& Şureddin memmedli Prof. Dr.; Gürcistan uyruklu; Ardahan Üniversitesi öğretim üyesi

Z KÜRTLER köyü – Borçalı çökeğinde, Xram çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 20 km doğudadır, rakımı 330 m. Tekle / Tekeli taifesinin bir kolu olan Kurdlar / Kürtler tiresinin adını yaşatır. Nüfusu: 1918'de 442 kişi; 1870'te 93 ailede 613 kişi; 1926'da 167 ailede 556 kişi; 2002'de 450 ailede 1711 kişi (839 bay, 872 bayan). Okulun tarihi 1920'dendir, şimdi ortaokul (2005'te 247 öğrenci, 37 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: Hacı Veli, Mikail kişi, Elesger Heyderov, savaş kahramanı, Mehdi Hüseynzade'nin (Mixaylo'nun) silah arkadaşı Şamil Bayramov, emek kahramanı Tamam Abdullayeva, eğitimciler Hesen Xeyirli, Xalid Hüryenov, İsmail Xanzade, profesörler Teymur Novruzov, Teymur İlyaslı, İsmixan Abdullayev, Yusuf İsmailov, Dursun Hümbetov, Bextiyar Abdullayev, âşık Hesret, gazeteci, “Gürcistan” gazetesi editörü Süleyman Süleymanlı, gazeteci Tehmez Tehmezov, dünya şampiyonu Samir İlyasov vb.

Z LECBEDİN köyü – Xram çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 20 km doğudadır, rakımı 325 m. Doğuda Damgacı düzünde kadim mezarlıkta kubbeler, türbeler, harimler var. Nüfusu: 1870'te 60 ailede 422 kişi; 1918'de 378 kişi; 1926'da 95 ailede 546 kişi; 2002'de 1538 kişi (720 bay, 818 bayan). Okulun tarihi 1921'den başlanır, hazırda ortaokul (2005'te 199 öğrenci, 24 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: şairler Xeste Namaz, Ehmed Xançallıoğlu, Başxanım, profesörler Eliyar Karabağlı, Ömer Osmanlı, Veli Osmanlı, âlim Ayseba Elizade, din hadimleri Molla Sirac Yagubov, Molla Abdulla Kadiroğlu, şair İbrahimxelil, Azerbaycan milli kahramanı Celil Seferov, toplumsalcılar Mahir Derziyev, Rehim Rehimov, Ehmed Ehmedov vb.

Z MAMAY köyü – Debed çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 16 km, Sadaxlı'dan 6 km güneyde, rakımı 410 m. Kirovka da denir. Yaşıltepe'deki eneolit devrine ait kazı meskeninde zengin süslü, açık süje kurumlu hatlar dikkati çeker. Nüfusu: 1870'te 13 ailede 87 kişi; 1926'da 52 ailede 96 kişi; 2002'de 180 ailede 706 kişi (359 bay, 347 bayan). Temel okul faaliyettedir. Ünlü kişileri: eğitimciler Xozeyin Musayev, Elman Mirzeyev, toplumsalcı Vahid Musazade, hayırsever Eli Refi oğlu vb.

Z MOLLAOĞLU köyü – Lök-Lelver sıra dağlarının kuzey yamacında, Benövşesu çayının her iki kıyısında, ilçe merkezinden 35 km, Sadaklı köyünden 5 km güneyde, rakımı 560 m. Önceki adı Palıdlı olmuştu. Nüfusu: 1926'da 45 ailede 192 kişi; 1979'da 855 kişi; 1989'da 1000 kişi; 2002'de 298 ailede 1180 kişi. Okul 1936'da açılmıştı, ortaokul (2005'te 235 öğrenci, 25 öğretmen) var. Ünlü kişileri: âşıklar Mehemmed Sadaklı, Nadir, Elyar, şair Kasım Meftuni, âlimler Mehralı Yusifov, Tapdık Osmanov, toplumsalcılar Vakıf Mustafayev, Nesib Ceferov, hayırsever İsmail İmanov, şairler Letif Kamil, Yazık Mehman vb.

 NÖRGÜĞ köyü – Beyler semtte küçük köy. 2002'de 567 kişi.

Z SABİRKEND köyü – Görarxı élatına aittir. Borçalı çökeğinde, Alget çayının kıyısında, ilçe merkezinden 5 km güney-doğudadır, rakımı 355 m. Adı ezel kaynaklarda Mamgeli (Memgelli) hatırlanır. Nüfusu: 1926'da 155 ailede 914 kişi; 2002'de 756 ailede 3713 kişi (1912 bay, 1801 bayan). Okulun tarihi 1927'dendir, şimdi ortaokul (2005'te 319 öğrenci, 26 öğretmen) ve temel okul (133 öğrenci, 17 öğretmen) var. Ünlü kişileri: aksakallar Carcı Usub, Mehemmed Hacıyev, âşık Almaz, din hadimleri Hacı Faik Nebiyev, Meşedi Eziz Nebiyev, Almaz vb.

Z SADAXLI köyü – Debed ve Benövşesu (Çaxrax) çaylarının kovuşuşunda, Sop dağının eteğinde, rakımı 460 m, Gürcistan'ın Ermenistan'la sınırında, demiryolunun kenarında, ilçe merkezinden 30 km güneyde. Toponim kadim Bulgarların tiresi Sodak taifesinin veya Satak Türk taifesinin adını yansıttığını düşünürüz. Bir tarafı Lelver dağlarından aşağılarda ormanlara dayalıdır. Yakındaki kazı meskeni erken tunç devrine aittir ve güneş, şua remizli süs unsurları ilgi çeker. 18. yüzyıldan mescit var. 1885'te Hacı Bayram ve Hacı Hüseynalı tarafından başka mescit dikilmiştir. Yüzölçümü: 4552 hektar. Nüfusu: 1870'te 191 ailede 1280 kişi; 1926'da 445 ailede 2033 kişi; 1979'da 6144 kişi; 1989'da 7180 kişi; 2000'de 2500 ailede 9486 kişi. Şimdi nüfusunun sayısı itibariye Borçalı bölgesinin, ayrıca da tümlükle Gürcistan'ın en iri köyüdür. Demiryolu istasyonu, sınır yanı ticaret merkezi var. Dünyevi okul 1903'te açılmıştı, şimdi 1 sayılı ortaokul ve 2 sayılı ortaokul (2005'te muvafık olarak 821 öğrenci, 57 öğretmen ve 902 öğrenci, 63 öğretmen) faaliyettedirler. Ünlü kişileri: aksakallar Boz Alı, Nağı Adıgözeloğlu, Ehmed Eminoğlu, İmran Kerimov, Hüseynalı Bayramov, seminaryum mezunu Mustafa Memmedov, savaş kahramanı Cefer Eliyev, Ayvaz İsmailov, emek kahramanları İsa Xelilov, Hacı Osman, Gülyaz Xelilova, üstat âşıklar Mehemmed Sadaklı, Ehmed Sadaklı, Mesim, âlimler profesör Penah Xelilov, Mustafa Veliyev, Aydın Memmedov, Akif Naibov, Ehmed İmanov, Ramiz Bayramov, Elvin Ezizbeyov, Fazil Rüstemov, İlgar Medeniyev, gazeteciler Hemid Veliyev, İlyas Adıgözelli, cerrah Ramiz Poluxov, eğitimciler Musa Ayvazov, Sevda Mustafayeva, İslam Ehmedov, İsrafil Memmedov, Yusuf Heyderov, Adil Şerifov, toplumsalcılar Polux Poluxov, Abdulla Bayramov, Ziyeddin Bayramov, Letif Bayramov, Abbas Heydarov, Bekir Demirçalov, Mehemmed Almemmedov, Elxan Poluxov, Etibar Daşdemirov, şairler Yetim Mahmud, Gülmemmed, İsmixan Ceferov, Şöle Celilli, Besti Bedilli, şarkıcı Ferman Ceferov, âşık Mehman vb. İlyas Adıgözelli'nin “Élim-Obam Sadaklı”, Adil Şerifov'un “Geçmişimiz – Bugünümüz” kitapları bu köy hakkındadır.

Z SARAL köyü – Debed çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 21 km güneyde, demiryolunun, otoyolunun kenarında, rakımı 400 m. İki kısımdan ibarettir: Yukarı Saral ve Aşağı Saral. Orta tunç devrine ait arkeoloji kamp, Korkut kayası, Kız kalesi, tarihte adı geçen Surdaş (Sürüdaş) kayası var. Mescit 1794'te inşa edilmiştir. 19. yüzyıl başlarında Saral oymağından hayli aile İran'ın Sulduz semtlerine göç etmişlerdi. Nüfusu: 1870'te Aşağı Saral'da 71 ailede 476 kişi, Yukarı Saral'da 27 ailede 181 kişi; 1926'da Aşağı Saral'da 81 ailede 320 kişi, Yukarı Saral'da 61 ailede 267 kişi; 2002'de Aşağı Saral'da 1745 kişi; Yukarı Saral'da 1135 kişi. Aşağı Saral'da dünyevi okul 1919'dan, Yukarı Saral'da 1935'ten faaliyet gösterir; şimdi Yukarı Saral'da (2005'te 207 öğrenci, 29 öğretmen) ve Aşağı Saral'da (213 öğrenci, 24 öğretmen) ortaokullar var. Ünlü kişileri: keramet sahipleri aksakallar Seyit Mir Heşim ağa, Meşedi Balı, Esed kişi, Mehemmed ağa, Meşedi Axund, Seyit Mir Kasım, Seyit Hüseyn, Seyit Cavad, Seyit Kulamhüseyn, Zilli Memmedov, 1918 yılı kahramanı Çopur Eli ve Veli kardeşleri, savaş kahramanı Veli Efendiyev, tarım yöneticileri Eli Rehimov, Eli Kocayev, Kazım Bayramov, Gürcistan Parlamentosu üyesi olmuş Hidayet Hüseynov, yazar Eli Abbas, profesör Mürsel Hekimov, eğitimciler Musa Abbasov, Abbas Kocayev, Rza Abbasov, Ziyeddin Karacayev, oyuncu Zülfügar Abbasov, gazeteciler Arif Hadızade, İrade Karacalı, Nizami Memmedzade, toplumsalcılar Oruç Kocayev, Tofik Kocayev, Niftalı Abbasov, pehlivan Müsellim Hekimov, şarkıcı İbrahim Borçalı, sporcu Ramin Elekberov, hekim Hetem Kocayev, hayırsever Rehim Hüseynov, Letif Kocayev vb. İrade Karacalı'nın “Bir Dön Geri, Yurduna Bak” kitabı bu köye aittir.