Düzenli Danışma Mekanizması:
15 Aralık 2011 tarihinde imzalanan Türkiye Moldova Karma Ekonomik Komisyonu VI. Dönem Toplantısı Protokolü ile Türkiye ve Moldova arasında müteahhitlik alanında düzenli bir danışma mekanizması kurulması kararlaştırılmıştır.
Bu çerçevede, 1 Kasım 2012 tarihinde Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve dönemin Moldova Başbakanı Vladimir FİLAT’ın huzurunda, dönemin Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan ve Moldova Bölgesel Kalkınma ve İnşaat Bakanı Marcel Raducanu tarafından “Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı ile Moldova Cumhuriyeti Bölgesel Kalkınma ve İnşaat Bakanlığı Arasında Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Alanında Düzenli Danışma Mekanizması Oluşturulması Hakkında Protokol” imzalanmıştır.
-
LOJİSTİK HİZMETLERİ
Kara Ulaştırması
Türkiye-Moldova arasındaki taşımalar, 3 Haziran 1994 tarihli Karayolu Taşımacılığı hakkındaki Anlaşma ve bu anlaşma uyarınca yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyon (KUKK) Toplantıları sonunda düzenlenen Protokoller çerçevesinde yürütülmektedir. Türkiye ve Moldova arasında ikili ve transit taşımalar 2 Haziran 2004 tarihinde Ankara’da yapılan KUKK toplantısı sonunda imzalanan protokol ile belgesiz yapılmaktadır.
Son olarak, 8-9 Kasım 2012 tarihlerinde Kişinev’de KUKK toplantısı yapılmış olup, toplantı sonunda Protokol imzalanmıştır.
Ülkemiz ile Moldova makamları arasında 8-9 Kasım 2012 tarihlerinde Kişinev’de yapılan Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı sonucunda imzalanan Protokol gereği; iki ülke taşımacılarınca kullanılmak üzere 2012 yılı kesin 2013 yılı geçici olmak üzere geçiş belgesi sayısının:
Türk tarafına;
Üçüncü ülkeye/ülkeden taşımalar için 825 adet,
Boş giriş dönüş yükü için 375 adet,
Moldova tarafına;
Üçüncü ülkeye/ülkeden taşımalar için 500 adet,
Boş giriş dönüş yükü için 525 adet geçiş belgesi teati edilmesi kararlaştırılmıştır.
Türkiye ve Moldova arasında ikili ve transit taşımalar 02 Haziran 2004 tarihinde Ankara’da yapılan KUKK toplantısı sonunda imzalanan protokol ile belgesiz yapılmaktadır.
İki ülke arasındaki taşımaların büyük bir bölümü Moldovalı taşımacılar tarafından yapılmaktadır. Moldovalı taşımacılar genellikle Türkiye’ye boş girip dolu çıkış yapmaktadırlar.
Ayrıca, Moldovalı taşımacıların UBAK belgesiyle Türkiye’den Rusya Federasyonu ve diğer BDT ülkelerine önemli sayıda taşımaları mevcuttur.
Türkiye’den Moldova’ya
|
2011 yılı
|
2012 yılı
|
2013 yılı
|
Dolu
|
Boş
|
Dolu
|
Boş
|
Dolu
|
Boş
|
Türk Plakalı
|
1805
|
3
|
1587
|
12
|
1626
|
2
|
Moldova Plakalı
|
5344
|
61
|
5706
|
54
|
5474
|
102
|
Moldova’dan Türkiye’ye
|
2011 yılı
|
2012 yılı
|
2013 yılı
|
Dolu
|
Boş
|
Dolu
|
Boş
|
Dolu
|
Boş
|
Türk Plakalı
|
250
|
285
|
292
|
137
|
176
|
102
|
Moldova Plakalı
|
1202
|
9185
|
894
|
9263
|
1820
|
7791
|
Hava Ulaştırması
İki ülke arasında Hava Ulaştırması Anlaşması 3 Haziran 1994 tarihinde imzalanmıştır. İstanbul-Kişinev arasında haftanın her günü THY ve Air Moldova Havayolları tarafından seferler düzenlenmektedir. Ayrıca yaz döneminde Kişinev-Antalya direk uçuş gerçekleştirilmektedir.
Türkiye ile Moldova arasında tayin edilen havayollarına tanınan mevcut 14 frekans uçuş gerçekleştirme hakkı talebi karşılamakta yetersiz kalmakta olup, sözkonusu hakkın arttırılmasının uygun olacağı mütalaa edilmektedir.
Bu çerçevede, 21 Ocak 2014 tarihinde Ankara’da ülkemiz Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile Moldovalı muhatapları arasında Sivil Havacılık Müzakereleri gerçekleştirilmiş olmakla birlikte, hâlihazırda istenen artış sağlanamamıştır.
Diğer taraftan, 2008 yılında ülkenin bir diğer havaalanı olan Marculesti Havaalanına Uluslararası Serbest Havaalanı statüsü verilmiş ve 2009 yılından itibaren Marculesti Havaalanı yük taşımacılığı amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Kargo uçakları için uygun iniş/kalkış pistine ve havaalanı altyapısına sahip olan Marculesti havaalanının öneminin gelecekte artması beklenmektedir.
Denizyolu Ulaştırması
Moldova’nın doğu ve batı sınırlarında bulunan Dnyester ve Prut nehirleri küçük boyutlu gemilerin geçişlerine elverişli olmasına rağmen, nehir taşımacılığı Moldova’da yaygın değildir. Bugün itibariyle Moldova açısından en önemli suyolu projesi, ülkenin güneybatı ucuna, Moldova, Ukrayna ve Romanya’nın kesiştiği yerde Tuna Nehri kıyısına inşa edilen Giurgiuleşti limanından Karadeniz’e sağlanan çıkıştır.
2006 yılından itibaren Giurgiuleşti limanına toplam 57,8 milyon ABD Dolar yatırım yapılarak yolcu, petrol mamulleri ve tahıl terminalleri açılmıştır. Giurgiuleşti limanının, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, özellikle enerji kaynakları bağlamında Rusya’ya olan bağımlılığın azaltılması ve denizyollarının kullanılabilmesi açısından önemi büyüktür.
Giurgiuleşti limanından düzenli olmasa da İstanbul’a seferler yapılmaktadır.
-
SERBEST BÖLGELER
Moldova’da “Expo-Business-Chişinău”, “Tvardiţa”, “Taraclia”, “Valkaneş” (Gagavuz Yeri), “Otaci-Business”, “Ungheni-Business” ve "Bălţi" olmak üzere toplam 7 serbest bölge faaliyet göstermektedir. Toplam 159 firmanın faaliyet gösterdiği bu serbest bölgelerde 6.201 kişi istihdam edilmektedir ve toplam 183,2 milyon ABD dolarlık yatırım gerçekleştirilmiştir.
2013 yılında serbest bölgelerde üretilen ürün ve hizmetler toplamının hacmi yaklaşık 2,4 milyar Ley (195 milyon ABD doları) olup, toplam Moldova’nın sanayi üretiminin % 6,6’sını oluşturmuştur.
Moldova serbest bölgelerinde üretilen belli başlı sanayi ürünleri kapsamında, otomobil koltuğu kılıfları, otomobil elektrik kabloları, üzüm şarabı, konyak, alkollü içki şişelemesinde kullanılan tıpa, elektronik cihaz ve gazla çalışan ısıtıcılar ve mobilya yer almaktadır.
-
MOLDOVA BANKACILIK SEKTÖRÜ
Bugün itibariyle Moldova’da lisans sahibi toplam 14 ticari banka faaliyet göstermektedir. Moldova bankacılık sektörü son yıllarda artan yabancı yatırımların yardımıyla gelişmektedir. Moldova bankacılık sektöründe yabancı sermayenin payı yaklaşık % 75 düzeyindedir.
Bankacılık alanındaki özelleştirmeler ve yeni satın almalar sonucu Moldova bankalarının son yıllarda değişen ortaklık yapıları sonrası, Moldova’nın pek çok bankasının mevcut kaynaklarını yeni sahiplerine sağladığı krediler ve yasadışı transferler için kullanması sektörde şu an yaşanan krizin temelini oluşturmaktadır.
Son yıllarda, Doğulu ülkelerin Moldova bankacılık sektörü üzerindeki payı hızla artmıştır. Moldova’nın en büyük üç bankası (ülkenin bankacılık sektörünün % 55’ini kontrol eden) aşamalı olarak doğulu ülkeler veya bu ülkelerle sıkı ilişkileri olan Moldovalı iş adamlarının kontrolü altına girmiştir. Durum, küçük bankalar için de benzer şekildedir. Bunun sonucu olarak, 31/03/2015 tarihi itibarıyla, Moldova bankacılık sektöründeki yabancı sermayenin payı % 77,4’e, doğulu ülkelerin sektördeki payı ise yaklaşık % 85’e yükselmiştir.
Moldova Merkez Bankası, 29 Kasım 2014’de, o tarihte Moldova’nın en büyük bankası olan Banca Sociala ile üçüncü en büyük bankası olan Banca de Economii a Moldovei’nin (BEM), 30 Aralık 2014 tarihinde de Unibank’ın, söz konusu bankalar tarafından yapılan kaynak transferleri sonrası bankaların yaşadığı likidite sorunu ve bu durumun ileride Moldova ekonomisi için önemli ölçüde sıkıntı yaratabileceği düşüncesiylei yönetimine el koymuştur. Söz konusu bankalara ilişkin bu uygulamalar sonucunda, Merkez Bankası bankacılık sektöründeki varlıkların % 30’unu yönetir duruma gelmiştir.
Merkez Bankası, bankaların yaşadığı bu likidite probleminin bankacılık sektörü üzerinde panik yaratmaması ve gerçek ve tüzel kişilerin kredi ve mevduatlarını koruyabilmek adına bu bankalara 4 milyar Ley (Moldova Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının % 3,5’i kadar) para aktarmıştır. Bununla birlikte, bu bankaların yeniden yapılandırılması kararı verilirse, bu bankalara sağlanacak paranın bu tutarın çok üzerinde olacağı (Moldova Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının % 10’undan fazla) tahmin edilmektedir.
Diğer taraftan, Moldova Merkez Bankası, yaptığı kapalı ihale sonucunda, söz konusu üç bankanın faaliyetlerini incelettirmek üzere ABD finansal denetim şirketi Kroll’ü (para aklama faaliyetleri konusunda uzmanlaşmış) görevlendirmiştir. Anılan şirket denetçileri 11 Şubat 2015 tarihi itibarıyla denetimlere başlamış bulunmaktadır. Denetçiler tarafından bu üç bankanın şüpheli işlemleri incelenecek, para transferlerinin nerelere yapıldığı ve hileli işlemlere kimlerin karıştığı tespit edilerek Moldova hükumetine, oluşan zararın tazminine yönelik uzun vadeli strateji önerileri geliştirilecektir.
Uluslararası Para Fonu, 2014 Aralık ayında, “Bankacılık sistemindeki ciddi yönetim sorunlarının finansal istikrarı tehdit etmeye devam ettiğine vurgu yaparak, bankaların gerçek lehdarlarının (beneficial owners) tespit edilebileceği şeffaf bir yapının kurulmasına imkan sağlayacak yasal düzenlemelerin güçlendirilmesi ve hayata geçirilmesinin aciliyetine dikkat çekmiştir (Gerçek lehdar, bir firmanın sahibi olan, o firmayı yöneten ya da o firmadan fayda sağlayan asıl kişiyi ifade etmektedir. Gerçek lehdar olan gerçek ya da tüzel kişi, her ne kadar yasal olarak/kağıt üstünde bir firmanın ortağı ya da sahibi durumunda görünen kişi farklı olsa da, o firmadaki ortaklık ya da sahiplikten doğan hakların sahibi durumundadır. Bu durumda, resmi kayıtlarda bir firmanın ortağı durumunda görünen kişi, aslında o ortaklığından doğan hakların gerçek yararlanıcısı konumunda değildir. Firmaların/vakıfların gerçek lehdarlarına ilişkin bilgi eksikliği; kara para aklanması, vergi kaçakçılığı, terörün finansmanı gibi pek çok yasadışı finansal faaliyetle mücadele önünde ciddi bir engel oluşturmaktadır. Bu bağlamda, Uluslararası Para Fonu tarafından dikkat çekilen husus, Moldova bankalarında ortaklığı olan bazı kişilerin aslında o bankaların gerçek sahipleri olmadığı, gerçek sahiplerin bilinemediği bu durumun ise sektörde illegal faaliyetlerin gerçekleştirmesine zemin oluşturduğu şeklinde yorumlanabilir.).
Dünya Bankası da, Moldova’nın sürdürülebilir bir büyüme artışını yakalayabilmesi için en önemli reform alanı olarak bankacılık sistemini göstermektedir. Banka, düzenleyici kurumlar ile mahkemelerin, politikacıların arka plandaki çıkarlarını korumak adına yapacakları müdahalelerin önüne geçecek şekilde, bankaların kurallar dahilinde çalışmasını sağlamaları gerektiğine dikkat çekmektedir.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (AİKB), 19 Ocak 2015’de, Moldova’nın en büyük bankalarından olan Victoriabank’daki hisselerini artırmaya hazırlandığını belirtmiştir. AİKB, Victoriabank’daki hisselerini artırarak, şeffaf olmayan sermayedarların Moldova’nın en büyük bankalarından birini yönetmesine seyirci kalmayacağını, hisselerin artırılmasıyla bankada daha etkin bir kurumsal yönetim yapısının kurulmasına katkıda bulunacağını ve bankanın şeffaf olmayan hissedarları tarafından kötüye kullanımının engellenmesinin amaçlandığını açıklamıştır. AİKB, Victoriabank ve diğer Moldova bankalarında yalnızca şeffaf, saygın ve güvenilir yatırımcıların hisse sahibi olmasını sağlamaya yönelik Moldova hükümeti ve kurumları ile yakın bir şekilde çalışmaya devam edileceğini belirtmiştir.
“The Organized Crime and Corruption Reporting Project” adlı kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu, 2014 Ağustos ayında yayımladığı raporda, Rus suç örgütleri ve politikacıları tarafından 2010-2014 döneminde Moldova bankaları üzerinden en az 18 milyar ABD Doları tutarında para aklandığını iddia etmiştir.
Bahse konu rapora göre, 20’nin üzerinde Moldovalı hâkimin aldığı 50’nin üzerinde mahkeme kararı ile (bu yolla işlemler yasal hale getirilerek) Rusya’dan Moldova bankalarına transfer edilen paralar, bu bankalar aracılığıyla Litvanya bankalarına, dolayısıyla Avrupa Birliğine transfer edilerek aklanmıştır. Raporda, gerek Moldova hükümetinin gerekse de Moldova yargısının gerekli soruşturmaların hızlı ve sağlıklı bir şekilde yürütülmesinde ve ihtiyaç duyulan düzenlemelerin yapılmasında ağır ve isteksiz kaldığı iddia edilmiştir.
ABD’nin Kişinev Büyükelçisi James Pettit, 16 Şubat 2015’de yaptığı açıklamada, Moldova için birinci öncelikli konunun yolsuzluk sorunu olduğunu ve bankacılık sistemindeki durumun, reformların gerçekleştirilmemesinin nelere yol açabileceğini gösteren açık kanıtı olduğunu ifade etmiştir.
Şu anki durumda, Merkez Bankası tüm bankacılık sisteminde istikrarsızlığa yol açabilecek bu üç bankaya sağladığı kaynaklarla durumu kontrol altında tutmaya çalışmaktadır. Ne var ki, sağlanması gereken ilave kaynakların, şu ana kadar sağlanmış olan kaynakların çok ötesinde olması gerekmektedir.
Bununla birlikte, şu anki duruma alternatif çözümler, bankaların satılması, millileştirilmesi ya da kapatılmasıdır. Ne var ki, şu anki konjonktürde bankaları satın alacak bir yatırımcı bulmak çok mümkün gözükmemektedir. Diğer yandan, bankaların kapatılması, mudilere çok ciddi zarar verecektir. Zira, Moldova’daki mevduat sigorta sistemi gereği ancak hesap başına 6.000 Ley (280 Avro) sigorta kapsamına girmektedir. Bankaların millileştirilmesi ise kamuya önemli bir yük getirecektir.
-
TURİZM
Moldova ile Türkiye arasında 21 Haziran 1993 tarihinde İstanbul’da imzalanan Turizm Alanında İşbirliği Antlaşması mevcuttur.
Moldova’dan ülkemizi, 2008 yılında 141 bin, 2009 yılında 117 bin, 2010 yılında 96 bin, 2011 yılında 101 bin, 2012 yılında 108 bin, 2013 yılında 112 bin turist ziyaret etmiştir. 2014 yılı Ocak-Temmuz döneminde ise, bir önceki yılın aynı dönemine göre ülkemizi 10,12 artışla 71.198 turist ziyaret etmiştir.
-
KARŞILIKLI ÜST DÜZEY ZİYARETLER
Moldova’dan Türkiye’ye
-
Ziyaret Eden
|
Tarih
|
Başbakan Chiril Gaburici
|
22-24 Nisan 2015
|
Cumhurbaşkanı Nicolae Timofti
|
17-18 Aralık 2013
|
Başbakan Vladimir Filat
|
1-2 Kasım 2012
|
Gökoğuz Yeri Meclis Başkanı Anna Harlamenko
|
23 Ocak 2012
|
Başbakan Yardımcısı ve Ekonomi Bakanı Valeriu Lazar
|
15-16 Aralık 2011
|
Gökoğuz Yeri Başkanı Mihail Formuzal
|
15-16 Aralık 2011
|
Dışişleri ve Avrupa ile Entegrasyon Bakanı Iurie Leanca
|
10-11 Mayıs 2011
|
Gökoğuz Yeri Başkanı Mihail Formuzal
|
20-23 Temmuz 2010
|
Dışişleri ve Avrupa ile Entegrasyon Bakanı Iurie Leanca
|
21-23 Haziran 2010
|
Gökoğuz Yeri Meclis Başkanı Harlamenko
|
5-9 Nisan 2010
|
Eğitim ve Gençlik Bakanı Viktor Tsvirkun
|
15-16 Kasım 2010
|
Dışişleri Bakanı Andrei Stratan
|
7–9 Şubat 2006
|
Başbakan Vasili Tarley
|
Haziran 2003
|
Türkiye’den Moldova’ya
Ziyaret Eden
|
Tarih
|
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu
|
2 Nisan 2015
|
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci
|
11 Eylül 2014
|
TBBM Başkanı Cemil Çiçek
|
8-9 Mayıs 2014
|
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı
|
5-6 Şubat 2014
|
Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ
|
20-21 Eylül 2013
|
Adalet Bakanı Sadullah Ergin
|
13-14 Haziran 2012
|
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu
|
12-13 Mayıs 2012
|
Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı
|
17-19 Nisan 2012
|
Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan
|
Haziran 2009
|
Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen
|
12-13 Haziran 2008
|
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler
|
20-21 Ekim 2005
|
-
YÜRÜRLÜKTEKİ BAŞLICA ANLAŞMA VE PROTOKOLLER
Anlaşmanın Adı
|
İmza Tarihi
|
RG Tarihi
|
Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması
|
14.02.1994
|
06.06.1994
|
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve
Korunması Anlaşması
|
14.02.1994
|
16.05.1997
|
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması
|
25.06.1998
|
28.07.2000
|
Gümrük Alanında Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması
|
04.06.2003
|
15.07.2004
|
VI. Dönem KEK Toplantısı Protokolü
|
15.12.2011
|
-
|
Vizelerin Karşılıklı Olarak Kaldırılmasına İlişkin Anlaşma
|
01.11.2012
|
27.04.2013
|
-
MOLDOVA’YA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Bağımsızlık Tarihi ve Yakın Tarihteki Önemli Gün ve Bayramları
1 Ocak – Yılbaşı
7–8 Ocak – Ortodoks Noel
1 Mart - Martişor
8 Mart – Kadınlar günü
24–25 Nisan Ortodoks Paskalya
1 Mayıs - İşçi Bayramı
9 Mayıs - Zafer Günü (II. Dünya Savaşının bitişi)
27 Ağustos - Bağımsızlık bayramı
31 Ağustos “Limba Noastra” (Ana dilimiz)
Önemli Edebiyatçı, Düşünür, Sanatçılar
Edebiyatçılar:
Mihai Eminescu - Şair, yazar ve gazetecidir. Sıklıkla Moldova ve Romanya'nın en ünlü ve etkileyici yazarı olarak gösterilir.
Grigore Vieru – Şair ve yazardır. Çok sayıda çocuk şiiri yazmıştır.
Düşünürler:
Dimitrie Cantemir (Dimitri Kantemiroğlu) - Osmanlı Devleti'ne bağlı Boğdan eyaletinin Beyi, Romen asıllı tarihçi ve yazar, İstanbul'da yaşadığı süre boyunca Klasik Türk müziğine büyük katkılarda bulunmuş bir müzisyendir.
Sanatçı:
Maria Bieşu - Uluslararası şöhrete sahip ünlü soprano, Moldovalı primadonna.
Konstantin Moskovich - Moldovalı pan flüt sanatçısı
Genel Selamlama İfadeleri
Buna ziua – İyi günler
Buna diminyatsa – Günaydın
Buna seara- İyi akşamlar
Çe may façetsi – Nasılsınız
Inkıntat de kunoştintsa – Tanışmamıza memnun oldum
Bine atsi venit – Hoş geldiniz
Bine v-am gasit – Hoş bulduk
La revedere – Görüşmek üzere
Multsumesk – Teşekkür ederim
Da – Evet
Nu – Hayır
Ku plaçere – Memnuniyetle/zevkle
Dostları ilə paylaş: |