Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Kompersirlangan kremniy - yangi turdagi yarimo'tkazgich mod da
Yarimolkazgichli elektromka va miroelektron asboblan ishlab chiqarish sanoatining eng asosiy xomashyosi boMib, asosan, monokristall va polikristall kremniy moddasi xizmat qilayotgani sir emas. Ma’lum bir texnologik jarayonlar na’tnunalariga termik va mexanik ishlovlar berib, ulami kerakli o‘lchamlardagi plastinkalarga kesi lib, sirtiga kimyoviy ishlov va sayqal berilgandan keyin ular kimyoviy toza, har xil kirishma atomlari zichligi 10'7% dan ortmaydigan sirti planar texnologiyalai' o‘tkazish unkonini beradigan darajadagi bolatga keladi.
Maria shunday yarimo‘tkazgichli kremniy kompyuter mikroprotsessorlaridan boshlab Quyosh energiyasini qayta ishlovchi batareyalargacha boMgan zamonaviy elektron asboblar ishlab chiqarishning asosiy moddasi sifatida ko‘plab vuqori texnologiyalarda qo‘llanilmoqda. Shu tufayh mana bir necha o‘n yillar davomida kremniy ishlab cbiqarish yiliga o'rtacha 20% li sur'atlar bilan o‘smoqda.
Kompensirlangan kremniyda tok tashuvchilar harakatchanligi ham o‘ziga xos tabiatga ega: ularning qiymati awalgisidan kamayadi va u kompensirlanganlik darajasi К ga bogiiq. Misol uchun K< 1 boigan marganets bilan legirlangan kremniyda harakatchanlik ц ning temperaturaga bog‘liqhgini ko‘raylik ( rasm, chiziq).
Tok tashuvchilarning kompensirlangan kremmydagi yashash vaqtlarini eng sodda hisoblashlar orqali qaraganimizda, quyidagi natijani ko‘rishimiz mumkin. Agar elektronlar yashash. vaqti I т = 1 IN S-vn boisa, u holda, kovaklar zichligi N = lQ15sm'3, elektronlarni tutib ohsh ko‘ndalang kesim yuzasi 6-10",5sm2 va ularning oitacha issiqlik tezligi vn ~1015sm'3ni kiritsak va u ionlashganda Nd*~ bo'lib, Л’а=10'13 sm2 ga leng bo‘lsa, xr“:10"7 s boiadi. Demak, elektronlarning yashash vaqti 100 marta karna- yadi va aksincha N, ernas, N boisa. x ::::10'3 s, ya’ni, 100 marta ortadi.
Ularningуorugiikka sezgirligi keskin ortadi Past temperatura va qorong‘ulikda turgan na’munani fotooikazuvchanligining hv bogianishini ко'rib chiqaylik (3.7-rasm). Unda oddiy kremniy dan farqli ravishda kirishma atomining energetik sathga yaqin energivalarda induksirlangan fotooikazuvchanlik vujudga kelganmi ko‘ramiz.
Fizikaviy- tabiati bo‘yicha у ana ham qiziqroq hodisalarni bu namunalarni har xi! jadallikdagi oq yorugiik bilan yoritib, unga hv va kl'ga bogiiq holda o‘zgarishini kuzatamiz (rasm).