Deneysel ve kliNİk araştirma nasil planlanir doç. Dr. Öner Dikensoy

DENEYSEL VE KLİNİK ARAŞTIRMA NASIL PLANLANIR

• Doç. Dr. Öner Dikensoy

• Gaziantep Ünv. Tıp Fak.

• Göğüs Hast. AD.

Sunum Akışı

• Tanımlamalar

• Araştırma tipleri

• Nasıl başlamalı

• Protokol yazılması

• Makale haline getirilmesi

• Özet

Tanımlamalar

• Araştırma:

• Halk sağlığını geliştirmek için lazım olan bilgileri sağlamak
• Temelinde bireylerin ve halkın sağlığı

• Sağlık:

• Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma halidir

• Akciğer dış ortama açık

• Gaz alışverişini sağlamak için ince bir ara yüz

• Bu ince ara yüzü bozan her şey sorun

Neden Araştırma?

• Gerekli olan bilgiyi sağlamadan insan sağlığını geliştirmek mümkün değildir

• Çünkü lojik yada ampirik bir temeli yok

• Araştırma olmadan elde edilen bilgi uygunsuz, eksik ve çok pahalı olabilir

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?

• Para?

• Sorgulayan Akıl?

• Kendini adamak?

• İnatçı olmak?

• Organize olmak?

Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım?

• Dahi düzeyinde IQ?

• Para?

• Sorgulayan Akıl?

• Kendini adamak?

• İnatçı olmak?

• Organize olmak?

Farklı Araştırma Tipleri

• Olgu sunumları

• Derlemeler

• Geriye dönük (retrospektif) olgu serileri

• İleriye dönük (prospektif) olgu serileri

• Yeni tanısal testlerin çalışılması

• Yeni tedavilerin çalışılması

• Yeni tıbbi cihazların çalışılması

• Temel tıp ile ilgili araştırmalar

Nasıl Başlamalıyım?

• Hipotez içeren bir fikir geliştir

• Literatürü gözden geçir

• İlgili meslektaşlarınla tartış

• Gerekli kaynakları belirle

• Etik konuları değerlendir?

Fikir Nerden Bulunur?

• Bir hastayı değerlendirirken

• Bir makaleyi okurken

• Bir meslektaş tarafından sorulan soru

• Ders anlatırken sorulan soru

• Bir asistan veya hemşire tarafından soru

• Bir hasta tarafından sorulan soru

• Hayal ederken

• Kongrede oturum dinlerken

• Yolculuk sırasında

Öneri

• Aklınıza bir fikir geldiğinde muhakkak not edin

• Bu notlara geri dönüp bakın

• Özellikle kongreler en verimli ortamlar

Uzmanlaşmanın Avantajı Var mı?

• Literatürü iyi bilmek ve düzenli takip etmek

• Spesifik toplantılar

• Konu ile ilgili uzmanları tanımak

• Konuya hakim olmak

• Konu hakkında araştırmalar ve klinik tecrübeler
• Patofizyolojisini iyi bilmek
• Nadir görülenleri bilmek

Nasıl Başlamalıyım?

• Hipotez içeren bir fikir geliştir

• Literatürü gözden geçir

• İlgili meslektaşlarınla tartış

• Gerekli kaynakları belirle

• Etik konuları değerlendir?

Literatürün Gözden Geçirilmesi

• PubMed başlangıç için uygun (tutorials)

• Mümkün olduğunca dar bir araştırma

• Tüm uygun kaynakların kopyası

• Kaynakları düzenle

• Özetleri bilgisayara kopyala
• İlk otörün soyisim sırasına göre alfabetik
• Özetin üzerine not düş
• Ne bulduğunu taslak olarak özetle

Nasıl Başlamalıyım?

• Hipotez içeren bir fikir geliştir

• Literatürü gözden geçir

• İlgili meslektaşlarınla tartış

• Gerekli kaynakları belirle

• Etik konuları değerlendir?

Konunun Meslektaşlarla Tartışılması

• Çok önemli

• İkinci üçüncü fikir başlangıçta çok faydalı

• Özellikle diğer branşlarla yapılan fikir alışverişi

• TBC plörezide mezotel hücre proliferasyonu ve ADA korelasyonu
• Patolog ile görüş
• TBC uzmanları
• Temel tıpçılar

Nasıl Başlamalıyım?

• Hipotez içeren bir fikir geliştir

• Literatürü gözden geçir

• İlgili meslektaşlarınla tartış

• Gerekli kaynakları belirle

• Etik konuları değerlendir?

Gerekli Kaynakları Belirle

• Kaç hasta?

• Optimum sayının belirlenmesi
• Power calculation

• Ne kadar bütçe?

• Araştırma fonu
• TUBİTAK
• DPT
• EU

• Hangi personel?

• Nerede ve ne zaman?

• Ne kadar uzun sürecek?

Nasıl Başlamalıyım?

• Hipotez içeren bir fikir geliştir

• Literatürü gözden geçir

• İlgili meslektaşlarınla tartış

• Gerekli kaynakları belirle

• Etik konuları değerlendir?

Etik konuları değerlendir

• Etik kurul başvurusu

• Çok önemli

• Onam formları

• Uygun hazırlanmış
• Saklanmalı

• Gönüllülük esası

• İyi klinik uygulamalar klavuzu

Onam Formu

• Hastanın anlayabileceği halk dili ile hazırlanmalıdır

• Amaç

• Süre

• İşlemler

• Olası rahatsızlıkları ve riskler

• Beklenen tıbbi yarar

• Oluşabilecek zarar durumunda tedavinin karşılanacağı

Onam Formu

• ”...........” başlıklı çalışma bana sözlü olarak da açıklandı. Çalışma ile ilgili tüm sorularıma tatmin edici cevaplar aldım. Çalışmaya kendi rızamla gönüllü olarak katılmayı kabul ediyorum.

• Hastanın Adı soyadı Tarih İmza

• Veli Adı Soyadı Tarih İmza

• Doktor Adı Soyadı Tarih İmza

• Tanıklık Eden Kurum Yetkilisinin Adı Soyadı İmza Tarih

Protokolün Yazılması

• Spesifik amaç ve hipotezle başla

• Yöntemleri açıkla

• Mümkün olduğunca detay
• Açık soru bırakma

• İstatistiği mutlaka ekle

• Kaynakları belirt

Meslektaşlar ile kurulacak kooperasyonun düzenlenmesi

• Tüm taraflar kazanmalı:

• Makalede eş-otör
• Sıralama önceden konuşulmalı
• Yemek, kitap, kongre katılımı

• Kaçın:

• Kazanımı olmayacak birini ekstra çalıştırma
• Makaleyi onayını almadan yayınlama

Araştırmanın Gerçekleştirilmesi

• Başlamadan önce her şeyi organize et

• Eğer ilk hastada her şey yapılmamışsa ziyan
• Toplanacak data ile ilgili formları hazırla
• Tüm katılımcıların sorumluluklarını iyi tanımla

• Sabırlı ol

• İnatçı ol

• İhtiraslı ve şüpheci ol

• Ne zaman duracağını bil

Başarısızlık Sebepleri

• İnatçı olmamak

• Organize olmamak

• Yetersiz literatür değerlendirmek

• Diğerleri tarafından geçilmek

• Yeterli olgu bulamamak

• Yetersiz kooperasyon

• Yetersiz zaman

Verilerin Analizi

• Çoğu kişi istatistikten korkar

• Eğer veriler organize ise kolay

• İstatistik aslında dizayna bağlı

• Ortalama: sayıların matematik ortalaması
• Varyans: variabilitenin ölçülmesi
• SD varyansın kare kökü
• r corelasyon katsayısı
• p < 0.05 anlamlı

Örnekler TNF-alfa tedavisi

• Göğüs hastalıkları onayı

• Bakir bir konu

• 1. Bakış açısı:
• Angarya
• 2. Bakış açısı:
• Fırsat

• En geniş serilerden biri

• 3 abstract ve Makaleler yolda

Plöredezis

• Halen sorunlar var

• İdeal ajan yok

• Yapılmış onlarca çalışma var

• Literatürü okurken

• Tetrasiklin ve Talk farklı mekanizmalarla plöredezis yapıyor???
• Literatürde kombine kullanıma dair veri yok
• Küçük dozda az yan etki
• CHEST te yayın

Makalenin Yazılması

• Giriş (Geri plan bilgi ve neden?)

• Gereç ve Yöntem (Nasıl?)

• Sonuçlar (Ne buldun?)

• Tablolar ve grafikler

• Tartışma (Ne anlama geliyor)

• Sonuçların daha öncekilerle kıyaslaması
• Sonuçların anlamlılığı
• Tavsiyeler

• Özet (amaç, yöntem, bulgular, çıkarım)

Tartışma

• En zor kısım

• Başlamadan önce taslak hazırla

• İlk paragraf bulguların kısa özeti

• Son paragraf – sonuç

• Bulgularını diğerleri ile kıyasla

• Çalışmanı kritik et

• Bulgularına anlam kazandır

Yazarken İpuçları

• KISS (Keep It Simple Stupid)!!

• Her paragrafın ilk cümlesi paragrafın nereye varacağını söylemeli

• Bu okuyucunun makaleyi okumasını kolaylaştırır
• İlk cümleden nereye varılacağı anlaşılırsa okuyucu atlayabilir

• Farklı konuları farklı paragraflarda yaz

• Başarı=Paragraf sayısı

• Kısaltma (En az 10 defa geçiyorsa)

Neden Yazıyorsun?

• Bir şeyler söylemek için

• Söyleyecek bir şeylerin olduğu için

En çok yapılan hatalar: Genel olarak

• İngilizce

• Bilimsel dil

• Ortak dil

• Kaynakların kullanımı

• Akışkanlık olmaması

• Gereksiz kısaltma kullanılması

Diğer

• Giriş:

• Çok uzun olması
• Giriş sonunda amaç yazılmaması

• Gereç Yöntem:

• Dahil etme, hariç bırakma
• Kullanılan cihazların firma, ülke adı
• Yanlış grafik tipi

Özet

• İlginç fikirler için hazırlıklı ol-Not al

• İnatçı ol

• Mutlaka literatürü iyi incele

• İşbirliğinden kaçınma-İkinci fikir

• Fırsatları iyi değerlendir

• İnatçı ol

• Protokol yaz

• Makale nasıl yazılır oku

Kaynaklar

• www.medicine.ankara.edu.tr/testa/kurullar/etik/autf_bilgilendirilmis_gonullu_olur_hazirlama_formati.doc

• http://www.bayar.edu.tr/~tip/belgeler/iyi_klinik_uygulamalari_klavuzu.pdf

• http://www.tpog.org.tr/pdf/hem_3.pdf