorena bunara i dva lokaliteta na potoku Šugavac na oglednom dobru Radmilovac u blizini Beograda, koji se koriste za navodnjavanje i kao izvor vode za eksperimentalne ribnjake i mrestilište. Istraživanje je trajalo tri godine. Vrednosti saprobnog indeksa izračunate na osnovu nađenih vodenih beskičmenjaka su pokazale da u sva četiri ispitana lokaliteta preovlađuju indikatori β mezosabrobnog stanja vode, odnosno da je voda umereno zagađena. Histopatološka analiza škrga riba je pokazala samo blaga i popravljiva oštećenja. Analiza koliformnih bakterija je pokazala da je potok Šugavac ipak zagađeniji nizvodno od oglednog dobra, jer je za razliku od Escherichia coli, koja je nađena na svim lokalitetima, Salmonella spp. nađena samo na ovom. Ovi rezultati su potvrdili da ovi izvori vode mogu biti korišćeni za snabdevanje šaranskih ribnjaka na poljoprivrednom dobru Radmilovac.

Rad 19. opisuje primenjenji aspekt akvatičnih insekata, a koji se ogleda u bioindikaciji kvaliteta vode na osnovu svih grupa vodenih insekata. Naime, organizmi faune dna (makroinvretebrata) su se za procenu kvaliteta vode i stepenu zagađenja reka pod uticajem otpadnih, kanalizacionih voda, koristili od 1908. godine (kada je publikovan prvi naučni rad), a njihova stalna upotreba kao bioindikatora počinje 1970. godine. U radu je ukazano zašto su akvatični insekti bobri bioindikatori kvaliteta vode (iz bioloških i tehnilkih razloga), kao i da se koriste u detekciji zagađenja vodenih ekosistema teškim metalima, finim sedimentima i bakterijskog zagađenja. Takođe, detaljno je opisana i njihova druga praktična primena, a to je da se oni koriste kao mamci za salmonidne vrste riba te je detaljno opisan proces mušičarenja i dat je pregled svih vrsta imitacija, odnosno veštačkih mušica: suve, mokre mušice i nimfe, a poslednjih godina ovoj podeli se dodaju i realistične (art mušice) i strimeri.

U radu br. 21 u toku 2005. godine mesečno je praćen sastav zajednica zooplanktona i zoobentosa kao i koncentracija kiseonika i elektroprovodljivost vode u dva otvorena bunara na oglednom dobru Radmilovac. Ukupno su registrovana 40 taksona zooplanktona među kojima su dominirale Rotatoria sa 36 taksona, i 5 taksona makrozoobentosa. U zajednicama makrozoobentosa dominirali su indikatori β mezosabrobnog stanja vode, dok su u zajednicama zooplanktona dominirali indikatori oligosaprobnog i β mezosabrobnog stanja vode, što ukazuje da se kvalitet vode nalazio na granici između I iII klase kvaliteta.

Saprobiološka analiza vode Južne Morave (pritoke II reda Dunava), na osnovu makrozoobentosa kao bioindikatora, prikazana je u radu br. 22. Uzorci su prikupljani sezonski u periodu 2001-2003. godina. U toku Južne Morave na svim lokalitetima, apsolutnu dominaciju su imali bioindikatori -mezosaprobnog kvaliteta vode, koji ukazuju da je voda II klase kvaliteta. Veće vrednosti indeksa saprobnosti zabeležene su na lokalitetima JM3 (2,43), JM4 (2,27) i JM6 (2,27). Nizvodno od šestog lokaliteta indeks saprobnosti varira u uskom opsegu (od 1,92-lokalitet JM7 do 2,01-lokalitet JM12) sve do profila JM14 i JM15 gde je konstatovan porast stepena saprobnosti na 2,22 odnosno 2,18. Južnu Moravu karakteriše i značajan kapacitet za samoprečišćavanje, koji se najbolje uočava u gornjem toku Južne Morave na lokalitetima JM3 i JM5.

Na značaj zooplanktonskih organizama u oceni kvaliteta vode šaranskih ribnjaka ukazano je u radovima br. 38 i 40. U radu br. 38, prikazani su rezultati kvalitativne i kvanititative analize zajednice zooplanktona, na osnovu kojih su izdvojeni bioindikatori i određen kvalitet vode u ispitivanom ribnjačkom jezeru "Dubica", metodom po Pantle-Buck-u, tokom proizvodne sezone gajenja šarana u 2000 godini i u ribnjakom jezeru, ribnjaka "Sveti Nikola" tokom 1999. godine (rad br. 40). Vrednosti indeksa saprobnosti su imale i generalni trend opadanja od početka prema kraju sezone, od 2,05 do 1,77 u ispitivanom ribnjačkom jezeru "Dubica" i od 1,98 do 1,52 u ribnjačkom jezeru br. 8, ribnjaka "Sveti Nikola", odnosno došlo je do postepenog poboljšanja kvaliteta vode jezera u drugom delu sezone. Voda je bila II klase kvaliteta tokom obavljenih istraživanja, što je i poželjno za šaranske ribnjake sa poluintezivnim sistemom gajenja.

U radu br. 46, pokazano je da su brane na reci Tisi imale značajan uticaj na zajednice Oligochaeta koji se ogledao u povećanju broja i brojnosti eutrofnih vrsta nizvodno od brana. Radovi 17. i 50. daje saprobiološku ocenu kvaliteta vode reke Nišave, na osnovu makrozoobentosa, u periodu od 2001. do 2003. godine, na devet lokaliteta duž vodotoka. Korišćenjem indikatorskih svojstava 104 vrste makroinvertebrata konstatovano je da na svim istraživanim lokalitetima duž Nišave u Srbiji (na dužini toka od 139 km) dominiraju organizmi indikatori beta-mezosaprobnog kvaliteta vode, a što odgovara vodi druge klase. Kvalitet vode određen je korišćenjem indeksa saprobnosti po Pantle- Buck-u, metodi Knopp-a i metodi Rothschein-a.

(vi) U radu br. 6 dati su rezultati uticaja abiotičkih i biotičkih činioca sredine na prirast gajenog šarana u šaranskom ribnjaku “Dubica” iz Banatske Dubice u ribnjačkom objektu br. 4. U toku proizvodne sezone 2000 godine, u periodu od aprila do septembra, dva puta mesečno, izvršena je analiza sedam hemijskih činioca vodene sredine u korelaciji sa dinamikom prirodne hrane (zooplanktona i faune dna), kao i korelacija izmedju prirodne hrane i dinamike rasta šarana. Istraživanja su pokazala negativnu korelaciju izmedju: pH (p0,001, k=-0,875), elektroprovodljivosti (p=0,0294, k=-0,673), HPK (p=0,0052, k=-0,782), ukupne tvrdoće vode (p=0,0186, k=-0,709), karbonatne tvrdoću vode (p=0,0087, k=-0,758) i količine prirodne hrane (zooplanktona i faune dna) iskazane po kilogramu ihtiomase. Komparacijom biomase prirodne hrane (izražene po kilogramu ihtiomase) i procentualnog dnevnog prirasta šarana, konstatovano je da prirast šarana najčešće prati količinu prirodne hrane, tako što se beleži povećanje prirasta 15 dana nakon povećanja biomase prirodne hrane.

Rad br. 26 je revijalni rad o stanju ribarstva u Srbiji, koje je privredna grana koja obuhvata akvakulturu (gajenje vodenih organizama) i ribarstvo otvorenih voda (privredni i sportski - rekreativni ribolov). Od vodenih organizama u Srbiji se gaje skoro isključivo ribe. Gajenje drugih vodenih organizama je sporadično i u zanemarljivom obimu. Gajenje riba se najvećim delom obavlja u šaranskim (toplovodnim) i pastrmskim (hladnovodnim) ribnjacima (preko 95% ukupne količine proizvedene ribe), u malim količinama u kavezima. Ribarstvo otvorenih voda se obavlja u ribolovnim vodama Srbije (oko 66 000 km toka reka i potoka), plavna područja, rečni rukavci, mrtvaje, oko 50 prirodnih i 150 veštačkih jezera (akumulacija), oko 30 000 km kanala, hidromeliracioni sistemi, kao i sve druge vode u kojima žive ribe. Sve ribolovne vode od kraja 2007. godine su podeljene na 6 ribarskih područja (Srbija-Vojvodina, Srbija-zapad, Srbija-jugozapad, Srbija-jug, Srbija-istok, Srbija-Centar). Zaključeno je da je perspektive razvoja akvakulture na području Srbije su pre svega u povećanju proizvodnje po jedinici površine, odnosno zapremine vode, povećanju površina pod ribnjacima, i u povećanju broja gajenih vrsta.

Rezultati sezonske dinamike biomase i kvalitativnog sastava fitoplanktona, zooplanktona i makrozoobentosa u odnosu na fizičke i hemijske faktore vodene sredine, međusobno kao i u odnosu na gajene ribe u tri zemljana bazena, prikazani su u radu br. 27. Fitoplankton je imao veliki diverzitet vrsta, naročito jestivih za ribe, tokom prvog dela sezone. Kasnije, sa porastom temperature, ihtiomase, količine ekskreta riba, degradacijom nepojedene hrane kao i povremenim smanjenjem količine vode u jezerima, došlo je do promene u pravcu dominacije filamentoznih Cyanophyta. Zooplankton i makrozoobentos su tokom celog perioda istraživanja imali mali diverzitet vrsta. Sezonalna dinamika zooplanktona se karakterisala dominacijom dve Rotatoria, Brachionus angularis i Keratella tropica i Cladocerom Bosmina longirostris u sva tri bazena. Makrozoobentos je imao malu gustinu i biomasu, a larvame Chironomidae su dominirale tokom cele sezone.

Na trenutno stanje i potencijal u akvakulturi i ribarstvu u Srbiji, detaljno je ukazano u radu br. 28. Naime, akvakultura u Srbiji se najvećim delom realizuje u objektima akvakulture: pastrmskim i šaranskim ribnjacima. Ukupna površina pod šaranskim ribnjacima je oko 14 000 hektara, od čega je oko 20% van funkcije. Pod pastrmskim ribnjacima je oko 14 hektara od čega je oko 15 % van funkcije. U šaranskim ribnjacima se proizvodi šaran, beli i sivi tolstolobik, beli amur i grabljivice: som i smuđ. U pastrmskim ribnjacima se proizvodi kalifornijska (dužičasta) pastrmka. Na malom broju ribnjaka se proizvodi mlađ toplovodnih (deverika, linjak, zlatni karaš, šaran divljak) i hladnovodnih vrsta riba (potočna pastrmka, mladica, lipljan) za poribljavanje tekućih i stajaćih vodenih ekosistema. Ukupna proizvodnja u poslednjih dve godine se kreće u količini od oko 15 000 tona, od čega oko 2 000 tona kalifornijske pastrmke (od čega konzumne pastrmke oko 75%), i oko 13 000 tona toplovodnih vrsta riba (oko 11 000 tona šarana i oko 2 000 tona pratećih vrsta riba), od čega 70 do 75% konzumne ribe. Veoma značajan potencijal je i u privrednom ribolovu koji bi uz unapređenje politike poribljavanja, gazdovanja i izlova ribe, ali i statusa privrednih ribara mogao predstavljati egzistenciju znatno većeg broja ljudi od sadašnjih. U radu br. 49 akcenat je dat na činjenici da se na poljoprivrednim površinama koje se ne mogu iskoristiti za druge poljoprivredne delatnosti, mogu sagraditi ribnjaci sa kojih se može dobiti značajna količina kvalitetne hrane. Iz ovog razloga je akvakultura od svih oblika animalne proizvodnje sa najvećim procentom rasta (u proseku se količina proizvedenih vodenih organizama povećava svake godine za 8,8%).

(vii) U cilju unapređenje proizvodnih osobina kod šarana u Srbiji je 2005. otpočeo projekat selekcije šarana. U okviru ovog projekta je planirano formiranje matičnog jata šarana, prikupljanjem matica šarana različitih ribnjaka i iz otvorenih tokova. Na ovaj način je stvorena osnova za uspešni selekcioni program šarana u Srbiji, kojim će se smanjiti nivo masti sa sadašnjih 5 do preko 10%, na 1 do 3%, a publikovani rezultati su objavljeni u radovima br. 25, 41, 45, 48, 55, 60, 66. Tako je u radu br 25. jedan od ciljeva bio da se utvrdi mogućnost unapređenja proizvodnih osobina šarana procenom za selekciju potrebnih genetičkih parametara u novoformiranoj baznoj populaciji. Potrebni genetički faktori bitni za tempo rasta su procenjeni u drugoj godini proizvodnje da bi se utvrdio potencijal za genetičko unapređenje šarana putem selekcije. Jedinke za formiranje matičnog jata su obezbeđene sa 5 različitih ribnjaka sa teritorije Vojvodine i iz reke Tise. Između ribnjaka sa kojih je sakupljan matični materijal nije bilo razmene matičnog materijala, a ni korišćenja šarana iz otvorenih voda radi zamene matica. Ukupno je prikupljeno 70 jedinki šarana, i forimirano je 48 familija u maju 2007. U okviru ovih familija stvoreno je 12 familija sa po jednim zajedničkim muškim roditeljem i 23 familija sa po jednim zajedničkim ženskim roditeljem. Značajna genetička varijabilnost u masi, dužini i visini kod dvogodišnjeg šarana je procenjena u uspostavljenoj selekcionoj populaciji šarana u Srbiji. Takođe, visoke vrednosti genetičkih korelacija između proizvodnih karakteristika (vrednosti od 0,83 do 0,89) ukazuju na mogućnost indirektne selekcije praćenih proizvodnih osobina, kao još jednog efikasnog sredstva u selekcionom procesu. Ovo može biti strategija za budući nacionalni program selekcije i unapređenje proizvodnje šarana u Srbiji.

U radovima br. 41, 45, 55, 48, 60 i 66 je pokazano da postoje značajne genetičke varijacije u populacijama srpskog šarana ukazujući na njihovu široku genetičku osnovu. Utvrđena je visoka nasledljivost osobina povezanih sa rastom (težina, dužina, visina) kao i izražene genetičke korelacije između njih što ukazivje na značajan potencijal za genetičko unapređenje ovih osobina kroz proces selekcije. Program selekcije šarana zasnovan na selekciji familija omogućava stvaranje osnova za dobro planiranje i povećanje proizvodnje po jedinici površine, kao i skraćivanje perioda od ikre do konzumne ribe sa tri na dve godine. U savkoj generaciji se može očekivati poboljašanje prirasta za 10 do 15%, što bi omogućilo da se za 2 do 3 generacije selekcije, proizvodnja smanji sa sadašnjih 3 godine na period od 2 godine. U radu br. 66 konstatovano je da je došlo do povećanja prirast nakon trogodišnjeg ciklusa selekcije u populaciji šarana koja je formirana u maju 2007. godine. U radu 55. detaljno je opisan procese selekcije šarana u Srbiji sa kojom se krenulo 2007. godine u Centru za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju, Poljoprivrednog fakulteta iz Beograda, prikupljanjem matica sa više ribnjaka i iz ribolovnih voda. Do sada je odabrano 70 familija šarana, sa ciljem da se tokom 2012. godine broj familija poveća na preko 100. Na osnovu dosadašnjih rezultata u selekciji šarana može se očekivati povećanje prosečne telesne mase od 10 do 15 % po generaciji. U planu je da se nakon tri generacije odabira familija sa najboljim proizvodnim osobinama i najvećom otpornošću na bolesti poveća prirast telesne mase za preko 30% i da tek tada iz programa selekcije se počne koristiti mlađ za poribljavanje šaranskih ribnjaka u Srbiji. Na ovaj način bi se proizvodnja šarana u Srbiji mogla uvećati za 10 do preko 30%, a u zavisnosti od ostalih činioca koji utiču na proizvodnju šarana. Sa programom selekcije kalifornijske pastrmke se počelo 2010. godine nabavkom matica kalifornijske pastrmke sa različitih ribnjaka u Srbiji. Glavni kriterijum za izbor ribnjaka odakle su uzimane matice bio je da se nije unosila riba sa drugih ribnjaka u poslednjih 5 godina, kao i da nije bilo pojave bolesti. Glavni cilj programa selekcije kalifornijske pastrmke pored prirasta je i selekcija na otpornost na bolesti. Stvaranjem matičnog jata sa dobrim proizvodnim osobinama i otpornim na bolesti će se stvoriti osnov za sigurnost u proizvodnji, a pre svega sa aspekta očekivanja uvećanja prirasta za preko 10% po generaciji, kao i sigurnost da je mlađ kalifornijske pastrmke zdava.

(viii) Rad br 12. je pokazao da dinamika ishrane šarana ima značajan uticaj na prirast. Pokazano je da je su ribe kojima je hrana bila dostupna 12h tokom dana u kontinuitetu bili statistički značajno teže od onih kojima je hrana bila dostupna 60 minuta jednom ili dva puta u toku dana. Rad br. 13, prati uticaj hemijskih parametara vode u ribnjaku Vršački ritovi na histopatološke promene na škrgama gajenog šarana. Najčešće nalažene lezije na škrgama šarana tokom istraživanju u ribnjaku “Vršački rtovi” sa poluintezivnim sistemom gajenja su hiperemije i izdizanje respiratornog epitela. Ove promene na škrgama su blažeg karaktera i spadaju u prve odbrambene mehanizme kod riba. Pokazano je da je periodično nivoa amonijaka u vodi, kao i povećana pH vrednost vode dovela do hiperplazije epitela škrga.

U radu 14, istraživani su rast i histologija tankog creva i jetre šarana koji su hranjeni hranom sa ili bez ribljeg brašna. Šarani su hranjeni hranom koja je sadržala 38% proteina tokom 90 dana. Hrana A je sadržala 30% ribljeg brašna, hrane B i C 15%, dok je u hrani D riblje brašno u potpunosti zamenjeno sa metioninom i lizinom. Rezultati su pokazali da je šarani hranjene sa hranom D odlikovao najmanji prirast u težini, dužini i visini u poređenju sa preostala tri tipa hrane, dok ove razlike nisu uočene između hrana A, B i C. Uvođenje metionina i lizina je dovelo do unapređenja SGR kod šarana hranjenih hranom C u odnosu na one hranjene hranom B, ali je je stopa rasta bila manja u odnosu na one hranjene hranom A. FCR se razlikovao gotovo za 90% između šarana hranjenih hranom bogatom ribljim brašnom u odnosu na one u čijoj hrani su bili prisutni samo proteini biljnog porekla. Nisu uočene značajne patološke promene. Na kraju istraživanja je uočeno skraćivanje dužine interstinalnih nabora u svim grupama izuzev one hranjene hranom D. Visina eneterocita je bila značano manja kod šarana hranjenih hranom D u odnosu na sve ostale tipove ishrane. Prema dobijenim rezultatima najbolje rezultate je dala ishrana hranom A, ali hrane B i C sa 15% ribljeg brašna i dodatim metioninom i lizinom predstavljaju odgovarajuću zamenu zbog svoje niže cene i efekata na ras koji su veoma slični onima kod hrane A.

U radu br. 20 istaknuto je da se pod prioritetnim parametrima bioloških karakteristika ribjačkog ekosistema podrazumevaju: praćenje dinamike razvoja fitoplanktonske zajednice kako bi se blagovremeno reagovalo na eventualnu pojavu vodenog cveta, kao i obezbedila željena dinamika razvoja optimalne primarne produkcije, a samim tim i željene sekundarne produkcije zooplanktona i faune dna; praćenje dinamike razvoja zooplanktonskih organizama i organizama faune dna kao prirodne hrane gajenog šarana, odnosno odredjivanja raspoložive količine prirodne hrane; praćenje dinamike rasta, kao i crevnih sadržaja kao pokazatelj količine i sastava unešene hrane (prirodne i dodatne); praćenje zdravstvenog stanja pre svega podrazumeva pregled površine tela (eventualnih promena na koži), pregled škrga (promena boje, pojava nekroze…) i pregled unutrašnjih organa (creva, jetre, slezine…) gajenih riba.

Istraživanje mogućnosti zamenem ribljeg brašna kao osnovnog izvora proteina proizvodima od soje u kompletnim hranivima, prikazanim u radu br. 23 je obavljeno u tromesečnom periodu (90 dana) na jednogodišnjoj mlađi šarana. Za eksperiment su korišćena 4 tipa (A, B, C, D) hrane sa po 38% proteina sa ribljim brašnom, odnosno sojinim proizvodima kao glavnim izvorom proteina. Glavni nosilac proteina u hrani A je riblje brašno. U hrani B je riblje brašno delimično (50%) zamenjeno proizvodima od soje. U hrani C je riblje brašno kao i kod hrane B zamenjeno proizvodima od soje (50%) uz dodatak metionina i lizina. U hrani D je riblje brašno potpuno zamenjeno proteinima biljnog porekla. Ogled je rađen u 12 tankova u kojima je nakon perioda adaptacije na laboratorijske uslove nasađeno po 25 jedinki jednogodišnje mlađi šarana prosečne težine od 56,9 do 59,93 grama. Najlošiji rezultati u prirastu su postignuti potpunom zamenom ribljeg brašna proizvodima od soje i proizvodima od žitarica (korišćenjem hrane D). Delimična zamena proteina ribljeg brašna (bez dodatka metionina i lizina) u hrani B dala je dobar prirast, ali sa odredjenim negativnim promenama zdravstvenog stanja eksperimentalnih riba. Upotrebom hrane A (riblje brašno nosilac proteina) dobijen je najbolji prirast, ali sa odredjenim promenama na jetri i ribljem mehuru, kao i uz povećanje masnog tkiva. Nastale promene zdravstvenog stanja kod upotrebe hrane A se mogu protumačiti činjenicom da je šaran omnivor, a ne karnivor.

U radu br. 24. je procenjivan efekat različitog nivoa zamene ribljeg ulja u hrani za šarane na histološku građu jetre i creva. Ribe su hranjene sa 4 hrane: A (100% riblje brašno), B (50% riblje brašno/50% soja i druge cerealije), C (isti sastav kao hrana B, ali sa dodatim lizinom i metioninom) i D (100% soja i druge cerealije). Najbolji prirast su pokazale ribe hranjene hranom A, pa zatim B, C i D. U grupama A, B i C visina enterocita je značajno veća od riba hranjenih hranom D, što je u skladu sa rezultatima prirasta, dok rezultati dužine crevnih nabora i površine jedara hepatocita nisu pokazali značajne razlike između grupa.

Radovi br. 30 i 31 se bave primenom nove molekularnobiološke metode LAMP (loop-mediated isothermal amplification) u ranom dijagnostikovanju niza bakterijskih i virusnih oboljenja kod riba. Dok je u radu 31 dat revijski pregled korišćenja ove metode u ribarstvu, u radu 30 je izvršena njena optimizacija za ranu detekciju KOI herpesvirus-a kod riba.

Sa ciljem ispitivanja uticaja nivoa masti u obroku na telesne dimenzije i porast šaranske mlađi realizovan je eksperiment u Laboratoriji za ishranu riba, Univerziteta u Beogradu Poljoprivrednog fakulteta u trajanju od 90 dana, čiji su rezultati dati u radu br. 33. U eksperimentu su testirane smeše koje sadrže 38 % proteina i sa učešćem masti od 8, 12 i 16% u po 3 ponavljanja. U svaki od 9 nezavisnih tankova, korisne zapremine vode 120 litara i protokom vode od 0,34 lmin^-1, nakon prilagođavanja riba na laboratorijske uslove, nasađeno je po 29 jedinki šarana, individualne prosečne mase 15,4 g. Na osnovu podataka o telesnim dimenzijama riba, koji su dobijani u 30-to dnevnim intervalima, statističkom analizom je utvrđeno da postoje razlike među ribama iz različitih tretmana. Ribe hranjene smešama sa 8% masti ostvarile su za 46,8% veći individualni prirast od riba hranjenih sa hranom koja sadrži 12% masti, odnosno za 65,4% veći individualni prirast od riba hranjenih sa hranom koja sadrži 16% masti. Ribe hranjene sa manje masti, imale su izduženiju formu tela usled manje izražene visine kao i niže vrednosti faktora kondicije.

U radu 35. ističe se značaj zooplanktona kao prirodne kompnente za ishranu šaranskih riba u poluintenzivnom i intenzivnom sistemu gajenja. Mnoge vrste riba kao adulti hrane se ujedno i zoobentosom i zooplanktonom, dok larve i mlađ, zbog relativno malih dimenzija tela, u ishrani koriste isključivo zooplankton. Ishrana larvi i riblje mlađi u sistemima gajenja zasniva se na zooplanktonskim organizmima koji imaju dobre nutritivne karakteristike. Zooplanktonski organizmi koji se koriste za tu namenu su vrste Brachionus plicatilis, B. calyciflorus i Artemia salina. Odmah nakon izleganja, larve šarana gaje se u rastilištima pod kontrolisanim uslovima. Tokom prvih dana gajenja, larve konzumiraju samo najsitnije predstavnike zooplanktona kao što su vrste iz filuma Rotifera i larve rakova iz klase Copepoda. Kasnije, biraju krupniji plen, predstavnike iz reda Cladocera.

Cilj ovog istraživanja, čiji su rezultati prikazani u radu 36, je bio da se ispitaju osobine rasta mlađi šarana hranjene mešavinama sa različitim udelima ukupnih proteina i proteinima različitog porekla. Korišćene su smeše sa sledećim sadržajem ukupnih proteina: 38,1 (A), 38,5% (B), 41,5 (C) I 43,7% (D), sa proteinima poreklom iz ribljeg brašna, punomasnog sojinog brašnai kvasca. Statistička analiza je pokazala postojanje razlika u parametrima rasta između tretmana. Ribe koje su hranjene hranom u kojoj je dominiralo riblje brašno a sadržaj proteina bio 43.7% je odlikovao najveći prirast težine i najbolje korišćenje hrane. Ribe hranjene sa 41,5% proteina i jednakim udelom ribljeg brašna i punomasnog sojinog brašna, je odlikovalo bolje korišćenje hrane i veći prirast težine nego ribe hranjene hranom sa visokim sadržajem sojinog brašnai i nižim sadržajem proteina. Dobijeni rezultati ukazuju da uz nivo proteina i njihovo poreklo značajno utiče na korišćenje hrane i rast gajenih riba.

U cilju utvrđivanja da li svetlost i na koji način utiče na prirast šarana, obavljen je eksperiment u Laboratoriji za ishranu riba Poljoprivrednog fakulteta u Beogradu, a rezultati su publikovani u radu br. 39. Eksperimet koji je trajao 40 dana i obavljen je u tri eksperimentalna bazena. Svaki bazen nasađen je sa po 30 jedinki riba starosti 21 mesec istog porekla. U prvom bazenu ribe su bile u konstantom mraku, u drugom su bile osvetljene po principu 12h dan/12h noć (što je regulisano ugrađenim tajmerom) i u trećem bazenu ribe su bile osvetljene 24h dnevno. Dobijeni rezultati pokazali su da ribe, iz sve tri grupe, imaju približno iste dimenzije pre i posle eksperimenta, ali im se razlikuju prosečne mase. Na osnovu preliminarnih rezultata, može se zaključiti da svetlost inhibitorno deluje na prirast šarana, odnosno da je najveći prirast kod riba koje se gaje u mraku.

U radu br. 52, je ispitivana sezonska mikrobiološka ispravnost hrane i mesa gajenog šarana toko tri godine. Pokazano je da se mikrobiloške osobine korišćena hrana i dobijenog mesa šarana nalaze u dozvoljenim granicama prema važećoj regulativi, što ukazuje da su uslovi gajenja šarana u ispitivanom ribnjaku odgovarajući.

Unapređenom tehnologijom poluintenzivne proizvodnje, procenat masti kod gajenog šarana se može smanjiti zamenom klasičnog načina prihranjivanja žitaricama sa koncentrovanom hranom, što je iznetu u radu pod rednim brojem 53. Na ovaj način učešće masti u telu šarana se smanjuje sa 10 pa i do 20%, na 2 do 5%. Dodatni efekat prihrane koncentrovanom, a pre svega ekstrudiranom hranom je i u povećanju sadržaja omega 3 i omega 6 masnih kiselina, kao i u njihovom povoljnijem odnosu. Kako poluintenzivna proizvodnja podrazumeva kombinaciju prirodne i dodatne hrane, podstaknut razvoj faune dna kao veoma važne komponente prirodne hrane, dodatno može dati značajan doprinos masnokiselinskom sastavu lipida kod šarana. Naime, familija Chironomidae, pre svega česta vrsta u šaranskim ribnjacima - Chironomus plumosus sadrži visoku koncentraciju omega 6 i omega 3 masnih kiselina, a što je veoma značajno za ciprinidne ribe i sadržaj ovih masnih kiselina u njihovom telu. Šaran sa manje masti unapređenog kvaliteta, svakako će biti bliži sve probirljivijem kupcu.

Rad broj 54. ukazuje na postojanje korelacije između dinamike faune dna i prirasta šarana u poluintenzivnom sistemu gajenja, koji se pored prirodne hrane iz ribnjačkog objekta – jezera hrani i dodatnom hranom. Kako bi se utvrdilo na koji način organizmi faune dna utiču na prirast gajenog šarana i kakva je korelacija između faune dna i ihtiofaune u šaranskim ribnjačkim uslovima, obavljena su dvogodišnja istraživanja (maj-oktobar 2008. i 2009. godine) u tri ribnjačka jezera u okviru eksperimentalnog ribnjaka Centra za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Tokom istraživanja u 15-to dnevnim intervalima prikupljani su uzorci zoobentosa Eckman-Birg-ovim bagerom modifikovanim za korišćenje na šaranskim ribnjacima i riba korišćenjem alova. Na osnovu prikupljenih uzoraka i poznatih dimenzija ribnjačkog objekta određivana je ukupna brojnost (brojanjem i preračunavanjem) i biomasa (merenjem i preračunavanjem) makrozoobentosa, kao i određivana ihtiomasa (merenjem riba i preračunavanjem na broj riba) u jezeru. Dobijene vrednosti za brojnost i biomasu makrozoobentosa pokazuju da trend pada od početka ka kraju sezone, sa po dva odstupanja (kratkotrajna rasta) u obe godine. Rezultati statističke analize ukazuju na negativnu korelaciju između rasta riba i broja organizama faune dna (r=-0.480, P=0.032) i njihove biomase (r=-0.448, p=0.048), a što je i očekivano, s obzirom da je fauna dna, veoma važna komponenta u ishrani šarana. Kratkotrajna odstupanja od trenda pada brojnosti i biomase faune dna tokom sezone su posledica smanjenog interesovanja šarana za faunu dna kada se brojnost ovih organizama smanji. Smanjeni pritisak riba, omogućava fauni dna periodične kratkotrajne oporavke (povećanje brojnosti i biomase).

U radu br 56. cilj istraživanja zasnivao se na ispitivanju smeša sa različitim učešćem ukupnog sadržaja proteina i njihovog porekla u smešama, na prirast i iskoristivost hrane kod jednogodišnje mlađi šarana. Eksperiment je realizovan u Laboratoriji za ishranu riba, Univerziteta u Beogradu Poljoprivrednog fakulteta, u trajanju od 90 dana. Korišćene su smeše sa ukupnim sadržajem proteina od 38.1%, 38.5%, 41.5% i 43.7%, poreklom iz različite izvora: ribljeg brašna, punomasnog sojinog griza i stočnog kvasca. Obračunom raspoloživih podataka, dobijenih kontrolnim merenjima u 30-to dnevnim intervalima, statističkom analizom je utvrđeno da postoje razlike kod riba iz različitih tretmana. Ribe hranjene smešama gde dominira riblje brašno i sa ukupnim sadržajem proteina od 43,7%, ostvarile su najveći prirast i bolju iskoristivost hrane. Ribe hranjene smešama sa 41,5% proteina i jednakim udelom ribljeg brašna i punomasnog sojinog griza u smeši, imale su bolju iskoristivost hrane i veći prirast, nego kod riba gde je u smešama dominirao sadržaj sojinog griza sa nižim sadržajem ukupnih proteina. Dobijeni rezultati nam ukazuju da pored nivoa proteina, njihovo poreklo kao i zastupljenost u smeši bitno utiču na iskoristivost hrane i prirast gajenih riba.

U radu 57. ukazano je na dugu tradiciju gajenja šarana u Srbiji (koja je stara oko 160 godina). Od ukupne količine proizvedene ribe u 2011. (oko 15 000 tona) šaran čini 78 %. Gaji se u jezerima na oko 11 000 hektara. Proizvodnja šarana (mlađi i konzuma) po glavi stanovnika je 1,6 kg, odnosno konzumnog šarana blizu 1,3 kg, čime Srbija zauzima vrlo visoku poziciju u svetu, iza Češke Republike i Kine, odnosno negde na nivou Maynmara. Sadašnji nivo proizvodnje je duplo veći od proizvodnje od pre deset godina. Povećanje proizvodnje je najpre usledilo sa privatizacijom ribnjaka i unapređenjem upravljanja ribnjacima, a potom, od 2005. godine sve češćom zamenom žitarica sa kompletnom – pre svega ekstrudiranom hranom u prihrani gajenog šarana. Količina proizvedenog šarana korišćenjem kompletne (oko 2/3 ekstrudirane i 1/3 peletirane) hrane u 2005. godini bila je oko 2 300 tona šarana (mlađi i konzuma), da bi u 2011. godini bila tri puta veća, oko 7 000 tona, a što čini 60% ukupno proizvedenog šarana u Srbiji. Tehnologija proizvodnje bazirana na iskorišćavanju prirodne produkcije (zooplanktona i faune dna) i prihrani kompletnom (pre svega ekstrudiranom) hranom sa različitim procentom proteina u zavisnosti od uzrasne kategorije riba i kvaliteta ribnjačke vode se svakom godinom sve više unapređuje. Korišćenjem kompletne hrane u ishrani povećana je proizvodnja po hektaru vodene površine, smanjeni troškovi transporta i radne snage imajući u vidu znatno manje količine hrane koje se koriste za postizanje željenog prirasta gajenog šarana, smanjeno opterećenje ribnjaka sa nesvarenom hranom, ali i poboljšan ukus šarana. Poboljšanje ukusa šarana je pre svega posledica smanjenja ili eliminisanja mirisa na Cyanobacteriales i smanjenja nivoa masti u mesu ribe. Umesto takozvane „kukuruzne” masti, koje ne retko ima i preko 10% ukupne mase, formirane tokom druge polovine leta i početkom jeseni kod šarana zbog prihrane sa žitaricama u kojima dominira kukuruz, korišćenjem ekstrudirane hrane smanjuje se nivo masti na 2 do 5%. Dodatno, procesom ekstruzije, ali i samim izborom komponenti u proizvodnji hrane za ribe povoljno se deluje na fatty acid profile kod šarana, čime meso dobija na kvalitetu, a ukus i nutritivne vrednosti postaju sve jači argument za odluku da se šaran nađe na trpezi.

U radu br. 61 detaljno je obrazloženo na koji način uvođenje u priharni šarana ekstrudirane hrane stvara osnov za ostvarenje značajnog profita i odživosti proizvodnje u poluintezivnom sistemu gajenja. Dodatno unapređenje nove tehnologije gajenja baziranog na ekstrudiranoj hrani se može postići savremenim programima selekcije, u kome će se za mrest koristiti matice iz familija čije potomstvo postiže najbolje proizvodne rezultate uz najmanju osetljivost na bolesti.

U radu br. 65 istaknute su prednosti poluintezivnog načina gajenja šarana. koji se zasniva na kombinaciji prirodne hrane kao osnovnog izvora proteina i dodatne hrane, kao glavnog izvora energije. Usled relativno niskih cena i lake dostupnosti, žitarice su najčešće korišćena dodatna hrana. Kako najveći deo žitarica čine ugljeni hidrati, šaran ih veoma često konvertuje u masnoće a što ga kao masnu namirnicu za ljudsku ishranu čini manje atraktivnim i zanimljivim za savremenog kupca. U cilju smanjenja masti u šaranu, ali i kako bi se nadomestio deficit prirodne hrane, tokom letnjeg perioda (jun, jul, avgust )u nekoliko zemalja jugoistočne Evopre umesto žitarica sve se više koristi peletirana i ekstrudirana koncentrovana hrana. Uporednom analizom proizvodnih rezultata korišćenjem peletirane i ekstrudirane hrane, konstatovani su bolji rezultati korišćenjem ekstrudirane hrane. Naime, u procesu ekstrudiranja povećava se svarljivost i kvalitet proteina soje, povećava se svarljivost skroba zbog njegove želatinizacije, uništavaju se vegetativne forme mikroorganizama, povećava stabilnost i održivost pelete u vodi, što utiče na bolju iskoristljivost hrane i smanjuje zagađenje vode u kojoj se šaran gaji.
(ix) Rad br. 29 daje podatke o analizi masnokiselinskog i hemijskog sastava larvi Chironomidae u šaranskim ribnjacima dva eksperimentalna ribnjačka bazena u Centru za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Od polinezasićenih (esencijalnih) masnih kiselina nađenih u hironomidama u jezeru L1, najveći deo je pripadao ω-6 linolnoj kiselini (21,37%), zatim ω-3 linolenskoj (3,21%) i eikozopentanskoj ω-3 kiselini (1,27%). Sadržaj linolne kiseline u larvama Chironomidae iz jezera L2 je bio niži i iznosio je 9,78%, eikozopentanska ω-3 kiselina je zastupljena sa 0,45%, a linoleinske kiseline bio viši i iznosio 7,78%. Među zasićenim masnim kiselinam, u larvama Chironomus pulmosus, dominirala je palmitinska kiselina (26,15 odnosno 32,67%), a potom stearinska kiselina (10,75% u L1 i 10,82% u L2). Od mononezasićenih masnih kiselina oleinska kiselina je bila najviše zastupljena (12,63% u L1 odnosno 15,96% u L2), a za njom sledi palmitoleinska kiselina (6,86 tj. 4,20%). Izmerena količina ω-3 i ω-6 masnih kiselina u larvama Chironomus pulmosus je iznosila 0,21 u L1, a u jezeru L2 0,81, zadovoljava nutritivne zahteve šarana. U radu br. 51. ukazano je na uticaj tehnologije gajenja, zasnovanoj na preharni šarana ekstrudiranom i peletiranom hranom, na masnokiselnski sastav mesa šaranske mlađi, dok je u rad 59. istaknut značaj potrebe za korišćenjem prirodnih ulja bogatih nezasićenim masnim kiselinama kao dodatak indstrijskoj hrani u ishrani riba, pre svih pokazano je da su nezasićenim masnim kiselinama bogata ulja uljane repice, sojino i laneno ulje.

Istraživanja koncipirana u radu 32. vezana su za ishranu šarana prirodnom hranom - laravama Chironomidae. Organizmi faune dna (pre svega Chironomidae i Oligochaeta) predstavljaju veoma važnu prirodnu hranu za šaransku mlađ i gajenog konzumnog šarana. Larve Chironomidae su zbog svog masovnog razvića u prolećnom periodu, kao i u manjoj meri početkom jeseni bogat izvor hranljivih materija za šarana. Lako su uočljiv plen, ne samo zbog relativo velikih dimenzija tela (i do nekoliko cm), već i zbog izražene crvene boje poreklom od respiratornog pigmenta - hemoglobina. Neprocenjivi su izvor proteina, odgovarajućeg amino kiselinskog sastava za izgradnju tela šarana, kao i lipida, a pre svega omega 3 i omega 6 masnih kiselina. Visoka koncentracija omega 3 masnih kiselina kod Chironomidae, naročito kod vrste koja se često javlja u ribnjacima - Chironomus plumosus, predstavlja bitan izvor važnih masnih kiselina za šarana. Larve Chironomus plumosus su bogatije omega 6 masnim kiselinama u odnosu na omega 3, a što je veoma značajno za ciprinidne ribe imajući u vidu njihove veće potreba za omega 6 nego omega 3 masnim kiselinama. (Csengreri, 1993; Takeuchi, 1993; Steffens, 1993; Radünz-Neto et al., 1996). S obzirom na činjenice da je kod gajenih riba niža vrednost odnosa omega 3 i omega 6 masnih kiselina u odnosu na ribe iz prirodnih staništa (Van Vliet and Katan, 1990), a da se teži konzumiranju riba koje imaju visok sadržaj omega 3 masnih kiselina i povoljan odnos omega 3 i omega 6 masnih kiselina, istraživanja koja podrazumevaju poboljšanje kvaliteta ribljeg mesa su od veoma velikog značaja. Jedan od načina unapređenja kvaliteta mesa ribnjačkog šarana je i stimulisanje razvoja prirodne hrane (a pre svih larvi Chironomidae) u šaranskim ribnjacima.

Cilj istraživanja, čiji su rezultati publikovani u radu 34, je bio da se uporede profili masnih kiselina kod šarana uzgajanih u ribnjacima pomoću klasične tehnologije uzgoja zasnovane na žitaricama sa onima hranjenim sa kompletnom hranom. Korišćena su dva ribnjaka. U prvom šarani su dohranjivani kukuruzom (8,58% proteina, 4,5% masti), a u drugom sa kompletnom hranom sastavljenom od kukuruza, ribljeg i sojinog brašna (23,81% proteina i 6,97% masti). Utvrđene su značajne razlike kako u ukupnom sadržaju lipida tako i masnokiselinskom profilu šarana u ova dva poluintenzivna sistema uzgoja. Šarani hranjeni kukuruzom su se odlikovali većim sadržajem ukupnih lipida(8,59%) u poređenju sa šaranima hranjenim kompletnom hranom (4.71%). Sadržaj MUFA je bio veći kod šarana hranjenih kukuruzom (61.8 %) u odnosu na one hranjene kompletnom hranom (42.4 %). Veći sadržaj ukupnih PUFA (32.6 %) i n-3 (4.6%) i n-6 (27.99%) PUFA je odlikovao šarane hranjene kompletnom hranom u odnosu na one hranjene kukuruzom (12.99%, 1.24%, odnosno 11.75%). Bolji n-3/n-6 odnos, koji je jedan od indekasa za upoređivanje hranljive vrednosti ribljeg mesa je nađen kod riba hranjenih kompletnom hranom.

U cilju ispitivanja kako dodatna (ekstrudirana i peletirana) hrana utiče na masnokiselinski sastav mesa šarana i larvi Chironomidae (prirodne hrane šarana) realizovan je eksperiment u dva eksperimentalna ribnjačka bazena. Ovi rezultati izloženi su u radu 58. Dva meseca stare jedinke šarana, poreklom od istih roditelja, nasađene su u dva jezera (L1 i L2) Centra za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu u julu 2010. U naredna tri meseca (Jul-Oktobar 2010) šarani su pored prirodne hrane, bili hranjeni ekstrudiranom (jezero L1) i peletiranom (jezero L2) hranom. Masnokiselinski sastav korišćene ekstrudirane i peletirane hrane, se odlikuje apsolutnom dominacijom linolne kiseline (n-6), koja je kod peletirane hrane zastupljena sa 41.80±0.20%, a kod ekstrudirane sa 35.72±0.08%. Sadržaj mononezasićenih i nezasićenih masnih kiselina kod oba tipa hrane je sličan, a razlike, pored u sadržaju linolne kiseline, su i u sadržaju omega- 3 masnih kiseline. Tako je sadržaj omega- 3 masnih kiselina statistički značajno veći kod ekstrudirane (11.34±0.12%), nego kod peletirane hrane (7.72±0.08%). Samim tim, odnos omega- 3 i omega- 6 masnih kiselina je značajno veći kod ekstrudirane (0.315±0.005) nego kod peletirane hrane (0.180±0.001). Razlika u sadržaju omega - 3 masnih kiselina je posledica većeg sadržaja viših omega- 3 masnih kiselina (EPA, DHA) u ekstrudiranoj hrani, dok je sadržaj α- linoleinske kiseline (ALA) približno jednak. Eksperimentom je utvrđeno da je sastav masnih kiselina mesa šarana pod dominantnim uticajem dodatne hrane, iako je šaranu bila dostupna i prirodna hrana (sa dominacijom larvi Chironomidae u prirodnoj hrani). Kod Chironomidae (larve roda Chironomus) uticaj vrste dodatne hrane na sastav masnih kiselina je suprotan u odnosu na meso šarana. Naime, larve Chironomus-a iz jezera L2 (u kojem je dodavana peletirana hrana) imaju značajno veći sadržaj omega- 3 masnih kiselina (8.22±0.89%), a samim tim i veći odnos omega-3 prema omega- 6 masnim kiselinama (0.81±0.09) u odnosu na Chironomidae iz jezera L1 u koje je dodavana ekstrudirana hrana kod kojh je sadržaj omega -3 masnih kiselina (4.48±0.06%) a odnos omega- 3/ omega- 6 (0.21±0.01).