Yıllar içerisinde önceki bölümlerde anlatıldığı gibi, Şarap Fabrikası,Simli Kurşun İşletmeleri,Şark Kromları,Şeker Fabrikası,Çimento Fabrikası,Azot Sanayi,Ferro Krom İşletmeleri,Yem Sanayii
Yüklə 0,66 Mb.
|
|
İMALAT ve SANAYİ SEKTÖR PAYDAŞLARI: 1)Başkan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet ORHAN 2)Doç.Dr. Servet Yıldız OSB Meslek Yüksek Okulu Müdürü 3)Prof. Dr. Nuri ORHAN Rektör Yardımcısı 4)Prof. Dr. Hakan Öztop Teknoloji Fakültesi 5)Prof. Dr. Mehmet Eroğlu Mühendislik Fakültesi 6)Prof. Dr. Niyazi Özdemir Teknoloji Fakültesi 7)Öğretim Görevlisi Engür Esen Akarsu 8)Öğretim Görevlisi Ömer Muharrem Tümen 9)Öğretim Görevlisi Semih Dikmen 10)Öğretim Görevlisi A.Melik Özen 11)Öğretim Görevlisi Türker Güler 12)Fırat Kalkınma Ajansı Abdullah Eşidir 13)Fırat Kalkınma Ajansı Türkay Yeşilkaya 14) Fırat Kalkınma Ajansı Mustafa Selim Özatay 15) Yakup İnalkaç KOSGEB 16)Mahmut Yıldırım KOSGEB 17)Elazığ OSB Müdürü Mehmet KAYMAZ 18)Baskil Kaymakamlığı Tayyib Özer 19)TKDK Elazığ Emre Değirmenci 20)Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Nevin Savaş 21)Gümrük Müdürlüğü Osman Demirkol 22)Vessam Prefabrik Sami Pirinççi 23)Öztol ltd. şti. İzzet Özen 24)Desen Mobilya Hayrullah Şimşek 25)Redboard Isı Yalıtım Oya Düşmez 26)Romer Mermer İbrahim Solmaz 27)Romer Mermer Mehmet Saçan 28)Verona Mobilya Tahir Seçkin 29)Umut Tavukçuluk Aydın Demirdağ 30)Altungök Büro Mobilya Ecmain Altungök 31)Abamer Mermer Mehmet Yılmaz 32)Alacakaya Mermer Hakan Bal 33)Alacakaya Mermer Gökhan Özdemir 34)Alacakaya Mermer Reşat Yazıcı 35)Asmer Reşat Doğan 36)Bilçağ Madencilik Arif Kılıç 37)Dünya Gazetesi Gamze Erden 38)Özerhan Mermer Granit İbrahim Özerhan 39) Aspen PVC M. Ali Kaya 40)Sezgin Enerji Muzaffer Sezgin 41)Mastar Döküm Gökhan Hadiç 42)Mert Döküm Sedat Yüceulu 43) Fırat Döküm Ahmet Oğuz 44) Bulutlar Endüstriyel Mutfak Hıdır Bulut 45)Elsan Soğutma Enver Öz 46) Akdağ Granit Sait Akdağ 47) Elazığ Mermer Siyami Murat 48) Coca cola Hakan Sakar Bu süreçte;
Bu rapor 4 ana kısımdan oluşacaktır,
Sanayi bir toplumun ekonomik anlamda gelişmesi ve güçlenmesinde önemli bir faktördür (Kongar, 1998: 361). Elazığ’ın imalat ve sanayi projeksiyonunu geçmişten günümüze sanayi, mevcut durum ve gelecek vizyonu açısından değerlendirmek, herhangi bir sanayi sektörünün lider sektör olabilmesini belirleyebilmek açısından büyük önem taşımaktadır. Hangi sektörlerde ilin hafızası ve kültürü olduğunun ortaya konulması da bu karar mekanizmasının tercihlerini belirlemede yardımcı olacaktır. Bu çalışmada yukarıda bahsedilen ana başlıklar altında mevcut sanayi tesislerinin gelişimi, makine parkuru, istihdama olan katkı, kapasite kullanımı, şirket yapısı (aile şirketi mi?), ihracat yapıp yapmadığı soruları değerlendirilecek; Sanayinin gelişimi konusunda Kamu (Özellikle Teşvik), Sivil toplum, Özel Sektör ve üniversitenin yapması gerekenler raporlanacaktır.
Elazığ'ın ekonomik ve sosyal hayatını anlayabilmek Harput'un eski tarihini incelemekle mümkündür. Aslında bu inceleme Elazığ’ın, geçmişte ne tür bir üretim kültürüne sahip olduğunun ortaya konulması açısından da önemlidir. Devletin teşvik yasaları düzenlenirken illerin sahip olduğu üretim kültürlerini de dikkate alması gerekir. Cumhuriyet sonrasında Avukat Dursun Çolakoğlu Elazığ gazetesinde “Elazığ Nasıl Kalkınır” isimli bir köşe yazısı kaleme almış 1940 yılında 30 bin olan nüfusun Adana ve İzmir’e göçlerle 1945 yılında 23 bine nasıl indiğini sanayi ve ilin ekonomik durumuna bağlı olarak nedenleriyle izah etmiştir. Fakat II. Dünya Savaşı sonrası yirmi yıl içinde bölgesel kamu kuruluşlarının birçoğunun Elazığ'da toplanması, kara ve demiryolu şebekelerinin Elazığ'ı çevreye bağlaması; çimento, şeker, iplik fabrikaları gibi sanayi tesisleri ile istihdam hacminin artması, ticari hayatında yeni gelişmeler meydana getirmiş ve buna paralel olarak da şehir nüfusunda süratli bir artış görülmüştür. Politikadaki değişimler ve devletin tekrar Elazığ’ı bir cazibe merkezi haline getirmesi kararıyla 23 bine inen şehir nüfusu 1950 de 29 bine, 1955 de 41 bine, 1960 da 60 bine ulaşmıştır. (Elazığ İl Yıllığı, 1970:35)
Elazığ Keban Barajı sonrasında farklı bir portre sergilemiş. İlde yapılması gereken yatırımlar neler olabilir konusunda profesyonel birimler kurulmuş uluslar arası kuruluşların bu konuda çalışmalar yapması sağlanmıştır. İlde yapılabilecek yatırım alanları bu profesyonel birimlerle belirlenmiş ve bu yatırımların bir kısmı kamu bir kısmı da özel sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. 1967 yıllarında kurulan “Elazığ ve Civarında Endüstriyel 'Tesislerin Kurulmasını Takip ve Teşvik Derneği" kısaca “Sanayi Derneği" adıyla anılan bu kuruluş, Keban barajı dolayısıyla ödenecek istimlak bedellerinin bir kısmını sanayi sahasına aktarmak, diğer halk tasarruflarının da buna katılmasını sağlamak amacıyla hareket ederek bir yandan geniş tanıtma faaliyetlerine girişmiş, diğer yandan da bu durumun devletçe Teşvik ve himayesini istemiştir. “Sanayi Demeği” mensupları Ekim 1968 yılında bir sermaye şirketi ve halk iştiraklerine açık bir teşekkül olan Keban Holding A.Ş.ni fiilen kurmuşlardır. Bu durum Keban barajı ile gelen sanayinin başlangıcı ve temelini oluşturmuştur. Söz konusu yıllarda, bu kuruluşun yalnız Elazığ için değil, bölge ve ülke genelinde önemli bir ekonomik gelişmeye vesile ve örnek teşkil ettiği her zaman için hatırlanıp, o tarihteki mevcut imkanlarını rantabl kullanıp' kullanmadığı tartışması önemli ve zaman içinde ayrı bir araştırma niteliği taşıyacak genişlikte ve mahiyetedir. Holding in, Elazığ ve çevresinde kurulması mümkün sanayi tesisleri için yaptığı veya yaptırdığı çalışmalar çok yönlü yerli ve yabancı firmalarca etüt edilmiştir. Bunlar arasında özellikle TEMPO raporu DPT ‘na yapılan müracaat üzerine bu teşkilatça 20 ay zarfında 'TEMPO firmasına hazırlatılmış ve o günün değerleri ile Elazığ ve civarında yaklaşık 440 milyon 'TL.lik bir yatırım öngörülmüştü. Toplam 14 projeden oluşan Tempo raporu listesinde yer alan yatırımlardan. Dericilik ve plastik boru sanayi tesisleri Keban holding tarafından Ferrokrom tesisleri etibank A. Ş.tarafından , tuğla tesislerinin de Özel şahıslarca yapımı gerçekleştirilmiştir. Özel sektör ortaklıkları bir süre sonra yönetim zaafiyeti göstermiş, bir kısmı kapanmıştır. Kamunun imalat sektörü yatırımları ise bir müddet sonra iktidara gelen siyasi partilerin arka bahçesi olmuş aşırı istihdam her yıl kamuya önemli yükler getirmiştir. Bu konuda yapılan yanlışlar 2001 ekonomik kurultayında detaylı olarak incelenmiştir. Bu kurultayda sadece hangi üretim kültürlerinin Elazığ’da bulunduğunu göstermek için geçmiş incelenmiş, mevcut durum analizi yapılmış ve gelecek projeksiyonu ortaya konulmuştur.
Bu dönemde 1.dünya savaşından sonra yetimler için açılan sanat okulunda (dar’ül İtam) demircilik, kunduracılık, tesviyecilik, dokumacılık, trikotaj, marangozluk, mobilyacılık bölümleri açılmıştır. Bu dönemde öne çıkan sektörler aşağıdadır: 1) Dokuma, giyim sanayi ile el sanatları faaliyetleri: Hemen hemen her evde pamuk ipliği yapmaya elverişli çıkrıklar ve yine her evde dokuma kuyuları denilen el tezgahları mevcuttu. Özellikle el tezgahlarından giyimde kullanılan çuha (has yünden yapılan maruf kumaş ) bezleri dokunduğu gibi kullanılır veya çok rastlanan şekliyle bu bezlerin üzerine basmacılık ve desencilik uygulamaları da yapılmak suretiyle civar illere de satılırdı. 2) Debbağcılık : Derileri sepileyip meşin, sahtiyan, kösele vs. yapım işi ile uğraşan 30-35 imalathane mevcut olup, bunların tetir, mazı ve nar kabuğu kullanılmak suretiyle meşin ve sahtiyan (Tabakalanmış olan cilalı deri, bilhassa keçi derisi ) işler yapılır, bilhassa kırmızı olanları da Rusya’ya ihraç edilirdi. Gön debbağhanelerinde küçük veya büyükbaş hayvan derileri işlenir, yemeni imalinde kullanılırdı. 3) İpek İmalatı: Elazığ’ın ilk sanayi kuruluşu ipek imali ile faaliyette bulunan Hüsrevin İpek Fabrikası’dır. Elle çalışan 30-40 tezgahtan ibaret ve ortalama 60-70 işçiyi istihdam eden bu iş yerinde ipek mevsiminde işçi sayısı 300-400 kişiye kadar çıkardı. Ayrıca fabrikaya bağlı bir boyahane de bulunmakta ve dokunan Çıtara (Bir ipekle üç pamuktan mürekkep karışımından meydana gelen bir nevi kumaş) ve kutu içi çarşafları sağlamlığı le her tarafta beğenilir ve aranır hale gelmiştir. 4) Pamuklu ve İpekli Dokuma: Dokuma sanayisindeki 1900 yıllarındaki küçük çaplı tezgahtan ipek ve kumaş, ipek ipliğinden bezler dokumakta iken bu imalat 1911 yılında Amerika’dan getirilen demir mamul ve el ile çalıştırılan tezgahlarla büyük ölçekli hale gelmiş, böylece o günü şartlarına göre bu yeni imalat sistemi ile çalışan Beş Kardeşler İpek ve İplik fabrikası adı ile anılan fabrika kurulmuştur. Fabrika, ipekli ve pamuklu kumaşları imal eden iki kısımdan meydana gelmekte idi. Birinci kısımda sekiz adet demir tezgahta ipekli kumaşlar, ikinci kısımda ise 130 adet tahta tezgahta pamuklu kumaşlar imal edilmekteydi. Ayrıca bir adet boyahane ve üç adet elektrik motoru mevcut olup, 200 işci çalışmakta ve burada dokunan ipekli ve pamuklu kumaşlar kalitesinin iyiliği ile aranıp rağbet görmekteydi. Devletçe, ordu ihtiyacını karşılamak için 1914-1923 yılları arasında çalıştırılan Beş Kardeşler İpek ve İplik Fabrikası savaştan sonra bir müddet Hususi Muhasebenin elinde kalmıştır. 12.05.1929 tarihine de Vali Cemal Bey’in öncülüğünde ve Vilayet Hususi İdaresini iştirakı ile anonim hale getirilmek istenmiştir. Ancak 01.12.1931 tarihine 100.00 TL. sermaye ile ELAZİZ İPEK VE İPLİK T.A.Ş kurularak bir sürü ipek kısmı çalıştırılmış tasviyesine gidilmiştir. Başlangıç olarak, özel sektör tarafından kurulmuş zamanın modern esaslarına uygun BEŞ KARDEŞLER İPEK VE İPLİK FABRİKASI’ nın Elazığ ekonomisine katkısı, ona yön vermesi ve sanayide batıdan getirilen makine gücünün kullanılmasıyla başlanmasıdır. Böylece bu tesis seri imalatı ile maliyetin düşürüldüğü ilk tesis olması itibariyle sanayi işletmeciliğin de ilk gerçek uygulaması olmuştur.
Bu dönemi 2001 yılına kadar olan dönem ve 2001 yılı sonrası olarak incelemek bir mihenk taşının 2001 yılı kurultayı ile elde edilmesi açısından önemlidir. Cumhuriyet dönemiyle birlikte Devletin Elazığ'a yatırımı 1939 yılında Ergani Bakır İşletmeleri ile başlamış, 1944 yılına kadar işçi ve memur sayıları hakkında kayıt tutulmamıştır. 1944 yılı kayıtlarına göre bu işletmede 3712 işçi ve 211 memur olmak üzere toplam 3923 kişini çalıştığı görülmektedir. Bu rakam o günün Türkiye şartlarında hiç. de azımsanacak ölçüde olmayan oldukça büyük bir rakamdır. Şarap Fabrikası, Simli Kurşun İşletmeleri, Şark Kromları, Şeker Fabrikası, Çimento Fabrikası, Azot Sanayi, Ferro Krom İşletmeleri, Yem Sanayii, Süt Fabrikaları gibi yatırımların gerçekleşmesiyle Elazığ devletin sanayi yatırımlarından çok büyük oranda pay alan bir olmuştur. Buda ilin refah seviyesini artırmış, ile kültürel zenginlik kazandırmış ve istihdam sorununu bir dönem için asgariye indirmiştir. Bu dönemde öne çıkan sektörler aşağıdadır:
KEBAN BARAJINDAN ÖNCEKİ SANAYİNİN DURUMU yukarıda özetlenmiştir. Tesislerden 7 tanesi kamu, 1 tanesi kamu+özel sektör ve 7 tanesi de özel sektöre aittir. Dikkat edilirse kamu ve özel sektör arasında eşit ağırlıklı bir yatırım dağılımı görülmektedir. Günümüzde de ülkemizin önemli üretim tesisleri arasında gösterilen tesislerin temeli bu dönemde atılmıştır. Görüldüğü gibi 15 tesisin 7’si gıda, 4’ü dokuma ve tekstil, 2’si maden, 1’i çimento ve 1’de gübre sanayiindedir. 1.4.Keban Barajından sonra Elazığdaki Sanayi faaliyetleri Keban barajının fiilen yapımına başlanması ve arazi istimlaklerı ile elde edilen paranın kısmen de olsa sanayi sektörüne aktarılması çalışmaları, Elazığ’daki sanayinin yeni bir aşamaya girmesinin başlangıcı olmuştur. Bu başlangıçta İktisadi Halkın Hareketi olarak nitelendirilen Keban Holding A:Ş. ‘nin kurulması ile sermaye ve sanayi çalışmalarının etüt proje işleri finansmanları ve yatırımları başlanmıştı.
Bu şirketler ilk ikisinin yatırımı gerçekleştirilmiş, üçüncüsün ise bakır ve prit rezervlerinin tesbiti ile kalınmıştır. Daha sonra kurulan şirketler ise:
Bu dönemde Koç Grubunun Elâzığ’da yatırım yapmak amacıyla başlattığı girişime hayır cevabı verilerek tarihi bir hata yapıldığı ancak yıllar sonra anlaşılmıştır. Koç gurubu Elazığ’da kurulu bir dönem fabrikasına ortak olarak radyatör üretimi yapmayı, İç Anadolu ve doğu Anadolu’ya buradan pazarlamayı teklif etmiştir. Ön görüşmeler yapılmış fakat, Elazığlı ortakların bir kısmının şahsi ihtilasları yada fabrika elimizden alınacak gibi asılsız endişelerinden dolayı birleşme gerçekleştirilememiştir. Bunun sonucunda Koç grubu aynı yatırımı başka bir ilde yapmıştır ve Elazığ Sanayii Koç grubunu reddetmekle birkaç tesisin daha Elâzığ’a gelmesini engellememiştir. Bu şekilde beklide ilimizde yatırım yapmak isteyecek başka büyük yatırımcılara kapsını baştan kapatmıştır. Bu ilimizin hiçte hak etmediği bir durumdur. Bu tür hadiseler mutlaka çok iyi tahlil edilmeli ve tekrarlanmaması için gereken özen gösterilmelidir. Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|