1- İsar (Fedakarlık)

İbrahim ve onunla berâber olanlarda, sizin için uyulacak güzel bir örnek vardır. Onlar milletlerine şöyle demişlerdi: “Biz sizden ve Allah’tan başka taptıklarınızdan uzağız.” (Mümtehine/4)

İbrahim’in Mukaddes topraklara gitmeden önce bu kadınla evlendiğinin delili ise rabbinden kendisine salih bir evlat vermesini dilemesidir: “İbrahim: “Doğrusu ben Rabbim uğrunda sizi bırakıp gidiyorum; O beni doğru yola eriştirir” dedi. ”Rabbim! Bana iyilerden olacak bir çocuk ver” diye yalvardı.” (Saffat/99-100)

1^ Bu konu İbrahim suresinde İbrahim’in sözünden, yaptığı duadan istifade edilmektedir.

1^ Hac suresi, 78. ayet

2^ En’am suresi, 161. ayet

1^ Bakara suresi, 125. ayet

2^ Mecme’ul-Beyan, Tefsir-i Kummi’den naklen (kaynağın dipnotundan naklen)

1^ Tefsir’ul-Mizan, 7/215, sözün tümüne bakınız.

1^ A’raf suresi, 80. ayet

2^ Bihar, 12/157/8

3^ a.g.e. s. 152/5

1^ İlel’uş-Şerayi’, 548/4

2^ Ankebut suresi, 26. ayet

1^ Şuara suresi, 167. ayet

2^ Neml suresi, 56. ayet

1^ Hud suresi, 80. ayet

1^ Enbiya suresi, 74-75. ayetler

1^ Tekvin kitabı, 18. bab (kaynağın dipnotundan naklen

1^ Tekvin kitabı, 19. bab, (kaynağın dipnotundan naklen)

1^ küçük

1^ Tefsir’ul Mizan, 10/352

1^ Kehf suresi, 83, 84. ayetler

2^ el-Hisal, 255/130

3^ Kemaluddin, 394/4

1^ Bihar, 12/178/5

2^ a.g.e. s. 196/24

3^ Bihar, 12/197/26

1^ İlel’uş-Şerayi’, 39/1

2^ Kemaluddin, 393/1

3^ Bihar, 12/197/25

1^ Ahdeyn kitabı, Beyrut baskısı, 1870 yılı, Bu bölümde naklettiklerimiz bu baskı esasıncadır.

2^ Bu kitap da Babil de Yahudilerin esaret günlerinde onlar arasında yaygın olan bir kitap idi.

1^ Tarihçilerden bazısı, Yecuc ve Mecuc’un Asya’nın kuzey bölgesinde, Tebet ve Çin’den tutup Kuzey’in donmuş okyanuslarına ve batı bölgesinden Türkmenistan bölgesine kadar bir iklimde yaşamışlardır. Bu sözü İbn-i Miskeveyh’in Fakihet’ul-Hulefa ve Tehzib’ul-Ahlak kitabından ve İhvan’us-Sefa risalelerinden nakletmişlerdir.

2^ Tefsir’ul Mizan 13/378, bak tüm söze

1^ Bakara suresi, 132-133. ayetler

2^ Emali’et-Tusi, 457/1021

3^ Kenz'ul-Ummal, 32400

4^ a.g.e. 32404

5^ a.g.e. 32402

1^ Tevrat’ın ifadesiyle, Tekvin Seferi, 35. bölüm; Tevrat’ın dediğine göre Lie ve Rahil Yakub’un eşlerinden ve Eban Erami’nin kızlarından idiler. Yusuf’un annesi Rahil Bünyamin’i doğurunca vefat etmiştir. (Adı geçen kaynağın dipnotundan naklen)

1^ Tekvin Seferi, 37. bölüm (Adı geçen eserin, dipnotundan naklen)

1^ Tekvin Seferi, 39. bölüm (adı geçen eserin dipnotundan naklen)

1^ Tekvin Seferi, 42 ve 43. bölümler (adı geçen eserin dipnotundan naklen)

1^ Tefsir’ul-Mizan, 11/260

1^ Enbiya suresi, 83, 84. ayetler

2^ Kenz'ul-Ummal, 32316

3^ a.g.e. 32318

4^ ed-Deavat lil Ravendi, 123/304

5^ İlel’uş-Şerayi’, 75/2

6^ a.g.e. h. 3

7^ a.g.e. h. 4

1^ ed-Deavat lil Ravendi, 165/456

2^ Kıses’ul-Enbiya, 139/147

3^ Uyun-u Ahbar’ir-Rıza, 2/45/164

1^ Tefsir’ul-Mizan, 17/212

1^ A’raf suresi, 85, 92. ayetler

2^ Kıses’ul-Enbiya, 145/157

3^ Nur’us-Sakaleyn, 2/394/203

1^ Bihar, 12/387

2^ el-Kafi, 5/56/1

1^ Eyke, eyk kelimesinin tekili olup erak ve Arabistan kirazı ağaçlarının çok olduğu yer anlamındadır. Bazıları da onun çok ağaçlı orman anlamına geldiğini söylemişlerdir.

2^ Kıses’ul-Enbiya, 146/159

1^ a.g.e, 146/158

2^ Kenz'ul-Ummal, 35580

1^ A’raf/86

1^ Enbiya suresi, 48. ayet

2^ Nisa suresi, 164. ayet

3^ Munteh’el-Erb ve Ekreb’ul-Mevarid’de yer aldığına göre Zutt Hindistan’da olan bir Taife’nin adıdır ve Cut kelimesinin arapçalaştırılmışıdır.

4^ et-Tabakat’il-Kübra, 1/417

5^ Bihar, 13/31/3

6^ Nehc'ül-Belağa, 182. hutbe

1^ a.g.e. 160

2^ Kenz'ul-Ummal, 32364

3^ Emali’et-Tusi, 165/275

4^ Kenz'ul-Ummal, 32381

5^ el-Hisal, 225/58

6^ Bihar, 13/7/5

7^ Kenz'ul-Ummal, 32367

8^ a.g.e. 32378

1^ Bihar, 13/47/15

2^ Kenz'ul-Ummal, 32390

3^ Ahzap suresi, 7. ayet

4^ Şura suresi, 13. ayet

5^ Saffat suresi, 114. ayet

6^ Saffat suresi, 120. ayet

7^ Meryem suresi, 51 ve 52.

8^ Ahzab suresi, 69. ayet

1^ Nisa suresi, 164. ayet

2^ A’raf suresi, 145. ayet

1^ Taha suresi, 29-35. ayetler

1^ Tevrat, Musa’nın kayın babasını Medyen kahini Yesrun olarak anmaktadır.

2^ Çıkış Kitabı 3. bab (kaynağın dipnotunda yer aldığı esasınca)

1^ Çıkış Kitabı ikinci bab 23. ayet (kaynakta yer aldığı esasa göre)

2^ Çıkış Kitabı 7. ve 8. bablar (kaynakta yer aldığı üzere)

3^ Çıkış Kitabı 32. bab (kaynakta yer alan dipnot esasınca)

4^ Çıkış kitabı 2. bab (kaynakta yer alan dipnot esasınca)

1^ Çıkış Kitabı 7. bab (kaynakta yer alan dipnot esasınca)

2^ Çıkış Kitabı, 32. bab (kaynakta yer alana dipnot esasınca)

3^ Tefsir’ul Mizan, 16/40

1^ Kehf suresi, 60-80. ayetler

2^ İlel’uş-Şerayi’, 59/1

3^ Kemaluddin, 391

4^ Bihar, 13/284/1

5^ a.g.e. s. 301/21

1^ Kenz'ul-Ummal, 32379

2^ Bihar, 13/311/46

3^ a.g.e. s. 303/27

4^ Bihar, 13/303/25

5^ Kemaluddin, 390/4

1^ Kehf, 65

1^ Meryem suresi, 54, 55. ayetler

2^ İlel’uş-Şerayi’, 77/2

3^ a.g.e. 78/3

4^ a.g.e. 77/1

1^ Tefsir-i Ali b. İbrahim, 2/51

1^ Tefsir’ul Mizan,14/65

1^ Saffat suresi, 123-132. ayetler

2^ En’am suresi, 85. ayet

3^ Bihar, 13/397/3

1^ Durr’ul Mensur bu kıssanın olduğu ayetlerin tefsirinde bunu nakletmiştir.

2^ El-Bihar, 13/396

1^ Tefsir’ul Mizan, 17/159

1^ Sad suresi, 48. ayet

2^ En’am suresi, 86. ayet

3^ İhticac, 2/407/307

1^ Enbiya suresi, 85, 86. ayetler

2^ Sad suresi, 48. ayet

3^ Kıses’ul-Enbiya, 213/277

1^ Kaynakta ise şöyle yer almıştır: “İlahi! Bana risaletimi tebliğ etmeyi emrettin, ben de onu tebliğ ettim ve bana cihat etmemi emrettin. (Bihar’ın dipnotunda yer aldığı esasınca)

2^ Rivayetin sonu Allah’ın onlara evlat çokluğu sebebiyle yeryüzünün dar geleceği bir şekilde verdiği uzun ömür ifadesiyle uyuşmamaktadır. (Bihar’ın dipnotunda yer aldığı esasınca)

1^ el-Bihar, 13/406

1^ Lokman suresi, 12. ayet

2^ Mecme’ul-Beyan, 8/495

1^ a.g.e. 494

2^ Bihar, 13/410, “Hatta Tehacez” ifadesi yer almıştır ve bu daha doğrudur.

1^ Tefsir-i Ali b. İbrahim, 2/162

2^ Kurb’ul-Esnad, 72/232

3^ İnsanoğlu hiçbir hususiyette başkasının da kendisiyle aynı olmasını arzu etmez.

1^ Kıses’ul-Enibya, 190/239

1^ Bihar, 13/425/19

2^ Kıses’ul-Enbiya, 195/244

1^ Bakara suresi, 246-251. ayetler

2^ Mecme’ul-Beyan, 2/610

1^ Bihar, 13/439/4

1^ Tefsir-i Kummi, 1/82

2^ Bihar, 13/452

1^ Sad suresi, 17-26. ayetler

2^ Enbiya suresi, 105. ayet

3^ el-Fakih, 3/162/3594

1^ Emali’es-Seduk, 164/1

2^ Ravzat’ul-Vaziin, 505

3^ Emali’es-Seduk, 251/12

4^ Bihar, 14/40/23

1^ a.g.e. h. 26

2^ Kıses’ul-Enbiya, 198/251

3^ Kenz'ul-Ummal, 32322

4^ a.g.e. 32323

5^ el-Hisal, 248/110

6^ Bihar, 14/17/29

1^ a.g.e. s. 16/28

1^ İkinci Semuel kitabı, 11. ve 12. bab, kaynağın dipnotunda yer aldığı gibi

1^ - Kur’an-ı Kerim’de Bakara sûresi 250. ayette “İsrailoğulları Tabutu”na işaret edilmiştir. Nakledildiğine göre bu tabut, Hz. Mûsa (a.s)’ın annesinin onu içerisine bıraktığı, sonra da o hazretin ölüm zamanında levha, elbise ve nübüvvet alametlerini içerisine bırakarak vasi ve halifesi olan Yuşe bin Nun’a verdiği sandığın aynısıdır. İsrailoğulları bu sandıkla teberrük ederlerdi. Yine denilir ki, Hz. Mûsa hareket sırasında tabutu insanların önünde hareket ettirirdi, İsrailoğulları da onu ordunun önünde taşırdı. Yine nakledilen rivayete göre; tabuttan ileride yürüyen kimse ya öldürülüyor, ya da zafer elde ediyordu.

1^ Tefsir’ul-Mizan, 17/198

1^ Neml suresi, 16. ayet

2^ Nehc'ül-Belağa, 182. hutbe

3^ ed-Deavat lil Ravendi, 142/363

4^ el-Fakih, 2/235/2286

5^ el-Kafi, 6/333/7

6^ Müstetrafat’is-Serair, 41/7

1^ Bihar, 14/95/3

2^ el-Hisal, 241/91

1^ İlel’uş-Şerayi’, 73/2

1^ Sad suresi, 30. ayet

2^ Neml suresi, 16. ayet

1^ Sad suresi, 30. ayet

2^ Enbiya suresi, 79. ayet

3^ Neml suresi, 15. ayet

4^ Neml, 16. ayet

5^ Nisa, 163. ayet

6^ En’am, 84

7^ İlk padişahlar kitabı, 10. bölüm

8^ İkinci Samuil kitabı, 11 ve 12. bölümler

1^ Bakara suresi, 102. ayet

2^ Neml suresi, 19. ayet

1^ Tefsir’ul Mizan, 15/367

1^ Furkan suresi, 38. ayet

2^ Mecme’ul-Beyan, 7/266

3^ Sevab’ul-A’mal, 318/14

1^ Kıses’ul-Enbiya, 96/89

1^ İhticac, 2/411/307

1^ Enbiya suresi, 89, 90. ayetler

2^ Kıses’ul-Enbiya, 217/284

3^ Kenz'ul-Ummal, 32330

4^ a.g.e. 32329

1^ Tefsir’ul Mizan, 14/27

1^ Meryem suresi, 7-15. ayetler

2^ Uyun-u Ahbar’ir-Rıza, 1/257/11

3^ Kenz'ul-Ummal, 32273

4^ a.g.e. 32425

1^ el-Kafi, 2/665/20

2^ Emali’et-Tusi, 340/692

3^ el-Fakih, 4/33/5019

1^ Enbiya suresi 90. ayet

1^ Luka İncili, birinci bölüm, 5 (kaynağın dipnotunda yer aldığı esasınca)

1^ Luka incili, üçüncü bab, 1, (kaynağın dipnotunda yer aldığı esasınca)

1^ Tefsir’ul Mizan, 14/28

1^Al-i İmran suresi, 59. ayet

2^ Nisa suresi, 157-159. ayetler

1^ Tefsir’ul-Mizan, 3/212

2^ el-Hisal, 524/13

3^ Kenz'ul-Ummal, 32269

4^ Tenbih'ul-Havatir, 1/96

1^ Nehc'ül-Belağa, 160. hutbe

2^ Bihar, 14/239/17

3^ Uyun-u Ahbar’ir-Rıza, 2/41/136

4^ Kenz'ul-Ummal, 32357

5^ a.g.e. 32358

6^ a.g.e. 32359

1^ Tefsir-i Ayyaşi, 1/175/52

2^ Mean’il-Ahbar, 212/1

3^ Uyun-u Ahbar’ir-Rıza, 2/55/206

1^ Meryem, 20-27ler

2^ Meryem, 27-33ler

1^ Al-i İmran suresi, 45-48. ayetler; Zuhruf suresi, 63-65. ayetler; Saff suresi, 6-14. ayet; Maide suresi, 110-11. ayet; Nisa suresi, 157-158. ayetler

1^ Meryem suresi, 30. ayet

1^ Maide suresi, 116-119. ayetler

1^ Zuhruf suresi, 86. ayet

2^ Nisa suresi, 159. ayet

3^ Maide suresi, 110. ayet

1^ Tevbe suresi, 30. ayet

2^ Enbiya suresi, 26. ayet

3^ Maide suresi, 72. ayet

4^ Maide suresi, 73. ayet

5^ Nisa suresi, 171. ayet

1^ Metta İncili, 5. bab, 44-48

2^ Matta incili, 5. bab, 16

3^ Matta İncili, Bab, 6, 1

4^ Matta İncili, 6. bap, 9

5^ Matta İncili, 6. bab, 14

6^ Luka incili, 6. bab, 36

7^ Yuhanna İncili, Bab, 20, 17

1^ Yuhanna İncili, bab 17; 1 ve 20-23

2^ Yuhanna İncili, bap 14, 5-11

3^ Yuhanna İncili, bap 8, 42

4^ Yuhanna İncili, Bap 10, 30

5^ Matta incili, bap 28, 19

1^ Yuhanna İncili, bap, 1, 1-4

2^ Markos İncili, bap 12, 29

1^ Tefsir’ul-Mizan, 3/269, sözün tümüne bakınız.

1^ Bakara suresi, 259. ayet

2^ İhticac, 2/230/223

3^ el-Kafi, 8/123/94

1^ Kenz'ul-Ummal, 32341

1^ Saffat suresi, 139-148. ayetler

2^ Bihar, 14/382/22

3^ Kenz'ul-Ummal, 32422

4^ a.g.e. 32423

1^ el-Kafi, 2/581/15

2^ Saffat, 138-139

3^ Enbiya, 87-88

4^ Kalem, 48- 50

5^ Yunus, 98

1^ Kamus’ul-Kitab’ul-Mukaddes, (kaynağın dipnotunda yer aldığı gibi)

2^ Dicle sahili üzerinde Aşur şehirlerinden büyük bir şehir idi. (kaynağın dipnotunda yer aldığı esasınca)

3^ Bir şehir adıdır. (kaynağın dipnotunda yer aldığı gibi)

1^ Tefsir’ul Mizan, 17/165

1^ Kıses’ul-Enbiya, 238/307; bak. tüm söze

1^ Kemaluddin, 660/3

2^ Bihar, 16/90/22

3^ Al-i İmran suresi, 146. ayet

1^ Tefsir-i Ayyaşi, 1/285/306

2^ Velhasıl rivayetten maksat şudur ki Allah-u Teala açık olmayan Peygamberleri asla anmamış, adını bile zikretmemiştir. Açık olan Peygamberlerin ise, kıssalarını nakletmiş, bazılarının adını da zikretmiştir. Allame Tabatabi bu rivayeti zikrettikten sonra şöyle buyurmuştur: “Yani lem usem” sözü, ravinin sözünden de olabilir. (el-Mizan, 5/146)

3^ el-Kafi, 8/115/92

4^ Kemaluddin, 21

1^ Uyun-u Ahbar’ir-Rıza, 1/275/12

2^ el-Kafi, 3/567/4

3^ Maide suresi, 19. ayet

4^ Tefsir-i Kummi, 1/164

1^ el-Kafi, 8/120/93

2^ Kemaluddin, 161/20