1 GÜMRÜk sorunlari
Yüklə 0,56 Mb.
|
Not: Türkiye ve Moldova arasındaki ticarete ilişkin iki ülke verileri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Söz konusu farklıları oluşturan başlıca iki faktörün, muhatap ticaret ortağının tespitinde farklı kriterin uygulanması (ihracat için varış ülkesi, ithalat için ise menşe ülke) ve Transdinyester Bölgesi ile yapılan ticaretin Moldova istatistiklerine yansıtılamaması olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, ihraç edilen malların istatistik değerlerinin FOB, ithal edilen malların CIF olarak hesaplanmasının ve farklı kur oranlarının uygulanmasının, malların sınıflandırılmasında farklı metotların kullanılması, gümrük istatistiklerinin belirlenmesinde farklı eşiklerin tatbiki, Moldova’daki Türk tekstil yatırımcıları başta olmak üzere işlenmek üzere Moldova’ya ihraç edilen, ancak talep yetersizliği nedeniyle işleme tabi tutulmadan Türkiye’ye geri gönderilen ara mallarının istatistiklere farklı yansıtılmasından kaynaklanmaktadır.
İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin Mevzuat çerçevesinde Moldova da dahil olmak üzere, tüm ülkelere yönelik motosikletler, gözlük çerçeveleri, çantalar ve benzeri mahfazalar, bazı elektrikli aletler, kibritler, ayakkabı ve polietilen tereftalat (PET) olmak üzere toplam 7 ürün grubunda korunma önlemi uygulanmaktadır. Moldova tarafından ise ülkemiz menşeli ürünlere karşı uygulanmakta/yürütülmekte olan herhangi bir ticaret politikası önlemi/soruşturması bulunmamaktadır.
Türkiye-Moldova Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Türk tarafı Eşbaşkanı Gümrük ve Ticaret Bakanı Sayın Nurettin Canikli, Moldova tarafı Eşbaşkanı ise Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Sayın Moldova Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Stéphane Christophe Bridé’dır. Türkiye-Moldova KEK 6. Dönem Toplantısı 15 Aralık 2011 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir. KEK 7. Dönem Toplantısı ise 3-6 Şubat 2014 tarihlerinde Kişinev’de gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki toplantının Ankara’da gerçekleştirilmesi öngörülmekle birlikte, ne zaman yapılacağı henüz belirlenmiş değildir.
Türk-Moldova İş Konseyi 1993 yılında kurulmuş olup, İş Konseyinin Türk tarafı Başkanı Summa Turizm Yatırımcılığı A.Ş. Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Fatih BORA, Moldova tarafı Başkanı ise Moldova Sanayi ve Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Valeriu LAZAR’dır. Son Türk-Moldova İş Konseyi Toplantısı 18 Şubat 2011 tarihinde Kişinev’de gerçekleştirilmiştir. 1–2 Kasım 2012 tarihlerinde dönemin Moldova Başbakanı Vladimir Filat’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmi ziyaret vesilesiyle, 1 Kasım 2012 tarihinde Ankara ve 2 Kasım 2012 tarihinde İstanbul’da Türkiye-Moldova İş Forumu düzenlenmiştir.
13–14 Şubat 2013 tarihlerinde gerçekleşen beşinci tur müzakereler neticesinde, Türkiye ile Moldova arasında Serbest Ticaret Anlaşması müzakereleri teknik düzeyde başarıyla sonuçlanmış ve söz konusu anlaşma Sayın Bakanımız Nihat ZEYBEKCİ’nin 11 Eylül 2014 tarihinde Moldova’yı ziyareti sırasında imzalanmıştır. Söz konusu Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ancak her iki ülke Meclisi tarafından Anlaşmaların onaylanması akabinde mümkün olabilecektir. Halihazırda her iki ülke meclisi de söz konusu Anlaşmayı onaylamış durumda değildir. Diğer taraftan, AB ile Moldova arasında 27 Haziran 2014 tarihinde imzalanan Ortaklık Anlaşması, Moldova Parlamentosu tarafından 2 Temmuz 2014 tarihinde, Avrupa Parlamentosu tarafından ise 13 Kasım 2014 tarihinde onaylamış olup, Anlaşma, AB üyesi 28 ülke parlamentosunun tümünün onayının ardından yürürlüğe girecektir. Söz konusu Anlaşma kapsamında yer alan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (DKSTA), 1 Eylül 2014 tarihinden itibaren AB tarafından geçici olarak yürürlüğe alınmış bulunmaktadır. Bununla birlikte, Moldova tarafı da, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere AB ile yapılacak ticarette söz konusu DKSTA kapsamında AB’ne tavizli pazara giriş imkanı getirmiştir. Söz konusu gelişmeye istinaden, ülkemizden Moldova’ya ihracat yapan firmalarımız, AB ihracatçılarına uygulanan indirimli gümrük vergileri sonrası Moldova pazarında AB’li rakiplerinin gerisinde kalmaya başladıklarını, söz konusu eşitsizliğin devamı halinde Moldovalı ithalatçıların AB ihracatçılarına yöneleceği ve Moldova’da yıllar içinde edinmiş oldukları pazarı AB ihracatçılarına bırakmak zorunda kalacaklarını ifade etmektedir. Bu itibarla 11 Eylül 2014 tarihinde ülkemiz ile Moldova arasında imzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşması’nın bir an önce yürürlüğe girmesi büyük önem arz etmektedir. Diğer Ülkelerle Yürürlükteki ve Müzakere Edilen Ticaret Anlaşmaları: -Yürürlükteki Ticaret Anlaşmaları Serbest Ticaret Anlaşmaları (toplam 17 ülke)– BDT ülkeleri, Ukrayna, Gürcistan ve CEFTA ülkeleri Moldova, AB ile Serbest Ticaret Anlaşmasını 28 Kasım 2013 tarihinde parafe etmiştir. Diğer taraftan, AB ile Moldova arasında 27 Haziran 2014 tarihinde imzalanan Ortaklık Anlaşması, Moldova Parlamentosu tarafından 2 Temmuz 2014 tarihinde, Avrupa Parlamentosu tarafından ise 13 Kasım 2014 tarihinde onaylamış olup, Anlaşma, AB üyesi 28 ülke parlamentosunun tümünün onayının ardından yürürlüğe girecektir. Söz konusu Anlaşma kapsamında yer alan Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (DKSTA), 1 Eylül 2014 tarihinden itibaren AB tarafından geçici olarak yürürlüğe alınmış bulunmaktadır. Bununla birlikte, Moldova tarafı da, 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere AB ile yapılacak ticarette söz konusu DKSTA kapsamında AB’ne tavizli pazara giriş imkanı getirmiştir.
1 Kasım 2012 tarihinde imzalanan Türkiye-Moldova Vize Muafiyeti Anlaşması’nın ülkemizdeki iç onay süreci 27 Nisan 2013 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır. Söz konusu Anlaşmanın yürürlüğe giriş ile ilgili maddesi gereği, iki ülke arasında yine 1 Kasım 2012 tarihinde imzalanan Geri Kabul Anlaşmasının da (GKA) iç onay sürecinin 25 Nisan 2014 tarihinde tamamlanmasının ardından, 1 Haziran 2014 tarihinden itibaren Moldova ile ülkemiz arasındaki vizeler karşılıklı olarak kaldırılmıştır.
Ülkemiz ile Moldova arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Anlaşması 14 Şubat 1994 tarihinde imzalanmış olup, 16 Mayıs 1997 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 1994 yılından itibaren Moldova piyasasına girmiş ve halen faaliyet göstermekte olan birçok büyük Türk firma ve yatırımı bulunmaktadır. Gün geçtikçe gerek bu yatırımlara yeni yatırımlar eklenmesinden gerek var olan yatırımların artmasından kaynaklanan bir şekilde Moldova’da Türk yatırımlarının miktarı artmakta olup, YKTK Anlaşması’nın yatırımcılarımızın günümüz ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak güncellenmesi ile sözkonusu artışta ivme kazandırılacağı değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, söz konusu Anlaşmanın revize edilmesi konusunda ülkemizce diplomatik kanalardan gerekli girişimler başlatılmış olup, Moldova aldığı Hükumet Kararı ile söz konusu anlaşmanın revize edilmesini uygun görmüştür. Bu itibarla önümüzdeki aylarda yeni anlaşma üzerinde teknik görüşmelerin tamamlanması beklenmektedir. Moldova’ya yönelik Türk yatırımcılarının ilgisi 1990’ların başlarına dayanmaktadır. 1994 yılından 2015 yılı Şubat ayı sonuna kadar Moldova Ticari Tescil Odası’na kayıt yaptırmış olan kısmen veya tamamen Türk sermayeli şirket sayısı, 60’ı Gökoğuz Yeri’nde kurulmuş olmak üzere, 975 olmuştur. Ancak bunların önemli bir bölümü bugün itibarıyla faal değildir. Çeşitli büyüklükteki Türk firmalarının Moldova’ya yaptığı toplam yatırım miktarının Moldova kayıtlı yabancı sermaye verileri ile uyuşmamakla birlikte, en az 240 milyon ABD Dolarını aştığı tahmin edilmektedir. Söz konusu toplam sermaye miktarına, kayıt altına alınmamış şirket sermayeleri ile, aslen Türk sermayesi olmakla birlikte Hollanda menşeli olarak kayıt altına alınmış şirketlerin sermaye tutarları da hesaba katıldığında ulaşılabilmektedir. Moldova’da faaliyet gösteren 26 adet büyük yatırımcı Türk şirketi bulunmaktadır. Söz konusu şirketlerimiz ağırlıklı olarak; inşaat (%32), bilgi ve iletişim (% 29), gıda, içecek ve tütün ürünleri (% 23), konaklama ve yiyecek hizmetleri (% 6), sağlık hizmetleri (% 5), tekstil-konfeksiyon üretimi (% 4) alanlarında faaliyet göstermektedir.
Yukarıda yer alan tablodan da görüleceği üzere, Moldova’da yatırım yapan Türk firmalarımızın ağırlıklı olarak faaliyet gösterdiği 3 ana sektör bulunmaktadır. Turkcell’in dolaylı olarak ortağı olduğu, Moldova’da GSM alanında faaliyetlerine 2000 yılında başlamış olan Moldcell, Moldova’nın en büyük ikinci GSM operatörü durumundadır. Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayi A.Ş. bünyesinde yer alan Hollanda tescilli Efes Breweries International B.V. 2003 yılında Moldova’nın en büyük içecek üreticisi olan Vitanta Intravest’in hisselerinin yüzde 96.5’ini satın alarak Moldova piyasasına giriş yapmıştır. Şirket bira üretiminin yanı sıra, Moldova piyasasında çeşitli marka biraların distribütörlüğünü yapmakta, ayrıca soğuk içecek piyasasında da önemli bir paya sahip bulunmaktadır. Başkent Kişinev’in merkezinde bulunan ve 143 odasıyla hizmet veren Leogrand Hotel and Convention Center ile turizm alanında Moldova’ya yatırım yapan Summa İnşaat Şirketi ve Leogrand Limited Şirketi, Moldova’da konut alanındaki projeleri, Türkiye’den Fiba Holding’in ortaklığıyla inşa ettiği Moldova’nın bugün itibariyle ilk ve tek çağdaş alışveriş merkezi Mall-dova ve Türkiye’den ve Türkiye dışından ortaklarıyla 2009 yılı içerisinde Kişinev’de başladığı hastane projesi ile Moldova’ya önemli boyutta yatırımlar yapmaya ve istihdam yaratmaya devam etmektedir. 2001 yılında kurulan tesisleri ile, Moldova’da tekstil ve konfeksiyon üretimi yapmaya başlayan Asena Tekstil, Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesi’nde Çadır-Lunga merkezli faaliyet göstermekte, Türkiye’den gerçekleştirdiği hammadde ithalatı ile örgü giysi, konfeksiyon üretimi gerçekleştirmektedir. Şirket Ekim 2005 içerisinde Gökoğuz bölgesinde yer alan Kongaz’da yeni bir fabrika açmış ve 2 milyon doları bulan bu yeni yatırımı vasıtasıyla 800 kişiye daha iş imkanı yaratmıştır. Bugün şirketin, Gökoğuz Yeri’ndeki 4 ayrı üretim birimi ile, Gökoğuz bölgesinde yarattığı toplam istihdam hacmi 2000’e ulaşmaktadır. 1997 yılında Moldova’nın Floreşti kentinde kurulan Nefis Bisküvi Fabrikası, Şubat 1998’den beri üretimine devam etmektedir. Başlangıçta iki çeşit bisküvi ile üretimine başlayan Nefis, şu anda 100’ün üzerinde çeşit içeren bir ürün yelpazesinde üretim yapmakta ve Moldova bisküvit, şeker, gofret, kahvaltılık ürünler piyasasının yüzde 80’ine sahip bulunmaktadır. Avrupa Ülkeleri de dahil olmak üzere çeşitli ülkelere ihracat yapan ve bazı ülkelerde depolama ve dağıtım şirketleri bulunan Nefis, Moldova’da 400-500 civarında kişiye istihdam yaratmaktadır. 1998 yılında kurulmuş olan Infinity Limited Şirketi bayan-erkek ve çocuk giyimine yönelik konfeksiyon ürünleri üretmekte ve ürünlerini Moldova’dan ihraç etmektedir. Infinity şirketi Moldova’da yaklaşık 2000 kişiye istihdam yaratmaktadır. Merkezi Çorum’da bulunan Ece Banyo’nun yabancı ortaklarıyla beraber başkent Kişinev yakınlarında kurduğu Sanitex Sanitary Ceramic tesisleri de Moldova’daki önemli Türk yatırımları arasında yer almaktadır. Moldova’da faaliyet gösteren bir diğer Türk firması da Betonlux Limited Şirketi’dir. Hazır beton üretimi alanında faaliyet gösteren şirket başlangıçta tamamen Türk sermayesi ile kurulmuşken, sonrasında Romanya’lı bir firma ile ortaklık kurmuştur.
Türk Müteahhitlik firmaları Moldova’da şimdiye kadar 221 milyon dolar değerinde 22 proje üstlenmişlerdir. 2000–2014 yıllarında Türk müteahhitlik firmalarının Moldova’da üstlendikleri projelere ilişkin verilere aşağıda yer verilmektedir:
Moldova Havaalanının inşaası, Rusya Federasyonu Büyükelçilik binasının inşası, hastane inşası, çeşitli konut projelerinin gerçekleştirilmesi, Mall-dova Alışveriş Merkezi’nin inşaatı, Kişinev-Soroca karayolu yapımı, Türk müteahhitlik firmaları tarafından Moldova’da gerçekleştirilen önemli projeler arasında yer almaktadır. Moldova’da Türk müteahhit firmalarının içerisinde yer aldığı projeler büyük ölçüde firmalarımızın kendi projeleri şeklinde gerçekleştirilmektedir. TÜRK FİRMALARINCA ÜSTLENİLEN BAŞLICA PROJELER
Ülke karayollarının ve şehirlerin belediye hizmetleri çerçevesinde kullanılmakta olan altyapısının iyileştirilmesi amacıyla önümüzdeki dönemde çeşitli projeler kapsamında Moldova’da iş imkânlarının ortaya çıkması mümkün gözükmektedir. Moldova’nın şehirlerarası yolları ile uluslararası yollarının yenilenmesi, onarılması, yeniden inşası önem taşımaktadır. Bu kapsamda Dünya Bankası ve diğer uluslararası kaynaklar tarafından finanse edilen yol inşa projeleri Moldova’da orta ve uzun vadede Türk firmalarımız açısından da fırsatlar sunacaktır. Moldova hükümetinin de yol yapım projeleri bulunmakta, bunlar arasında Dünya Bankası kaynaklarının da katkısı ile gündeme gelen Moldova’nın kuzeyindeki Balti-Sarateni yolunun rehabilite edilmesi projesinin bugün itibariyle, gözden geçirilerek yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Ayrıca, yol kontrol sistemi kurulması suretiyle, yolların aşırı yüklü araçlardan korunması da yakın gelecekte öncelik verilecek alanlardan bir tanesidir. Başkent Kişinev de dahil olmak üzere, şehirlerde ve kırsal bölgelerde kanalizasyon ve sulama altyapısının iyileştirilmesi projeleri, Moldova’nın kuzeyinde Soroca şehrinin Dinyester Nehri ve dolayısıyla Karadeniz’i tehdit eden sorunlu kanalizasyon altyapısının iyileştirilmesi ve atık su temizleme tesisleri kurulması da yine öngörülebilir projeler arasında yer almaktadır. İnşaat sektöründe faaliyet gösterebilmek amacıyla gerekli lisansların alınması, çalışma ve oturum izinlerinin alınması, bir tarafı kamuya dayanan her türlü işlem çerçevesinde bürokrasinin oldukça yavaş işliyor olması firmalarımız açısından önemli sorunlar yaratmaktadır. Ayrıca firmaların faaliyetleri esnasında kamu birimleri tarafından gerçekleştirilen denetimlerin sıklığı da ülkede iş yapan firmalarımızı rahatsız eden bir başka sorun olarak kendini göstermektedir. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||