Я. М. Бядялов А. М. Аьайев с. Ж. Таьызадя

AYİB (Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı). Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı 1991-ci ildə Mərkəzi və Şərqi Avropada kommunizmin dağılmaq üzrə olduğu və keçmiş sovet ölkələrinin demokratiyaya doğru mübarizə apardığı bir dövrdə yaradılmışdır.Hal-hazırda AYİB Mərkəzi Avropa və Mərkəzi Asiyadan olan 27 ölkədə demokratiya və bazar iqtisadiyyatının qurulması üçün investisiya imkanlarından istifadə edir.

AYİB 60 ölkədən və iki institutdan ibarətdir. Bank adətən iqtisadi əməkdaşlığında dövlət qurumlarına nisbətən daha çox xüsusi müəssələrə sərmayə qoyuluşuna üstünlük verir.AYİB-in ümumi kapitalı 20 mlrd avro dəyərində qiymətləndirilir. 2003-cü ildə AYİB 119 layhəyə 3,7 mlrd. avro sərmayə qoymuşdur.

1 Yanvar 2005-ci il tarixi üçün Azərbaycanın AYİB-ə olan borcu 69,6 mln.dollardır.

Digər çoxtərəfli banklar da bu prinsiplərlə daha çox konkret investisiya layihələrinə sərmayə qoyub daha çox gəlir əldə etmək məqsədini güdür.Bu bankların demək olar ki,böyük əksəriyyəti Azərbaycanda fəaliyyət göstərir.

İlk dəfə olaraq 90-cı illərin ikinci yarısında bir sıra Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində o cümlədən, Cənubi Amerika vəRusiyada yaranmış maliyyə böhranı nəticəsində BVF və DB-nın fəaliyyətində “çat” yarandı. Məhz bu ölkələrdə maliyyə böhranı, xüsusən də Rusiya və Argentinanın defoltla (maliyyə öhdəçiliyini yerinə yetirmək iqtidarında olmamaq) üzləşməsi BVF-yə inkişaf etməkdə olan ölkələri kreditləşdirmək prosesinin qeyri-məqbul olmasından xəbər verdi.

Əsas hədəf BVF-nin ənənəvi olaraq ölkələrdə maliyyə sabitliyinə ifrat dərəcədə üstünlük verib inkişaf mərhələsinə az diqqət yetirməsi oldu.BVF ənənəvi olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələrdə milli valyutanın məzənnəsinin sabit saxlanılmasını ,infilyasiyanın səviyyəsinin minimum həddə salınmasını və büdcə kəsirinin3%-dən yuxarı olmayan həddə saxlanılmasını əsas tutaraq ölkədə real sektorun inkişafını demək olar ki, mümkünsüz edir.Bu isə ölkənin əsas problemi olan yoxsulluq problemini bir qədər də çətinləşdirir.

Bütün bu böhranlar BVF-nin o cümlədən Dünya Bankının imicinə böyük zərbə oldu.Sonralar BVF və DB öz siyasətində köklü dəyişiklik etmək qərarına gəlmələrinə baxmayaraq bu qurumların fəaliyyətində hələ ki, bu məqam nəzərə çarpmır.

Azərbaycanda DB son qərarından irəli gələrək daha çox inkişaf layihələrinə üstünlük vermək fikrindədir.

BVF isə maliyyə stabilliyinin qorumaq siyasətini prioritet istiqamət kimi saxlayaraq, o cümlədən “Yoxsulluğa Qarşı Mübarizə Proqramını”(PGRF) də həyata keçirir.