BiLGİ ÜNİversitesi 2 mayis 2009 İstanbul



Yüklə 445 b.
tarix31.05.2018
ölçüsü445 b.
#52197


BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ FİKRİ HUKUKA GÖRE KORUNMASI

  • BİLGİ ÜNİVERSİTESİ

  • 2 MAYIS 2009 - İSTANBUL

  • Prof. Dr. Mustafa TOPALOĞLU


Genel Olarak Bilgisayar Programları Üzerindeki Hakkın Niteliği 1

  • Bir bilgisayar programı geliştirilip CD’ye kaydedildiği zaman, iki farklı mülkiyet söz konusu olur;

  • i) CD’nin üzerindeki fiziksel mülkiyet,

  • ii) CD’ye kaydedilen programa ilişkin gayrimaddi mallar üzerindeki mülkiyet.

  • Bilgisayar programlarına ilişkin bu hak, telif hakları (copyright - authors' right) patent hukuku veya haksız rekabet (trade secrecy) hukukuna göre korunabilir.



Bilgisayar Programlarında Fikri Hukuk Korumasının Tarihi Gelişimi 2

  • ABD’de 1980 yılında yapılan Telif Hakları ile ilgili Yasa değişikliğinden sonra, bilgisayar programları telif hakkı-copyright kapsamına alınmıştır.

  • Bu düzenleme tüm Dünya ülkelerine örnek oluşturmuştur.

  • Bilgisayar programların teknik özellikleri nedeniyle telif hukuku korumasının yeterli olamayacağı ve kendine özgü - sui generis bir koruma yöntemi önerilmişse de, bu öneri genel kabul görmemiştir.



3

  • Avrupa Birliği (AB) de bilgisayar programlarının korunması için 1991 yılında üye ülkelere Yönerge (talimat-directive) göndermiştir.

  • “Bilgisayar Programlarının Korunması Yönergesi” adlı söz konusu yönerge, telif hakları – fikri hukuk çerçevesinde bir koruma modeli oluşturmuştur.

  • Buna göre bilgisayar programları “ilim ve edebiyat eseri” sayılarak telif hakları yasaları kapsamında koruma altına alınacaktır.



4

  • Almanya ve Fransa’da Yönergeden önce 1985 tarihinde bilgisayar programlarını telif hakkı koruması getiren düzenlemeler yapmışlardı.

  • Yönergenin yayımından sonra, İsviçre’de bilgisayar programları 9.10.1992 tarihinde yürürlüğe giren kanunla Telif Hakkı Kanunu kapsamına alınmıştır.

  • Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile bilgisayar programlarına hukuki koruma getiren değişiklikte büyük ölçüde bu Yönerge’den yararlanılmıştır.



Türk Hukukunda Bilgisayar Programlarının Fikri Hukuka Göre Korunması 5

  • Bilgisayar programlarının fikri hukuka göre korunabilmesi için eser olarak nitelendirilebilmesi gerekir.

  • Türk Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) eser kavramının belirlenmesinde iki unsurun varlığını aramaktadır.

  • Bunlar;

  • 1. Kanun’da belirtilen eser kategorilerinden birine dahil olmak,

  • 2. Sahibinin özelliğini taşımaktır.



1.Sahibinin Özelliğini Taşımak 6

  • Bir fikir ürününün koruma konusu düzeyine çıkabilmesi için sahibinin özelliğini taşıyor olması gerekir.

  • Bağımsız ve yaratıcı bir fikri çalışma ürünü olan eserler sahibinin özelliğini taşıyor sayılır.

  • Sahibinin özelliğini taşımak unsuru, bazı hukuk sistemlerinde orijinallik olarak ifade edilmektedir.



2.Kanun’da Belirtilen Eser Kategorilerinden Birine Dahil Olmak 7

  • FSEK’te eser niteliğinin kazanılabilmesi için, sahibinin özelliğini taşımasının yanı sıra Kanunda dört kategori halinde belirtilen eser formlarından biriyle ifade edilmiş olması da şart koşulmaktadır.

  • Bu eser kategorileri şunlardır:

  • - İlim ve Edebiyat Eserleri,

  • - Musiki Eserleri,

  • - Güzel Sanat Eserleri,

  • - Sinema Eserleri,



Bilgisayar Programlarının Eser Niteliği 8

  • Bilgisayar programlarının birbirinden ayrılması ve gözlemlenmesi mümkün olan,

  • program akışı,

  • algoritma,

  • kaynak ve objekt kodu,

  • kullanıcı arayüzü,

  • unsurlarından oluşur.

  • Bu unsurların tamamlanmasıyla bilgisayar programlarının oluşumu, tıpkı bir roman veya makalenin yazımına benzemektedir.



9

  • FSEK’te 7.6.1995 tarih ve 4110 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle bilgisayar programları, kanuni koruma altına alınmıştır.

  • Bu değişiklikle, bilgisayar programları ve program sonucu doğurması koşuluyla program hazırlık tasarımları, “ilim ve edebiyat eserleri” kategorisine dahil edilmiştir.

  • Ülkemizde dünyadaki eğilim ve gelişmeye uygun olarak bilgisayar programlarına fikri hukuk koruması sağlanmıştır.



10

  • Bağımsız eser olarak yaratılan bilgisayar programlarının yanında, “işleme eser” olarak geliştirilen bilgisayar programları da koruma altındadır.

  • İşleme eser, bir esere sadık kalmak suretiyle onun başka şekle dönüştürülmüş şeklidir.

  • FSEK’e göre bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişim yapılmasıyla ortaya çıkan yeni bilgisayar programı “işleme eser” olarak korunur.



Bilgisayar Programlarında Fikri Hukuk Korumasının Konusu 11

  • Bir bilgisayar programının tıpkısıyla aynı olacak şekilde (slavish copy), kopya edilmesinin telif hakkını ihlal edeceği açıktır.

  • Hukuka aykırı kopyalama veya çoğaltma bu dereceye ulaşmaksızın temelde veya büyük ölçüde benzerlik gösteriyorsa; bu durumda telif hakkının ihlal edilip edilmediğini saptamak güçlük arz eder.

  • Bilgisayar programlarının tamamına veya belirli unsurlarına fikri hukuk tarafından koruma sağlanabilmesi için onun şekil veya ifade mi, yoksa fikir mi olduğunun tespiti zorunludur.



12

  • Bilgisayar programlarının fikri, o programla gerçekleştirilen sonuç veya fonksiyondur.

  • Program geliştiriciler bir programla benzer sonuçları doğurabilen diğer bir programı, başka ifadeler kullanarak meydana getirebiliyorlarsa; o zaman ilk program, bir fikrin ifadesi yani şekildir.

  • Bununla beraber, diğer programların farklı bir ifade kullanarak o özel sonucu elde etme imkanlarının bulunmadığı hallerde, fikir ve ifade birbirinin içine girmiştir.

  • Fikri hukuk, son durumdaki bilgisayar programlarına koruma sağlamaz.



Bilgisayar Programlarının Fikri Hukuk Tarafından Korunan Unsurları 13

  • 1.Program Akışı:

  • Programcının bir bilgisayar programı geliştirmeye başlarken programın yerine getireceği fonksiyonun aşamalarını mantıksal olarak sıralamasına program akışı denir.

  • FSEK m.2/1. hükmü, bilgisayar programlarının hazırlık tasarımları dahi eser sayılır demek suretiyle “program akışına” da koruma sağlamaktadır.

  • Bununla beraber, Kanunda hazırlık tasarımlarının korunabilmesi için bir sonraki aşamada program sonucunu doğurmaları şartı aranmaktadır.



2. Kaynak Kodu ve Objekt Kod 14

  • Bilgisayar programlarının programlama dillerinden biriyle yazılması ve sonrada bu kodun bilgisayarın anlayacağı dile çevrilmesi programlama sürecinin son aşamalarındandır.

  • Programlamanın bu aşamasında fikirler detaylı ifadelere dönüştürüldüğünden, hem kaynak kodu hem de objekt kod fikri hukuk tarafından korunur.

  • Bundan başka, bilgisayar programlarının detaylı yapısı da programın korunabilir ifadesinden sayılmaktadır.



Bilgisayar Programlarının Fikri Hukuk Tarafından Korunmayan Unsurları 15

  • 1.Algoritma:

  • Algoritma, bilgisayardan istenen sonucun alınmasını sağlayan mantık aşamalarının sınırlı serisinden oluşan bir uygulama metodudur. Bir işlem metodu olduğundan, başka bir bilgisayar programında kullanılması mümkün bir fikir niteliğindedir.

  • FSEK m.2/son da bilgisayar programının herhangi bir unsuruna temel oluşturan fikir ve ilkelerin eser sayılmayacağı hükmüne yer verilmiştir.

  • Aynı maddenin gerekçesinde, algoritmanın koruma kapsamı dışında olduğu açıkça belirtilmiştir.



2.Kullanıcı Arayüzü (User Interface) 16

  • Bilgisayar programının "bak ve hisset" (look and feel) i olan kullanıcı arayüzü, kullanıcı ile bilgisayar arasındaki iletişimi sağlar.

  • Kullanıcı arayüzünün biri fonksiyonel diğeri görsel ve işitsel (audovisual) olmak üzere iki unsuru vardır.

  • Kullanıcı arayüzünün fonksiyonel unsuru, “kullanıcının klavyede özel bir tuşa bastığında özel bir fonksiyonu yerine getiren unsur" olarak tarif edilebilir.

  • Kullanıcı arayüzünün fonksiyonel unsuru, kesinlikle, fikri hukuk tarafından korunmaz. Zira, endüstriyel standartlar ve fikirler kamunun mülkiyetinde kalmalıdır.



17

  • Kullanıcı arayüzünün audovisual unsuruna ise bilgisayar kullanıcısı insanın bilgisayarla etkileşimini sağlamak için kullanılmayan sadece has bir estetik görüntü veren unsurdur, denilebilir.

  • Kullanıcı arayüzünün bu unsuru, estetik niteliğin fonksiyonel niteliğe göre baskın olması halinde telif hakkına konu olabilir.

  • Yalnız bu şart, çoğu olayda gerçekleşmeyeceği için, kullanıcı arayüzüne fikri hukuk korumasının ancak çok sınırlı hallerde tanınabileceğini belirtmekte yarar vardır.



Şahsi Kullanım İçin Çoğaltma Serbestisi 18

  • FSEK m.38’e göre, fikir ve sanat eserlerinin yayımlanma ve kar amacı güdülmeksizin şahsi kullanım için çoğaltılması mümkündür.

  • Genel kural bu olmakla beraber, 38.madde incelendiğinde, Kanun Koyucunun bilgisayar programları bakımından şahsi kullanım amacıyla çoğaltma serbestisine istisna getirdiği görülecektir.

  • Söz konusu maddede bilgisayar programının meşru hak sahibine dahi, ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde ve çok sınırlı olarak çoğaltma yapabilmesine hak tanınmaktadır.

  • Ayrıca madde gerekçesinde, şahsi kullanım serbestisinin bilgisayar programları için uygulanmayacağı belirtilmektedir.



Bilgisayar Programları Üzerinde Tersine Mühendislik Uygulamaları 19

  • Bilgisayar programlarında tersine mühendislik, çözümlemek suretiyle öğrenilen bir objekt kodun esas alınarak kaynak kodunun yeniden yazılmasıdır

  • Bu haliyle tersine mühendislik fiili, bilgisayar programı üzerindeki telif hakkının ihlal eder.

  • Yalnız, FSEK m.38’de yetkili kullanıcıya eldeki mevcut programın diğer bir programla araişlerliğini geçekleştirmesi amacıyla objekt kod formunu çevirme hakkı verilmiştir.

  • Bu maddeyle çok sınırlı olarak tersine mühendislik uygulamasında bulunulmasına izin verildiği söylenebilir.





Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin