Sotsial pedagogika uzb

IJTIMOIY PEDAGOGIKA FANINING RIVOJLANISH TARIXI


Reja:
1. Xorijda ijtimoiy pedagogika fanining rivojlanish tarixi.
2. O`zbekistonda ijtimoiy pedagogika fanining rivojlanish tarixi
3. Amerika Qo`shma Shtatlarida ijtimoiy pedagogika fanining rivojlanish tarixi


1. Xorijda ijtimoiy pedagogika fanining rivojlanish tarixi
Ijtimoiy pedagogika Pedagogika fanidan ajralib chiqqaniga deyarli kip vaqt bilgan emas. Biroq pedagogika faning o`zi ham mustaqil fan sifatida, faqatgina 17 asrdan boshlab shaqillangan. Bu buyuk chex pedagogi (1592-1670) Yan Amos Komenskiy nami va uning “Buyuk didaktika” asari bilan bogliq. Bu asrda pedagogikaning tadqiqot predmetiva prinsiplari belgilab berilgan. Shu bilan birga pedagogika tarixning ildizlari juda qadimga borib taqaladi. Ilgari ta`kidlab itganimizdek, pedagogika iz oq asrlardan buyon falsafa fani doirasida rivojlanib keldi. Shu nuqtai nazardan ijtimoiy pedagogika pedagogika fanidan yosh emas, doimo pedagogikaning ajralmas tarkibiy qismi sifatida pedagogika fani doirasida u bilan rivojlangan. Shu sababli ijtimoiy pedagogika tarixi muammolari bilan shugullanuvchi olimlar oz tadqiqot ishlarini pedagogik tarixi, falsafa va barcha davrlar va shalqlar itmish allomalarining pedagogik qarashlari bilan boglashlari tasodif emas. Agar ijtimoiy pedagogikaning rivojlanish davrlariga va shu nuqtai nazardan qaraydigan bilsak, uni bir qator bosqichlarga bilish mumkin deb iylaymiz:
Ijtimoiy pedagogikani rivojlanishini quyidagi 3 bosqichga bulish mumkin.
Birinchisi–boshlangich davr, qadimgi davrdan XVII asrgacha bilgan davrni oz ichiga oladi. Bu tarbiya amaliyotini tushunib etish. Pedagogik va ijtimoiy pedagogik tafakkurning shakllanishi bilan bogliq. Bu davrda tarbiya ijtimoiy vokelik sifatida tiklana boradi, uning shakllanishi stixiyali tarzdan anglangan faoliyatga aylandi, tarbiyaning turli nazariyalari vujudga keldi. Antik davrlardayoq ijtimoiy – pedagogik goyaning tamal toshi kuyilgan edi, ya`ni ta`lim va tarbiya «Beshikdan tobutgacha» davom etadi, deyilgandi. Tarbiyani yoshlikdan boshlash, bunda bolaning tabiatni, atrof – muhit ta`sirini hisobga olish, kattalar, eng avvalo, ota – onalar nufiziga suyanish lozim.
Ikkinchi bosqich, XVII – XIX asrlarni oz ichiga oladi. Bu ijtimoiy pedagogikaning goyalari va ilmiy kontseptsiyalarini rivojlantirish, fan sifatida tiklanish davri bilgan edi.
Garbda uygonish davrida esa bola tarbiyasida insoniylik goyalarini ilgari surish rivojlana bordi. Bu davrda italyan pedagogi, insonparvari Vitarrino Da-Feltre (1378 –1446) “quvonch uyi” deb nomlangan birinchi maktab-internati tashkil etgan olimning fikrlarini kiritish mumkin.
2– 7–19 –asrlar. Ijtimoiy pedagogika fanini fan sifatida vujudga kelishi va fan rivojidagi ilgor goyalar bilan xarakterlanadi. 18 va 19 – asrlar jahon madaniyati tarixidan burjuademokratik inqilobi bosqichi sifatida joy olgan. Yirik olim (pedagoglar, faylasuflar, psixologlar) ijtimoiy pedagogik muammolar echimini izladilar. Ular jamiyat va davlat bilan hamkorlikda bu muammolar echilishini izladilar. Tarbiya masalalari jamiyatni qayta tashqil etish goyalari bilan kirib chiqildi. Bu davrlar ijtimiy-pedagogik goyalarda barcha insonlar teng xuquqli, erkin, ozod bolishlari lozim ekanligi haqidagi fikrlar kutarilgan. Bu bosqichda ijtimoiy pedagogika muammolari amaliy-ijtimoiy pedagogika bilan uz viy aloqada rivojlanadi. Ish davr etuk pedagogiklari bolalarni turli muammoga bagishlab, etim qarovsiz bolalar uchun bolalar uyi, bogchalar, maktab va boshqa muassasalar tashkil eftdilar. Bugun 19 asr davomida pedagogikadan ijtimoiy pedagogikaning ajralib chiqishi jarayoni uzoq davom etadi. Shu bilan birga uning rivojlanishiga falsafa va pedagogikadan tashqari psixologiya, Sotsiologiyam, antropotologiya (insonni kelib chiqishi va rivojlanishi xaqidagi fan), tibbiyot va boshqa fanlar katta tasir kirsatdi. Lekin ijtimoiy pedagogikadan ajralib chiqishi jarayoni bilan birga boshqa jarayon sham uning integratsiya jarayoni (lotincha inteeger-yaxlit) yani boshqa fanlar bilan birlashishi davom etadi. 19 asr oxirida ijtimoiy pedagogika-pedagogik fanining mustaqil sohasi bolib ajralib chiqdi. Bu xodisa A.Distervarg, Ravul Notoro va boshqalarning nomalari bilan bogliq.
3.Uchinchi bosqich-20 asrning boshidagi ijtinoiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida rivojlanish davri. Bu davrni tekis yoki oson davr deb aytib bilmaydi. Hozirgi kungacha turli davr olimlari ijtimoiy pedagogika boshqa pedagogik fikrlar orasida qanday irin tutishi xaqida tortishuvlar mavjud: u fan hisoblanadimi yoki amaliy faoliyatning sohasimi; ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlar qanday munosabatlar bor va boshqalar. Kopchilik davlatlarda “pedagogika” va “ijtimoiy pedagogika” umuman ishlatilmaydi. Masalan: AQShdagi oquv yurtlarida pedagogika orniga talabalar “ta`lim falsafasi”ni organadilar, odamlarga amaliy yo`naltirish sohasi ijtimoiy ishga taluqli, biroq, ijtimoiy xizmatlar orasida aynan turli muammolari mavjud boshqalarga yotdam kirsatishga xizmat qiladigan mutaxasislar bilsa sham. Belgiyada “ortopedagogika” terminidan foydalaniladi, u “maxsus pedagogika” va ijtimoi pedagogika tushunchalariga yaqin. Rossiyada ijtimoiy [pedagogika rivojlanishi-fan sohasi sifatida ham va professional amaliy faoliyat sohasi sifatida ham va oquv fani sifatida-oz xususiyatlariga ega. Ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fanga ajralib chiqishida shart-shoroitlarni 19 asrning K.D.Ushinskiy, L.N.Tolstoy kabi mashxur pedagoglari va boshqalar asarlarida topish mumkin. 19 asrning 20-30 yillarida A.S.Makarenko, S.T.Shatskiy kabi pedagogiklar faoliyatlarida etuk bolib qolgan bolalalrga ijtimoiy-pedagogik yordam kirsatishga qaratilgan edi. Lekin 30-yillardan keyin Sotsializim galaba qozongani e`lon qilingandan keyin hamma ijtimoiy muammolar ikkinchi darajali bolib qoldi. Ularni otimish qoldiqlari deb atab ular xaqida gapirmaslikka harakat qilindi.