12.ÜNİte etiket ve iŞaretlerde bulundurulmasi asgari gerekler ve iLGİLİ YÖnetmelikleriN İncelenmesi sağlik ve güvenliK İŞaretleri: Tanımlar: Yasak işareti

12.ÜNİTE ETİKET VE İŞARETLERDE BULUNDURULMASI ASGARİ GEREKLER VE İLGİLİ YÖNETMELİKLERİN İNCELENMESİ

SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ: Tanımlar: Yasak işareti: Tehlikeye neden olabilecek veya tehlikeye maruz bırakabilecek bir davranışı yasaklayan işarettir. Uyarı işareti: Bir tehlike kaynağı veya tehlike hakkında uyarıda bulunan işarettir. Emredici işaret: Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işarettir. Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri: Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerdir. İşaret levhası: Geometrik bir şekil, renkler ve bir sembol veya piktogramın kombinasyonu ile özel bilgi ileten ve yeterli aydınlatma ile görülebilir hâle getirilmiş levhadır. Ek bilgi levhası: Bir işaret levhası ile beraber kullanılan ve ek bilgi sağlayan levhadır. Güvenlik rengi: Özel bir güvenlik anlamı verilen renktir. Sembol veya piktogram: Bir durumu tanımlayan veya özel bir davranışa sevk eden ve bir işaretlevhası veya ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan şekildir. Işıklı işaret: Saydam veya yarı saydam malzemeden yapılmış, içeriden veya arkadan aydınlatılarak ışıklı bir yüzey görünümü verilmiş işaret düzeneğidir. Sesli sinyal: İnsan sesi ya da yapay insan sesi kullanmaksızın, özel amaçla yapılmış bir düzenekten çıkan ve yayılan kodlanmış ses sinyalidir. Sözlü iletişim: İnsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, önceden anlamı belirlenmiş sözlü mesajdır.İşaret Çeşitleri: Sabit ve kalıcı işaretler ile geçici işaretler olmak üzere iki grupta toplanmaktadır. Sabit ve Kalıcı İşaretler: Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı şekilde belirlenmelidir. Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenmelidir. Geçici İşaretler: Gerekli hâllerde işaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanılma imkânı da dikkate alınarak; tehlike sinyali vermek, insanların belli birtakım hareketleri yapması ve acil tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller ve/veya sözlü iletişim kullanılmalıdır.

Güvenlik işaretinin işlevi aşağıda belirtilenler tarafından olumsuz etkilenmemesi için; 1. Çok sayıda işaret birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilmemelidir. 2. Karıştırılma ihtimali olan, iki ışıklı işaret aynı anda kullanılmamalıdır. 3. Işıklı bir işaret bir diğer ışıklı işaretin çok yakınında kullanılmamalıdır. 4. Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmamalıdır.

5. Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmamalıdır.

İŞARET LEVHALARIYLA İLGİLİ ASGARİ GEREKLER: 1. Piktogramlar mümkün olduğunca yalın olacak ve sadece temel ayrıntıları içerecektir. 2. İşaret levhaları kullanıldıkları ortama uygun, darbeye ve hava koşullarına dayanıklı malzemeden yapılacaktır. 3. İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır. Kullanım Koşulları: İşaret levhaları; özel bir tehlike olan yerlerin ve tehlikeli cisimlerin hemen yakınına, genel tehlike olan yerlerin girişine, engeller dikkate alınarak görüş seviyesine uygun yükseklik ve konumda, iyi aydınlatılmış, erişimi kolay ve görünür bir şekilde yerleştirilmelidir.Doğal ışığın zayıf olduğu yerlerde flüoresan renkler, reflektör malzeme veya yapay aydınlatma kullanılmalıdır. İşaret levhasının gösterdiği durum ortadan kalktığında, işaret levhası da kaldırılır.

KULLANILACAK İŞARET LEVHALARI: Yasaklayıcı İşaretlerin Temel Nitelikleri: Daire biçiminde, beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi şeklinde olmalıdır. (Kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 35’ini kapsar.



Uyarı İşaretlerinin Temel Nitelikleri: Üçgen şeklinde, sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve şeklinde olmalıdır. (Sarı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsar.)



Emredici İşaretlerin Temel Nitelikleri: Daire biçiminde, mavi zemin üzerine beyaz piktogram olmalıdır.(Mavi kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsar.)

Acil Çıkış ve İlkyardım İşaretlerinin Temel Nitelikleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde, yeşil zemin üzerine beyaz piktogram olmalıdır. (Yeşil kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsar.)



Yangınla Mücadele İşaretlerinin Temel Nitelikleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde, kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (Kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 50’sini kapsar.)

BORU VE KAPLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER 1. İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları ihtiva eden veya taşıyan görünür borular; renkli zemin üzerinde piktogram veya sembol bulunan etiket ile işaretlenmelidir. 2. İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu borular, vanalar, supaplar ve bunlarla ilgili parçalar, taşındıkları maddelere göre ayrı renklerde boyanır ve kolay görülebilen yerlere belirti işaretler konulur ve kollu veya saplı vana ve muslukların üzerinde, bunların açık veya kapalı olduklarını gösteren işaret veya tertibat bulundurulur. 3. İşaretler; katlanmaz, kendinden yapışkanlı ya da boyama biçiminde olmalı ve görünür yüzeylere yerleştirilmelidir. 4. Borular üzerinde kullanılan işaretler, vanalar ve bağlantı yerleri gibi tehlikeli noktaların yakınına görünür şekilde ve uygun aralıklarla konulmalıdır. 5. Önemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlar, odalar veya kapalı yerler, uyarı işaretleri ile belirtilmelidir. 6. Değişik tehlikeli madde ya da preparatın depolandığı yerlerde, genel tehlikeyi belirten uyarı işareti kullanılabilir. 7. Bu işaret veya etiketler depolama bölgesinin yakınına ya da depo için kullanılan odanın giriş kapısına yerleştirilmelidir.

Engeller ve Tehlikeli Yerlerde Kullanılan İşaretler Engellere çarpma, düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesinin bulunduğu yerler; işletme tesisleri içinde işçilerin çalışmaları esnasında dolaştıkları bölgelerde, birbirini takip eden sarı ve siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenmelidir. İşaretlerin boyutu, engelin ya da tehlikeli bölgenin büyüklüğü ile orantılı olmalıdır. Sarı–siyah ya da kırmızı–beyaz şeritler yaklaşık olarak 45 derece açıyla ve aynı büyüklükte boyanmalıdır.



IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR: Işıklı işaretler, iyi görünür ve seçilir olmalı, aşırı ışık nedeniyle parlamamalı veya yetersiz ışık nedeniyle görünürlüğü azalmamalıdır. Işıklı işaretlerin sinyal gönderen ışıklı alanı, tek renk ya da belirli bir zemin üzerinde piktogramdan ibaret olmalıdır. Kullanılan tek renk tablosuna uygun olmalıdır.

SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR: Sesli sinyaller; ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak, şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olmalıdır. Teknik özellikleri itibarıyla kolaylıkla tanınabilir. Diğer sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden açıkça ayırt edilebilir olmalıdır.

EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER: El işaretleri; kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olmalı ve benzer işaretlerden belirgin bir şekilde farklı olmalıdır. Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa; bunlar simetrik olarak hareket ettirilmeli ve bir harekette sadece bir işaret verilmelidir.







TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI; AMBALAJLANMASI VE ETİKETLENMESİ

Madde: Doğal hâlde bulunan veya bir üretim sonucu elde edilen, içindeki, kararlılığını sağlamak üzere kullanılan katkı maddeleri ile üretim işleminden kaynaklanan safsızlıklar dâhil, fakat yine içindeki, kararlılığını ve yapısını etkilemeden uzaklaştırılabilen çözücüler hariç, kimyasal elementleri ve bunların bileşikleridir. Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltilerdir. EC Numarası: Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilmiş olan numarayı tanımlar. CAS Numarası: Kimyasal maddenin, kimyasal kurumlar servisi tarafından verilen numarayı tanımlar. Güvenlik Bilgi Formu: Tehlikeli maddelerin ve müstahzarların; özelliklerine ilişkin ayrıntılı bilgileri, bulunduğu iş yerlerinde madde ve müstahzarın tehlikeli özelliklerine göre alınacak güvenlik önlemlerini ve çevre ve insan sağlığının, tehlikeli maddelerin ve müstahzarların olumsuz etkilerinden korunmasına yönelik gerekli bilgileri içeren belgedir. Risk: Tehlikeli maddelerin ve müstahzarların kullanım şartlarında ve/veya tehlikeli maddelere ve müstahzarlara maruz kalınması durumunda, maddelerin ve müstahzarların çevre ve insan sağlığına zarar verme olasılığını ve zararın ciddiyet derecesini ifade eder.

Tehlikeli maddeler ve müstahzarlar: Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme sistemine toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden en az birine sahip maddeler ve müstahzarlarıdır. Tehlike özelliklerinin saptanması: Bir maddenin yapısal özelliklerinden kaynaklanan kapasitesi ile oluşturabileceği olumsuz etkilerin belirlenmesini ifade eder.

Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlar: Aşağıda yer alan maddeler ve müstahzarlar insan sağlığı ve çevre için tehlikeli olarak kabul edilir: Patlayıcı maddeler ve müstahzarlar: Atmosferik oksijen olmadan da ekzotermik tepkimeye girebilen ve böylece hızla gaz çıkışına sebep olan ve belirli test koşullarında patlayan, çabuk parlayan veya kısmen kapatıldığında ısınarak kendiliğinden patlayan katı, sıvı, macunumsu veya jelatinimsi hâldeki maddeler ve müstahzarlardır.

Oksitleyici maddeler ve müstahzarlar: Diğer maddelerle özellikle de yanıcı maddelerle temasında önemli ölçüde ekzotermik tepkimeye neden olan maddeler ve müstahzarlardır. Çok kolay alevlenir maddeler ve müstahzarlar: Çok düşük parlama noktası ve düşük kaynama noktasına sahip sıvı hâldeki maddeler ve müstahzarlar ile oda sıcaklığı ve basıncı altında hava ile temasında alevlenebilen, gaz hâldeki maddeler ve müstahzarlardır. Kolay alevlenir maddeler ve müstahzarlar: Herhangi bir enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında, hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenebilen maddeler ve müstahzarlar, ateş kaynağı ile kısa süreli temasta hemen yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden veya yanıp kül olan katı hâldeki maddeler ve müstahzarlar; çok düşük parlama noktasına sahip olan sıvı hâldeki maddeler ve müstahzarlar, su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeler ve müstahzarlardır. Alevlenir maddeler ve müstahzarlar: Düşük parlama noktasına sahip sıvı hâldeki maddeler ve müstahzarlar. Çok toksik maddeler ve müstahzarlar: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığında akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlardır. Toksik maddeler ve müstahzarlar: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlardır. Zararlı maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deri yoluyla emildiğinde ölüme veya insan sağlığında akut veya kronik hasarlara neden olan maddeler ve müstahzarlardır. Aşındırıcı maddeler ve müstahzarlar: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddeler ve müstahzarlardır. Tahriş edici maddeler ve müstahzarlar: Cilt veya mukoza ile ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında iltihaplanmaya yol açabilen maddeler ve müstahzarlardır.Hassaslaştırıcı maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirebilen ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik ters etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeler ve müstahzarlardır.

Kanserojen maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser vakalarını artıran maddeler ve müstahzarlardır. Mutajen maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında veya deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik bozukluklara yol açabilen veya bu vakaları artıran maddeler ve müstahzarlardır. Üreme sistemine toksik etkisi olan maddeler ve müstahzarlar: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocukta kalıtımsal olmayan olumsuz etkiler meydana getiren veya olumsuz vakaları artıran maddeler ve müstahzarlardır. Çevre için tehlikeli maddeler ve müstahzarlar: Çevre ortamına girdiklerinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddeler ve müstahzarlardır.

TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ULUSLARARASI SEMBOLLERİ



TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN ETİKETLENMESİ: Tehlikeli Maddelerin Etiketlenmesi

Tehlikeli maddelerin etiketlerinde: 1. Maddenin adı

2. Maddenin piyasaya arzından sorumlu üretici, ithalatçı ya da dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi

3. Tehlike sembolleri ve tehlike işareti, maddeye birden fazla tehlike sembolü verildiğinde: a. Toksik (T) sembolü varsa aşındırıcı (C) ve zararlı (X) sembollerinin kullanılma zorunluluğu yoktur.

b. Aşındırıcı (C) sembolü varsa zararlı (X) sembolünün kullanılma zorunluluğu yoktur.

c. Patlayıcı (E) sembolü varsa Alevlenir (F) ve Oksitleyici (O) sembollerini kullanma zorunluluğu yoktur.

4. Risk (R) ibareleri

5. Güvenlik (S) ibareleri

6. EC ve CAS numarası bulunmalıdır.

Ambalajın hacmi 125 mililitreden fazla değilse; tahriş edici, kolay alevlenir, alevlenir ve oksitleyici madde için Risk (R) ve Güvenlik (S) ibarelerinin kullanılması gerekli değildir.

Tehlikeli Müstahzarların Etiketlenmesi: Tehlikeli müstahzarların etiketlerinde:

1. Tehlikeli müstahzarın ticari adı veya tehlikeli müstahzarı piyasaya arz edenin verdiği adı,

2. Müstahzarın piyasaya arzından sorumlu ve Türkiye’de yerleşik olan üretici, ithalatçı veya dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi,

3. Tehlikeli müstahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları,

4. Tehlike sembolleri ve tehlike işareti, maddeye birden fazla tehlike sembolü verildiğinde: a. Toksik (T) sembolü varsa aşındırıcı (C) ve zararlı (X) sembollerinin kullanılma zorunluluğu yoktur.

b. Aşındırıcı (C) sembolü varsa zararlı (X) sembolünün kullanılma zorunluluğu yoktur.

c. Patlayıcı (E) sembolü varsa Alevlenir (F) ve Oksitleyici (O) sembollerini kullanma zorunluluğu yoktur.

d. Xn sembolü varsa Xi sembolünün kullanımı uygulayıcıya bırakılmıştır.

5. Risk (R) ibareleri,

Tehlikeli Madde ve Müstahzarlar İçin Etiketleme Koşulları

Ambalaj kaplarının hacimlerine göre etiketin boyutları aşağıda yer aldığı şekildedir:

GLOBAL HARMONİZE SİSTEM (GHS)

GHS, Global Olarak Harmonize Edilmiş Kimyasallar Sınıflandırma ve Etiketleme Sistemi anlamına gelir. Eylül 2002’de Johannesburg’da düzenlenen Dengeli Kalkınmaya İlişkin Dünya Zirvesinde kabul edilen uygulama planına göre GHS sisteminin 2008 yılı sonuna kadar üye ülkelerce tam olarak uygulanması çağrısı yapmıştır

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Tehlikeli müstahzarın etiketinin üstünde aşağıdakilerden hangisinin bulunmasına gerek yoktur?

a) R ve S cümleleri b) Tehlike Sembolleri c) Tehlike işaretleri d) Müstahzarın ismi e) EC ve CAS numarası 2. Müstahzar kelimesinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir? a) Karışım veya çözelti b) Sınıf c) Ham madde d) Numara e) Yan ürün

6. Bir durumu tanımlayan veya özel bir davranışa sevk eden ve bir işaret levhası veya ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan şekle ne ad verilir?

a) Uyarı İşareti b) İşaretçi c) Emredici işaret d) Yasaklayıcı işaret e) Sembol veya piktogram

7. Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işaret aşağıdakilerden hangisidir?

a) Emredici işaret b) Uyarı işareti c) Işıklı işaret d) İlk yardım işareti e) Yasaklayıcı işaret




Cevap Anahtarı: 1.E, 2.A, 3.D, 4.C, 5.C, 6.E, 7.A, 8.A, 9.D, 10.A