Balkanların En Genç Ülkesi; kosova

Balkanların En Genç Ülkesi; KOSOVA

Birleşmiş Milletlerin 9 yıllık geçiş yönetiminden sonra 2008’de bağımsızlığını ve bu yıl içerisinde de tam bağımsızlığını ilan eden Kosova, Avrupa’nın en genç nüfusuna sahip yapısıyla potansiyeli yüksek bir ülke görüntüsü çiziyor.
Güneydoğu Avrupa’da yer alan Kosova, 10.908 kilometrekarelik alanı, güneyinde Makedonya, kuzey ve doğusunda Sırbistan, kuzeybatısında Karadağ ve güneybatısında Arnavutluk ile Avrupa’nın önemli geçiş noktası durumunda.

Tarım sektörü GSYİH’nın yüzde 19’unu oluşturduğu ve işgücünün yüzde 16,5’ini istihdam edildiği ülkede toprakların verimli olmasına rağmen, çoğu çiftlik küçük ve etkin değildir. Tarımsal arazinin büyük çoğunluğu özel olarak işletilmekte, buğday, mısır ve şarap önemli ürünlerin başında gelmekte.

Sanayi sektörü GSYİH’nın beşte birini oluşturmakta olup, sektör metal işleme, basit makine üretimi deri işleme ve ağaç işleme, mobilya alanında faaliyet gösteren küçük ölçekli firmalardan oluşmakta.

Yetersiz altyapıya rağmen önemli karayollarına sahip olan ülkede bankaların çoğu yabancı mülkiyetinde ve posta ile telekom operatörleri özelleştirilme sürecindedir.

Kosova’nın resmi para birimi Euro olarak belirlenmiş, ancak, ülkenin Kuzey kesiminde ve Sırplar’ın yoğun olduğu bölümlerde halen Sırp Dinar’ı para birimi olarak kullanılabilmekte.

Kosova Avrupa’nın en fakir ülkelerinden biri olmasına rağmen, geçmiş 10 yılda istikrarlı büyüme kaydetti. GSYİH’nın yüzde 10-15’ini oluşturan işçi dövizleri tüketimi yükseltiyor. Ayrıca, yabancı yardım GSYİH’nın üçte birini oluşturmakta.

Ülkedeki sorunlara rağmen, ekonomi geçmiş birkaç yılda çarpıcı performans göstermekte. Reel GSYİH 2011 yılında yüzde 5,3 oranında büyüme göstermiş olup, 2012 yılında yüzde 5 getiri beklenmekte. Kosova ekonomisi yurtiçi talep, işçi dövizleri ve yabancı yatırım (özellikle inşaat) tarafından desteklenmekte.
Doğal kaynaklar zengin

Zengin maden kaynaklarına bağlı olarak demir çelik üretimi ilk sırada yer alan ülkede genellikle kamuya ait olan fabrikaların bazılarının özelleştirme işlemlerinden kaynaklanan problemler nedeniyle halen üretim yapamamakta.

Kosova, Avrupa’da üretilen metallerin yüzde 50’sini, kömürün yüzde 48’ini ve metal olmayan madenlerin yüzde 2’sini oluşturan maden yataklarıyla anılmakta. Kosova doğal kaynaklarından önemli miktarda gelir elde eden bir ülkedir. Ülke 14,7 milyon rezerv ile dünya linyit rezervleri açısından 5. sırada yer almakta. Kömür madenciliği bölge ekonomisinde önemli bir yere sahip. Linyitin dışında metal bazlı madencilik de ülke ekonomisinde önemli bir yer tutmakta. Ayrıca Breş yani doğal çimentoyla lavlı, kavkılı, kemikli kırıntıların kaynaşmasıyla oluşmuş kütle açışından dünyada en büyük paya sahip olan İtalya’nın kaynağı bitme noktasına gelmiş olup Kosova ise breş açısından son derece zengin kaynaklara sahip.

200 yıldan fazla bir geçmişi olan Kosova tekstil sektörü; madencilikten sonra ülkenin ikinci büyük sektörü konumunda. Önceleri yerel pazara yönelik çalışan Kosovalı tekstil üreticileri, daha sonra eski Yugoslavya, Batı ve Doğu Avrupa ve ABD’ye yönelik üretim yapmışlar. Bu gün; 451 özel firma tekstil üretiminde olup yüzde 90’ı nihai ürün üretmekte. Tekstil sektöründe son yıllarda yaşanan iyileşmeye karşın, işletmelerin çoğunluğu hala küçük ve mikro işletme statüsünde.

Kosova’da oto yan sanayi, ilk büyük ölçekli oto yan sanayi firmalarının kurulduğu 1960’lara kadar uzanmakta. Başlangıçta eski Yugoslav pazarı hedeflenmiş olsa da kısa sürede oto yan sanayinde uluslararası pazarlara girilmiş ve sektörde tanınmış Avrupa ve Amerikalı imalatçılarla işbirliği yapılmakta. Kosova’da oto yan sanayinin en önemli 2 firmasından biri araba koltukları ve küçük araç parçaları imalatı yapan “Ramiz Sadiku” ve Fransız Peugeot, İngiliz Armstrong, Alman Susta gibi markalara amortisör imalatı yapan “Priştine Amortisör Fabrikası”dır. 1989 ve 1990 yılları arasında amortisör fabrikası yılda 3,3 milyon ünite imalat yapmış olup fabrikada 1.500’ün üzerinde işçi çalıştı.
İhracatta çeşitlilik var

2011 yılında Kosova’nın ihracatı 319,1 milyon Euro, ithalatı ise 2,4 milyar Euro’dur. Adi metaller ve adi metallerden eşyalar, mineral maddeler, gıda sanayi müstahzarları; meşrubat, alkollü içkiler, tütün; plastikler ve mamulleri, kauçuk ve kauçuk mamulleri, makineler ve mekanik cihazlar; elektrik malzemeleri başlıca ihraç ettiği ürünler arasındadır. Önemli ithal kalemleri ise mineral maddeler, gıda maddeleri, metal eşya ve makinedir.

Türkiye’nin Kosova’nın ithalatındaki payı yaklaşık yüzde 7’dir. Türkiye ile Kosova arasındaki coğrafi yakınlığa karşın ticari ilişkilerimiz potansiyelin oldukça altında seyretmekte. 2010 yılında Türkiye Kosova’ya 294 milyon dolarlık ihracat yaparken 2011 yılında ihracat 266 milyon dolara düşmüştür. 2011 yılında 256 milyon dolarlık ticaret dengesi söz konusudur.

Türkiye’nin Kosova’ya gerçekleştirdiği ihracattaki başlıca ürünler başta hazır giyim olmak üzere tüketici ürünleri, elektriksiz makineler, elektrikli makineler, plastik ve plastikten mamul ürünler ile kağıt ve kağıt ürünleridir. Kosova’dan gerçekleştirilen ithalatta ise iplik, kumaş, alüminyum ve alüminyum eşya ile kauçuk ve kauçuktan eşya ilk sıralarda yer almakta.

Eskişehir’den Kosova’ya ihraç edilen ürünler incelendiğinde ise bunların başında kuruyemiş, inşaat malzemeleri ve soba gelmekte. Eskişehirli sanayicilerin Kosova’ya gerçekleştirdikleri ihracat 2009 yılında 927.000 USD, 2010 yılında 1.480.000 USD ve 2011 yılında ise 2.467.000 USD’dir.
Kosova için pratik bilgiler

Kosova’da iş yapmak isteyen firmalar açısından yerel bir acenta ile çalışmak zorunluluğu bulunmamakta. Bununla birlikte; pazar hakkında bilgi alabilmek için yerel bir firma ile çalışılmasının faydalı olacağı düşünülmekte. Kosova’da acenta ve distribütörlüğün çalışma koşulları ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamakta. Bu nedenle herhangi bir acenta veya distribütör ile çalışılmaya karar verilmesi halinde sözleşme yapılması faydalı olacaktır.

Kosova franchising için uygun bir pazar görünümde. Ülkede Benetton, Zara, Mango, Terra Nova vb. firmalar franchising yöntemiyle mağaza açmıştır. Pazar yeni franchising olanaklarına açık durumda. Yerel tüketiciler yüksek kaliteli, güvenilir hizmet ve ürünleri makul bir fiyattan almak istemektedir. Ülkede özellikle restoran, otel ve giyim sektörlerinde franchising verebilecek firmalara ihtiyaç duyulmakta.

Pazarda mevcut bulunan ithalatçıların büyük bir kısmı aynı zamanda toptancı, distribütör ve/veya perakendeci olarak da çalışmakta. Perakende ürünler ağırlıklı olarak aileler tarafından iletilen küçük işletmeler tarafından satılırken son yıllarda süpermarket, alışveriş merkezi ve perakende satış mağazaları açmak üzere yabancı firmalar da ortaklıklar kurarak girmeye başladılar. Kosova’nın denize kıyısı olmaması nedeniyle nakliye hava veya karayolu aracılığıyla gerçekleştirilmekte. Ülkeye en yakın limanlar Durres (Arnavutluk) ve Selanik’tir.

Kosova Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vize işlemi uygulamamakta, bununla birlikte başkent Priştine’de bulunan havaalanından ülkeye giriş esnasında sorunlarla karşılaşılmaması için ülkeye geliş amacını gösteren bir belgenin bulundurulması uygun olacaktır. Bu belgeler seyahat edeni karşılayacak kişiye ilişkin ya da konaklanacak yer ile ilgili belgeler olabileceği gibi bunlara benzer belgeler de olabilmekte.

Kosova’da altyapı yatırımları son derece yetersizdir. Elektrikler sık sık kesilmekte, büyük şehirlerde konut sayısının artmasına rağmen, altyapıda yenileme olmadığından sürekli olarak su kesintisi yaşanmakta. Artan araç sayısı karşısında mevcut yollar yetersiz kalmakta ve Kosova’da barınma ihtiyacı önemli ve öncelikli görülmektedir. Konut bir statü simgesi olarak algılanan ülkede büyüyen sektörlerden olan inşaat ve enerji sektörlerinin de ülkemiz firmaları açısından değerlendirilebileceği, özellikle konut, altyapı projeleri (yollar, içme suyu, kanalizasyon) ile konutlarla bağlantılı olarak inşa edilmesi düşünülen okul, restoran ve alışveriş merkezi projelerinin müteahhitlik firmalarımız ve inşaat malzemeleri üreticilerimiz için potansiyel arz ettiği düşünülmekte.
Eskişehir’den Kosova’ya ihraç edilen ürünler incelendiğinde ise bunların başında kuruyemiş, inşaat malzemeleri ve soba gelmekte. Eskişehirli sanayicilerin Kosova’ya gerçekleştirdikleri ihracat 2009 yılında 927.000 USD, 2010 yılında 1.480.000 USD ve 2011 yılında ise 2.467.000 USD’dir.


Kaynak: TC Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu-Ülke Masaları