· teleqraf və telefon şəbəkələri

13. Rəqəmsal məlumat ötürmə kanalları.

Rəqəmsal məlumat ötürmə kanallarına əsaslanan bir neçə rabitə texnologiyası mövcuddur. DTE-nin DCE ilə əlaqəsində daha çox RS-232C, RS-422 seriyalı ardıcıl interfeyslərdən istifadə olunur (onların ITU standartlar sistemindəki analoqları V.24, V.11-dir) və DTE ilə rəqəmsal məlumat ötürmə şəbəkələri ilə əlaqəsi X.21, X.35, G.703 interfeyslərindən istifadə etməklə həyata keçirilir.

ABŞ və Yaponiyada, verilənlərin ötürülməsinin magistral kanalları olaraq T1 (başqa sözlə DS-1) standart çox kanallı sistem istifadə olunur. Bura DS-0 adlı 24 rəqəmsal kanal daxildir (Digital Signal-0). Hər bir kanala, saymalarının izlənmə tezliyi 8 kHz olan və 28 = 256 səviyyəsi üzrə siqnalların kvantlanması ilə kod impils modulyasiya tətbiq edir ki, bu da hər kanala 64 kbit/san və ya T1 avadanlığı üçün 1554 kbit / s ötürmə sürətini təmin edir. Avropada 32 kanal ilə 64 kbit/san sürətli, yəni ümumi sürəti 2048 kbit/s olan E1 avadanlığı daha çox yayılmışdır. Əsasən özəl yüksək sürətli şəbəkələrdə 28 sayda T1 (45 Mbit/s) kanalından ibarət T3 (və ya DS-3) və E3 (34 Mbit / s) kanallardan da istifadə olunur.

T1-də müvəqqəti multipleksləşdirmədən istifadə edir. 24 kanalın hamısı bir bit sinxronlaşmanı əlavə etməklə 192-bitlik kadr yaradaraq multipleksora bir-bir baytları ötürür. 24 kadr super kadr təşkil edir. Super kadrda nəzarət kodu və sinxronizasiya birləşməsi vardır. Bir neçə xətdən məlumatların toplanması və onların T1 magistralına yerləşdirilməsi multipleksor tərəfindən həyata keçirilir. Kanal DS-0 giriş xətlərindən birinə uyğundur, yəni kanalların çevrilməsi - kommutasiyası həyata keçirilir. Bəzi multipleksorlar, məlumat axınlarının başqa T1 kanlları ilə əlaqəli digər multipleksorlara yönəldilməsinə imkan verir, baxmayaraq ki, T1 kanalları kommutasiyalanmayan adlanır.

Adi multipleksləşmədə hər bir əlaqə üçün xüsusi bir yuva ayrılır (məsələn, DS-0 kanalı). Bu yuva bu bağlantıdakı kanalın yüklənməməsi səbəbindən istifadə edilmirsə, lakin digər əlaqələrdə əhəmiyyətli bir trafik mövcuddursa, o zaman səmərəlilik aşağıdır. Mikroprosessorlara əsaslanan statistik multipleksorlardan istifadə edərək boş yuvaları yükləmək və ya başqa şəkildə desək, yuvaları dinamik olaraq yenidən bölüşdürmək mümkündür. Bu vəziyyətdə müvəqqəti olaraq bütün DS-1 kanalı və ya onun bir hissəsi təyinat ünvanı göstərilməklə bir bağlantıya verilir.

Müasir şəbəkələrdə, diskret siqnallarla təmsil olunan verilənlərin və analoq məlumatların ötürülməsi vacibdir. Buna görə, bir çox tətbiq üçün müasir şəbəkələr inteqrasiya olunmuş xidmət şəbəkələri olmalıdır. Ən perspektivli inteqrasiya edilmiş xidmət şəbəkələri rəqəmsal məlumat ötürmə kanalları olan şəbəkələr, məsələn, ISDN şəbəkələridir.

ISDN şəbəkələri dəyişdirilən və dəyişdirilməyən ola bilər. Adətən 56 Kbit/san-dən 1.54 Mbit/san-yə qədər sürətdə olan adi ISDN ilə 155 - 2048 Mbit/saniyə sürətli genişzolaqlı ISDN (Broadband ISDN və ya B-ISDN) arasında fərq qoyulur. B-ISDN daha perspektivlidir, hazırda B-ISDN texnologiyası fəal mənimsənilir. Adi ISDN şəbəkələrinin iki variantı istifadə olunur - əsas və xüsusi. Əsas versiyada 64 kbit/san-lik iki kanal (bu kanallara B kanalları deyilir) və 16 kbit/san-lik bir xidməti kanal (D kanalı) var. Xüsusi versiyada - 64 kbit/san-lik 23 B kanal və 16 kbit/s-lik bir və ya iki D xidməti kanal var. B Kanallar həm şifrəli səs məlumatlarının ötürülməsi, həm də paketlərin ötürülməsi üçün istifadə edilə bilər. Xidmət kanalları komanda göndərməyin siqnallaşdırılması üçün, xüsusən də bir bağlanmanı çağırmaq üçün istifadə olunur.

Əmrlərin siyahısını və formatlarını müəyyənləşdirən xüsusi siqnal sistemləri istifadə olunur. Hal hazırda əsas siqnal sistemi SS7 sistemidir (Signaling System-7).

Aydındır ki, T1, T3, ISDN texnologiyalarının tətbiqi üçün müvafiq ötürücülük zolağı ilə məlumat ötürmə vasitəsini seçmək lazımdır.

ISDN sxemi şəkil 5-də göstərilmişdir. Burada S-əlaqə 4 telli bükülmüş cütdür. Terminal avadanlıqlarında ISDN interfeysi yoxdursa, o zaman xüsusi bir TA adapteri vasitəsilə S-yə qoşulur. NT2 qurğusu S-xətlərini ötürücüdən iki və alıcıdan iki tel olan bir T-çənbərinə birləşdirir. NT1 cihazı exo bərpa sxemini həyata keçirir (Şəkil 3) və iki telli abunəçi U telefon xəttli T-çənbərinin interfeysi üçün xidmət göstərir.