Z KEŞELİ köyü – Kür'ün sağ kaşında, ilçe merkezinden 25 km doğuda, Tiflis–Sınık köprü oto yolunun kenarında, rakımı 320 m. Demirçihasanlı élatına aittir. Tarihi kaynaklarda Ağkeşeli ve Karakeşeli adlarıyla anılır. Nüfusu: 1728'de 19 aile; 1870'te Karakeşeli'de 11 ailede 74 kişi, Ağkeşeli'de 77 ailede 637 kişi; 1886'da Karakeşeli'de 12 ailede 130 kişi, Ağkeşeli'de 54 ailede 406 kişi; 1926'da Böyük Keşeli'de 113 ailede 602 kişi, Bala Keşeli'de 24 ailede 198 kişi; 2002'de 1020 ailede 3322 kişi (1694 bay, 1628 bayan). Okul tarihi 1926'dan başlanır, hazırda ortaokul (2005'te 626 öğrenci, 43 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: aksakallar Cırcıroğlu Söyün, Hacı Karabağ, Yusuf Hüseynoğlu, emek kahramanı Camal İsayev, Semed Mollaehmedoğlu, Mehemmed İsaoğlu, İslam Yusuboğlu, yiğit İsa İsayev, şairler Bahadır Paşaoğlu, Derviş Osman (Ehmedoğlu), Eliyar Celal oğlu, âşık Ziyeddin, profesörler Cümşüd Ehmedov, Valeh Ehmedov, Gürcistan'daki toponimlerimizin araştırıcısı profesör Mahmud Hacıxelilli, hukuk-muhafezeci Yunus Efendiyev, toplumsalcılar Kemandar Yusubov, Serdar Yusubov vb. Z KIRIXLI köyü – Borçalı çökeğinde, ilçe merkezinden 24 km güney-doğudadır, rakımı 325 m. Uruz Han neslinden Kırıklar taifesinin, Orta Asya'daki Kırık, Oğuzların Afşar taifesinin bir kolu olan Kırıklı, Kızılbaşların Zülkadar taifesinin bir kolu olan Kırıklı adlarıyla ilgilidir. Nüfusu: 1870'te 43 ailede 288 kişi; 1926'da 50 ailede 207 kişi; 1926'da 89 ailede 216 kişi; 2002'de 340 ailede 1262 kişi (605 bay, 657 bayan). Okulun tarihi 1923'tendir, ortaokul (2005'te 211 öğrenci, 20 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişilerinden: âşık Hüseyn Merdane vb. Z KIZILHACILI köyü – Borçalı çökeğinde, ilçe merkezinden 2 km batıda, otoyolunun, demiryolunun kenarında, rakımı 440 m. Toponim Oğuz-Selçuk, Türkman soylu taifenin adındandır; Kızılhacılılar Kıpçak tiresi de hesap olunur. Erken tunç çağına ait kazı meskeninde tunç balta yüze çıkarılmıştır. Nüfusu: 1870'te 274 ailede 1836 kişi; 1886'da 237 ailede 1317 kişi; 1926'da 404 ailede 1888 kişi; 1977'de 4993 kişi; 2002'de 7124 kişi. İnşaat taşı kerhanesi faaliyettedir. Yerli okul Borçalı bölgesinde dünyevi okulların ilkinidir, o, 1877'de açılmıştır. Neriman Nerimanov 1890'da bu okulda öğretmenlik yapmıştı. N. Nerimanov Kızılhacılı'yı ön görerek böyle demişti: «Beşeriyetin geri kalmış hissesine kuvvem çattığı kadar kömek etmek fikri mende ilk defa hamin köyde doğmuştu». Şimdi ortaokul (2005'te 605 öğrenci, 47 öğretmen), temel okul (185 öğrenci, 20 öğretmen) faaliyettedirler. Ünlü kişileri: yiğitler Halay Bey Mursakulov, Cöyrüoğlu Kara, İsmail Ağa, Astan Ağa, aksakallar Hümmet Nezerelioğlu, eğitimciler gimnazyum mezunu Settar Mursakulov, Hesen Mursakulov, Eziz Mursakulov, İmran Kerimov, İskender Mursakulov, Mahmud Kerimov, Sedreddin Muradov, Mehdi Hüseynov, Murtuz Memmedov, Tehmez Pirverdiyev, Şakir Babakişiyev, Hesret Genceyev, Ferhat Genceyev, Xelil Hüseynov, Mehemmed Piriyev, Ramiz Mursakulov, Yakub Bayramov, profesörler Aydın Kerimov, İsmail Mursakulov, Hemid Eliyev, İlgar Genceyev, hayırsever, toplumsalcılar Hacı Zakir Zeynalov, Gürcistan Parlamentosu üyesi olmuş Zümrüd Kurbanlı, din hadimi Meşedi Ahund Eli Eliyev, Kurbaneli Eliyev, Firuz Xelilov, Arif Oruçov, Ferizxan Memişov, İsrafil Bayramov, Ferizxan Aslanov, Zöhrab Muradov, Rövşen Babakişiyev, Borçalı okulları tarihinin araştırıcısı doçent Gülnara Goca Memmedova, gazeteci Baheddin Oruçlu vb. Z KİREC-MUĞANLI köyü – Xram çayının sağ kıyısında, Babaker dağı eteklerinde, üç cumhuriyetin – Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan'ın sınır noktasında, ilçe merkezinden 40 km güney-doğuda, Marneuli–Sınık köprü otoyolunun kenarında, Sınık Köprü'nün 500 metreliğinde, rakımı 280 m. Nüfusu: 2002'de 1155 kişi (579 bay, 576 bayan). Okul 1923'te açılmıştı, ortaokul (2005'te 211 öğrenci, 23 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: şairler Molla Eyyub, “Molla Nesreddin” dergisinde mizahi şiirleriyle katılmış Mirze Hesen Mecruh, Tiflis Kızlar Seminarisi mezunu Sayalı Memmedova, edebi eleştirici Abbas Kireçli, âlim Sabir Memmedov, toplumsalcılar Allahverdi İsmailov, Enver Hüseynov, şehit Vefadar Eminov vb. Z KOSALI köyü – Borçalı çökeğinde, Kür ve Alget çaylarının kovuşuşunda, ilçe merkezinden 30 km doğuda, Tiflis–Sınık köprü otoyolunun kenarındadır, rakımı 290 m. İki kısma bölünür: Birinci-Kosalı ve İkinci-Kosalı. Nüfusu: 1870'te 95 ailede 637 kişi; 1926'da 171 ailede 734 kişi; 2002'de Birinci-Kosalı'da 480 ailede 1622 kişi (801 bay, 821 bayan), İkinci-Kosalı'da 465 ailede 1587 kişi (795 bay, 792 bayan). Mescit, medrese var. Okul 1923'te açılmıştı, her iki köyde ortaokul var (2005'te muvafık olarak 246 öğrenci ve 206 öğrenci). Ünlü kişileri: İsa Sultan, Hacı Ehmed Sultan, aksakal Deli Ehmed, Nesib baba, şair Sedi bey Arif Müftüzade, emek kahramanları Zilli (Ziyad) Eminov, Mustafa Eliyev, eğitimciler Rühsare Eliyeva, Minayet Eminova, profesörler Mehebbet Memmedov, Bilal Efendiyev, aksakal Muxtar Eliyev, hekim Tahir Eminov, pehlivan Hevillah vb. Z KULLAR köyü – Xram çayının kıyısında, ilçe merkezinden 22 km güney-doğuda, rakımı 325 m. Bulgarların Kıpçak tiresi Kolların, Alban taifesi Kellerin, Kıpçak-Karapapaklar içindeki Kul taifesinin (kaynaklarda: Kulobiçi, yani Kul oba içi) adını yansıttığını düşünmek mümkündür. İki köydür: Yukarı Kullar ve Aşağı Kullar. Nüfusu: 1870'te 55 ailede 369 kişi; 1926'da Yukarı Kullar'da 1704 kişi, Aşağı Kullar'da 628 kişi; 2002'de Yukarı Kullar'da yaklaşık 180 ailede 800 kişi, Aşağı Kullar'da 40 ailede 180 kişi. Aşağı Kullar'da ve Yukarı Kullar'da birer temel okul var. Ünlü kişileri: âşık İbrahim, profesör Nizami Nebiyev, Azerbaycan milli kahramanı Vezir Sediyev, harbici, şarkıcı Şemistan Elizamanlı vb.  | Kuşçu kalesi – Ağcagala | Z KUŞÇU köyü – Debed çayının sağ kıyısında, ilçe merkezinden 20 km güneyde, otoyolunun kenarındadır, rakımı 320 m. Kara Hunlar tiresi Kuşan taifesinin, kadim Kuşçu Türk taifesinin adını yansıttığı düşünüle bilir. Meşhur Ağcagala (Kuşçu kalesi) bu köy yakınında, Debed–Borçalı çayının aşağı akarı boyundadır. Ağcagala yerindeki kale Kurdbasar kalesi de adlanmıştır. Ağcagala'yı 1488'de Yakub'un siparişiyle Xelil Bey inşa ettirmişti. Xelil Bey Ağcagala'yı kendisine ikametgah seçmiş, buradan tüm Borçalı'ya, Kartli'ye, Tiflis'e nezaret etmişti. 1522'de Şah İsmail Xetai Ağcagala'yı yeniden kurarak, onu kendisine durak noktası seçmişti. Muhtelif zamanlarda Gürcü valisi Konstantine, Osmanlı serdarları Ehmed Paşa, Ferhat Paşa, Tebriz–Van valisi Cefer Paşa, Sefevi sülalesinden I Şah Abbas, Gence–Karabağ beylerbeyi Ziyadoğlu Uğurlu Xan ve başkaları bu kalede istihkamlar kurmuştular. Tarihte Ağcagala'nın yöneticisi Mustafa Sultanoğlu Elibey Seedli hatırlanır. 18. yüzyılda Nadir Şah'ın da duracak yeri Ağcagala olmuştu. Nüfusu: 1870'te 8 ailede 54 kişi; 1926'da 29 ailede 90 kişi; 2002'de 130 ailede 452 kişi (215 bay, 237 bayan). İlkokul 1930'da açılmıştı, temel okul var. Ünlü kişileri: meşhur Şenlik Baba ile deyişmiş şair Abbas Eli, şair Ağacan, âşıklar İbrahim, İsmail, Mehemmed, Oruç, yüksek görevler üstlenmiş Sabit Abbaseliyev, Kemal Memmedov, toplumsalcı Kasım Abbaseli vb.
Dostları ilə paylaş: |
