· teleqraf və telefon şəbəkələri

Şəkil 8. Mobil telefon rabitəsinin sxemi

Ən geniş yayılmış mobil rabitə texnologiyalarından biri (Rusiyada da daxil olmaqla) TDMA-ya əsaslanan rəqəmsal mobil rabitə şəbəkələri GSM (Global System for Mobile Communications) standartına uyğun bir texnologiyadır. GSM ağır trafikə (270 kbit/san) dəstək ola bilər, rouminqi təmin edir (yəni mobil bir istifadəçinin bir hücrədən digərinə keçidini avtomatik izləmə), səs və məlumat inteqrasiyası və ictimai şəbəkələrlə əlaqə qurmaq imkanı verir. Aşağıdakı növlərdən istifadə olunur: 900 MHz tezlik diapazonunda GSM-900 mobil rabitə (daha dəqiq 890-960 MHz) və 1800 MHz (1710-1880 MHz) diapazonunda GSM-1800 (DCS1800) mikro-mobil rabitə. Micromobil adı, yüksək sönmə və buna görə hüceyrə sahəsinin daha kiçik olması səbəbindən yaranmışdır. Bununla birlikdə kanalların sayının artması abunəçi sıxlığı ilə faydalıdır. Cib telefonlarının radiasiya gücü - 1-2 Vt-dır.

Hər bir hücrədə radio siqnallarının abunəçilərə qəbulu və ötürülməsini təmin edən BTS (Base Transciever Station) baza stansiyası var. BTS qonşu hücrələrdən fərqli bir tezlik diapazonuna malikdir. Mobil hücrə qonşu BTS-lərin birləşmələrini dinləyir və qəbul keyfiyyətini Baza Stansiya Nəzarətçisinə (BSC - Base Station Controller) bildirir ki, BSC, hücrəni vaxtında istədiyiniz BTS-ə çevirə bilsin. Kommutasiya mərkəzi (MSC - Mobil xidmətlər Kommutasiya Mərkəzi- Mobile services Switching Centre) zəngləri istənilən abunəçiyə, o cümlədən, ictimai istifadənin xarici şəbəkələrinə yönəltməklə kommutasiya və marşrutlaşdırmanı həyata keçirir. Verilənlər bazası istifadəçilərin yeri, mobil stansiyaların texniki xüsusiyyətləri, istifadəçiləri müəyyənləşdirmək üçün məlumatları saxlayır.

Gələcəkdə UMTS (Universal Mobil Telekommunikasiya Sistemləri-Universal Mobile Telecommunication Systems) standartına əsaslanan genişzolaqlı B-ISDN-in qlobal rouminqlə istifadəsi planlaşdırılır.

Müəssisə mobil rabitə ilə (yəni şöbə və ya peşəkar) fərdi mobil rabitə fərqlənə bilər. Bu cür şöbə əlaqəsinə trunking (və ya trunk) deyilir. Tranking rabitəsi aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

• müəyyən bir qrup (briqada) daxilində ünsiyyət və mərkəzdən bütün qrup üzvlərinə qrup zəngi etmək;

• prioritetləşdirmə;

• əlaqə sürəti adi mobil sistemlərdən daha yüksək olmalıdır;

• ictimai telefon şəbəkəsinə daxil olmaq imkanı az əhəmiyyətlidir, bir çox hallarda ümumiyyətlə mövcud olmaya bilər;

• məlumatların güzəştli ötürülməsi, bəzi hallarda səsli rabitə lazım deyil; daha çox yarım dupleks ötürmədən istifadə olunur.

Nəticədə, az qiymətdə rabitənin səmərəliliyi artır.

Ən çox yayılmış iki trank protokolu var: analoq MRT-1327 və rəqəmsal TETRA.

Baza stansiyaları (BS) və kommutasiya mərkəzləri (DXT) trankinq rabitə sisteminin iyerarxik quruluşunda istifadə olunur. BS bir sahəyə xidmət edir və qonşu ərazilərin tezliyindən fərqli bir və ya bir neçə daşıyıcı tezliklərə malikdir. TETRA, hər bir daşıyıcıda bir neçə yuva olan TDMA istifadə edir. Beləliklə, Nokia TETRA sistemində 64 daşıyıcıdan və 256 radio kanalından istifadə edilir. MRT-1327 protokoluna əsasən işləyən sistemlərdə, 12.5 kHz enində kanal seçimi ilə 80-800 MHz aralığında bir neçə tezlikli alt diapazonlar istifadə olunur. Aydındır ki, tezlik nə qədər aşağı olarsa, əhatə olunan sahə daha böyükdür, lakin kanalların sayı da az olur.