· teleqraf və telefon şəbəkələri

14. Simsiz rabitə kanalları.

Simsiz kanallarda məlumat radio dalğasının yayılmasına əsaslanaraq ötürülür. Cədvəl 1-də simsiz və optik rabitə kanallarında istifadə olunan elektromaqnit dalğalarının diapazonları haqqında məlumat verilir.

Cədvəl1

Diapazon	Dalğa uzunluğu, m	Tezlik, QHz	Tətbiqi
Desimetrlik	1..0,1	0,3..3	LAN-da mobil radio telefonları, TV, peyk rabitəsi, RK *
Santimetrlik	0,1..0,01	3..30	Radio rele xətləri, LAN RK, peyk rabitəsi
Millimetrlik	0,01..0,001	30..300	LAN-da RK
İnfraqırmızı	0,001..7,5*10-7	3*102..4*105
Görünən işıq	(7,5...4,0)*10-7	(4,0...7,5)*105
*)RK in LAN - yerli şəbəkələrdə və rabitə sistemlərindəki radio kanalları **)WDM - kanalların dalğa uzunluğuna görə bölünməsilə multipleksləşdirmə

Desimetrlik dalğa diapazonlarında (902 ... 928 MHz və 2.4 ... 2.5 GHz) PD kanalının təşkili üçün Dövlət Telekommunikasiya Nəzarəti Xidmətində qeydiyyat tələb olunur. 5.725 ... 5.85 GHz diapazonunda iş hələ lisenziyaya ehtiyac duymur.

İşləmə tezliyi nə qədər yüksək olarsa, rabitə sisteminin tutumu (kanalların sayı) bir o qədər yüksəkdir, lakin təkrarlayıcı - retranslyator olmadan iki məntəqə arasında birbaşa ötürülmə mümkün olan məhdud məsafələr o qədər az olar. Səbəblərdən birincisi yeni daha yüksək tezlik diapazonlarını mənimsəməyə meyl yaradır.

Radio kanalları ərazi şəbəkələrində mobil rabitə sistemlərində istifadə olunan peyk və radio rele rabitə sistemlərində zəruri bir komponentdir, yerli şəbəkələrdə kabel sistemlərinə alternativ olaraq və ayrı-ayrı ofis və müəssisələrin şəbəkələrini korporativ şəbəkələrə birləşdirərkən istifadə olunur.

Regional səviyyədə ərazi şəbəkələrində tez-tez radio rele rabitə xətlərindən istifadə olunur. Retranslyator stansiyaların ardıcıllığı, məlumatların uzun məsafələrə ötürülməsinə imkan verir.

Digər rabitə kanallarını çəkmək çətin olarsa, radio rabitə korporativ və yerli şəbəkələrdə istifadə olunur. Radio kanalı ya alt şəbəkələr (iki nöqtəli bağlantı) arasında körpü rolunu oynayır, ya MDKN/OK metoduna uyğun olaraq LAN-da məlumat ötürülməsi üçün ümumi bir vasitə olur və ya mərkəzləşdirilmiş idarəetmə ilə bir şəbəkədəki mərkəzi və terminal qovşaqları arasında əlaqə olaraq xidmət edir.

Birinci halda (iki şəbəkə arasındakı əlaqə) yönləndirici antenalarla gözlə görünə bilən uzaqlıqda olan iki-nöqtəli bağlantı var. Körpünün iki adapteri var: biri radio kanal üçün siqnal yaratmaq üçün, digəri kabel alt şəbəkəsi üçün.

Bir radio kanalından bir LANda ümumi məlumat ötürücü vasitə kimi istifadə edildiyi təqdirdə, şəbəkə RadioEthernet adlanır (IEEE 802.11 standartı), o, adətən binaların içərisində istifadə olunur. Avadanlıqlara qəbuledici ötürücülər və antenalar daxildir. Rabitə birdən bir neçə giqahertsə qədər olan tezliklərdə aparılır. Düyünlər arasındakı məsafələr - bir neçə on metrlərdir.

IEEE 802.11 standartına uyğun olaraq, LAN-da ikili məlumatın ötürülməsinin iki üsulu mümkündür, onların hər ikisi də məlumatı istənməyən girişdən qorumağa yönəldilmişdir.

Birinci üsula düz ardıcıllıq üsulu (DSSS- Direct Sequence Spread Spectrum) deyilir. O, artıqlığı təqdim edir - hər bir verilənin biti 11 elementdən ("çiplər") ibarət bir ardıcıllıqla təmsil olunur. Bu ardıcıllıq rabitə iştirakçılarına məlum olan bir alqoritmə uyğun olaraq yaradılmışdır və buna görə alarkən deşifrə edilə bilər. Artıqlıq səs küyə davamlılığı artırır, bu da ötürücünün güc tələblərini azaldır, yüksək sürəti qorumaq üçün isə ötürücülük zolağını artırmaq lazımdır. Beləliklə, 2.4 GHz diapazonunda olan Aironet avadanlıqlarında, eni 22 MHz olan 4 kanal var.

İkincisi üsul tezlikli sıçrayışlar spektri (FHSS- Frequency Hopping Spread Spectrum) üsuludur. Bu üsul ötürücülük zolağını 79 alt diapazona bölünür. Ötürücü hər 20 ms-də yeni bir alt diapazona keçir və tezliyin dəyişdirilməsi alqoritmi yalnız rabitə iştirakçılarına məlumdur və dəyişə bilər ki, bu da məlumatların icazəsiz daxil olmasını çətinləşdirir.

Mərkəzi və periferik qovşaqlar arasında əlaqə üçün radio kanallarından istifadə edildiyi təqdirdə, mərkəzi məntəqədə istiqamətlənməmiş antena, terminal məntəqələrdə istiqamətli antenalar istifadə olunur. Rabitə sahəsi də on metrlər təşkil edir, açıq havada isə yüzlərlə metrdir. Çox nöqtəli sistemin nümunəsi: üfüqi istiqamətdə bir istiqamətə yönləndirilmiş antenna, 30 dərəcə şaquli, terminallara 5,8 GHz, mərkəzi qovşağa 2,4 GHz, 62 terminala qədər, düz görüntü olmadan 80 m uzaqlıq. RoomAbout sistemində 920 MHz tezliyində rabitə 120 metr məsafədə təmin edilir, məlumat tutulmasına qarşı qorunma təmin edilir.

Yüksək səviyyədə elektromaqnit müdaxiləsi olan mühitlərdə bəzən infraqırmızı rabitə kanalları istifadə olunur. Son zamanlar onlardan yalnız emalatxanalarda deyil, həm də otaqların arakəsmələri üzərində şüaların yönəldilə biləcəyi ofislərdə istifadə olunmağa başlandı.

Lucent Technologies, Aironet, Multipoint Network da daxil olmaqla bir sıra şirkətlər, tanınmış firmalar korporativ və yerli simsiz şəbəkələrin təşkili üçün avadanlıqlar təqdim edirlər.

Simsiz PD kanallarının avadanlıqlarına aşağıdakılar daxildir:

Otaq antenləri və drayverlərlə təchiz olunmuş şəbəkə adapterləri və radio modemlər. Onlar ötürmə tezliyi, ötürücülük qabiliyyəti, rabitə aralığı ilə xarakterizə olunurlar, siqnal emal üsulları ilə fərqlənirlər.

Radio modem standart bir interfeys vasitəsilə rəqəmsal DTE-yə qoşulur. Məsələn, RAN (Multipoint Networks) seriyalı radio modemlər dupleks və ya yarım dupleks rejimlərdə işləyə bilər; məlumat portu tərəfdən - RS232C, RS-449 və ya V.35 interfeysi, 128 kbit / s-ə qədər sürətlə; radio portu tərəfdən - tezliklər 400 ... 512 və ya 820 ... 960 MHz, radio kanalının eni 25 ... 200 kHz.

1. Radio körpüləri kabel seqmentləri və fərdi LAN-ları bir-birinə bağlamaq və əsas şəbəkələrdə magistral kanalları təşkil etmək, paket ötürmə və filtrləmə işlərində istifadə olunur. Məsələn, ARLAN 640 (Aironet) körpüsü Ethernet şəbəkələri ilə qarşılıqlı təsirdədir və 2 Мbit/san sürəti təmin edir.